TİBBİ CİHAZ VE MALZEMELER - Deneme Sınavı - 4

Etüv: Sıcaklık ve zaman ayarlamalı kapaklı dolaplardır. Çeşitli deneylerde sabit sıcak­lık sağlamada kullanılır. İnkübasyon ortamı olarak kullanılırlar.

Kızaklı mikrotom: Daha çok selloidine gömülü dokularda ve büyük parafin blok­ların kesiminde tercih edilir. Kızaklı mikrotomda blok sabit, bıçak hareketlidir.

Santrifüj: Ağırlıkları önemli derecede fark­lı olan maddelerin yer çekimine bağlı olarak ayrımını hızlandıran bir araçtır.

Termocycler: Polimeraz zincir reaksiyonlarında (PCR) kullanılan ısı ve zaman dön­güsünün programlanabildiği cihazdır.

Kan, serum, plazma, idrar gibi biyolojik maddelerin içinde bulunan organik ve inor­ganik maddeleri çeşitli parametreler kullanarak otomatik olarak analiz eden cihazlara otoanalizör denir. Kabaca otoanalizörler numune ve reaktifleri uygun ölçülerde alıp ka­rıştıran, belirli süre ve ısılarda inkübe eden, gereken noktalarda optik okuma yaparak sonuçta ilgili analize ait sonucu kullanıcıya rapor hâlinde sunan cihazlardır. Otoana­lizörler, her numuneden sadece istenilen testlerin analizini yapar. Analizleri yaparken mikroişlemciler kullanılmaktadır.

Laboratuvarlar pek çok farklı analizin değişik deneysel yöntemler kullanılarak yapıldığı mekanlardır. Bu mekanlarda hem çalışanların hem de çalışılan numunenin güvenliğini sağlamak ayrıca analiz sonuçlarının güvenilirliğini yükseltmek için dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda verilmiştir:
1. İdari bölüm ile analizlerin yapıldığı laboratuvar bölümleri ayrı birimler halinde planlanmalıdır.
2. Laboratuvarlar yapılan analizin özelliğine uygun bir şekilde planlanmalı ve çalışmalıdır.

3. Personel için yeteri kadar soyunma dolabı bulundurulmalı, kadın ve erkek personel için soyunma odaları ve sosyal alan düşünülmelidir. Laboratuvara çanta, palto vb. gereksiz malzeme getirilmemelidir.
4. Laboratuvarlar özel çevre koşulları gerektiren analizlerde; bu koşulları kontrol etmeye yarayan aletler ile donatılmış olarak ayrı bölümler hâlinde planlanmalıdır.
5. Laboratuvarlar toz, nem, buhar, titreşim, elektromanyetik etkenler ve zararlı canlılar gibi olumsuz etmenlerden korunmalıdır. Çalışma alanları 20ºC sıcaklıkta sabit tutulmalıdır.
6. Analiz yapılan bölümler, personelin rahat hareket etmesine olanak sağlayacak genişlikte planlanmalıdır.
7. Boru sistemleri, radyatörler, aydınlatma sistemleri ile diğer servis noktaları kolay temizlenecek biçimde tasarlanmalı, duvarlar, taban ve tavanlar kolay temizlenir ve gerektiğinde dezenfekte edilir özellikte olmalıdır.
8. Aydınlatma, ısıtma ve havalandırma sistemleri yapılacak analizleri doğrudan veya dolaylı olarak etkilemeyecek nitelikte olmalıdır.
9. Laboratuvarda ilk yardım için gerekli ilaç ve malzeme bulunan bir dolap ve ilk
yardım talimatı bulunmalıdır.
10. Laboratuvarda yangına karşı gerekli önlemler alınmalı, bu konuda itfaiyeden uygunluk belgesi alınmalıdır.
11. Laboratuvar binasının çevresinde kirliliğe yol açacak çöp, atık yığınları, su birikintisi ve patojen mikroorganizmaların yerleşmesine uygun ortamlar bulunmamalıdır.
12. Personelin iş güvenliği için uygun giysi ve donanım kullanması sağlanmalıdır.
Laboratuvarda mutlaka laboratuvar önlüğü ile çalışılmalıdır. Laboratuvar önlüğü
yanmayan kumaştan, normal uzunlukta ve uygun bedende olmalıdır.
13. Uzun saçlar toplanmalı veya yanmaz bone içine alınmalıdır. Ayakkabılar laboratuvarda çalışmaya uygun olmalı, burnu açık ayakkabı giyilmemelidir.
14. Tuvaletler laboratuvar bölümlerine açılmamalıdır.
15. Laboratuvarda herhangi bir şey yenilip içilmemeli, çalışırken eller yüze sürülmemeli, ağza herhangi bir şey alınmamalıdır.
16. Laboratuvarın her bölümünde temizlik, dezenfeksiyon işlemleri yazılı talimatlara göre periyodik olarak yapılmalı, kayıtları tutulmalıdır.
17. Çalışan personelin periyodik sağlık kontrolleri yapılmalı, bulaşıcı bir hastalığı
olan veya taşıyıcı olduğu belirlenen personel çalıştırılmamalıdır.
18. Kullanıldıktan sonra her bir malzeme, alet veya cihaz belli ve yöntemine uygun biçimde temizlenerek yerlerine kaldırılmalıdır.
19. Laboratuvarların giriş çıkışı denetlenmeli ve analiz yapılan bölümlere çalışanlar dışında kişilerin girmeleri engellenmelidir.
20. Laboratuvarın faaliyet gösterdiği konulara göre ortaya çıkan atıklar doğrudan alıcı ortama verilmemeli, tekniğine ve mevzuata uygun biçimde etkisiz hâle getirilmelidir.
21. Atılacak katı maddeler çöp kutusuna atılmalıdır. İşi bitmiş, içinde sıvı bulunan
beher, erlenmayer, tüp gibi temizlenecek cam kaplar da lavaboya konulmalı, masa üzerinde bırakılmamalıdır.
22. Tıbbi atık kapsamına giren atıklar tıbbi atık talimatlarına uygun olarak atılmalıdır.
23. Su, gaz muslukları ve elektrik düğmeleri, çalışılmadığı hâllerde kapatılmalıdır.
24. Çalışmalarda dikkat ve itina ön planda tutulmalıdır.

Amyant tel: Cam malzemenin ısıdan zarar görmemesi için kullanılır.

Baget (cam çubuk): İçi dolu cam çubuklardır. Karıştırma amaçlı kullanılırlar.

Balon ve balon joje: Alt kısımları yuvarlak ve şişkin, boyun kısımları dar, farklı hacimlerdeki cam kaplardır. Isıtma, soğutma gibi fiziksel etkenlere dayanıklıdırlar. Balon jojenin boyun kısmında hacim çizgisi bulunur ve kapaklı olan ağız kısımlarında daha iyi kapanmayı sağlamak için rodaj olabilir.

Beher: Silindir şeklinde, üst kenarında akıtmayı kolaylaştırmak için oluk bulunan, altları düz, farklı hacimlere sahip, pyrex camdan veya plastikten yapılmış kaplardır.

Bistüri: İncelenen materyallerin çok küçük parçalara ayrılması ya da kesit alma işlemlerinde
kullanılan çok keskin bir tür bıçaktır. Rahat kullanabilmek için sap takılacak kısmı
mevcuttur. Steril olarak özel kılıflar içinde bulunur.

Bunzen beki: Gazı (doğal veya bütan) aleve çeviren, tabanında metal disk bulunan, metal boru şeklindeki yapıdır. Isıtma amaçlı kullanılır.

Büret: Uç kısmında musluk bulunan titrasyonda kullanılan bir çeşit pipettir. Kapasitesi 2 ml veya daha az olanlara mikrobüret denir. Bunların derecelendirmeleri 0.01 ml veya daha küçüktür.

Bistüri: İncelenen materyallerin çok küçük parçalara ayrılması ya da kesit alma işlemlerinde kullanılan çok keskin bir tür bıçaktır

Desikatör: Kurutma, ısınmış materyalin nem çekmeden soğutulması ve olduğu gibi saklanması için kullanılan büyük veya küçük hacimli olan cam kaplardır.

Ependorf tüp: 1.5-2 ml hacimli plastikten yapılmış, ağzı kapaklı tüplerdir.

Lam: Bir mm kalınlığında dikdörtgen camlardır. Mikroskopta incelenecek objenin
üzerine konulduğu preparat yapma malzemesidir. Rodajlı olanları vardır.
Lamel: Mikroskopta incelenecek objenin lam üzerine konulduktan sonra objenin üzerine kapatılan lamdan çok daha ince, farklı boyutlardaki cam malzemedir.

 Lanset: Kan almak amacıyla parmakta delik açmak için kullanılan bir kullanımlık steril iğnelerdir.
Maşa: Isı uygulayarak gerçekleştirilen deneyler sonrasında, ısınan cam malzemin bir yerden başka bir yere aktarılması amacı ile kullanılan laboratuvar gerecidir; tahta veya metalden yapılmış kıskaçlardır.
Mezür (dereceli silindir): Farklı hacimlerde, ağız kısımlarında oluk bulunan üzeri
derecelendirilmiş, plastik veya cam silindirlerdir.

Pens: Maşa veya cımbız gibi metalden yapılmış, uçlarının iç kısımları dişli olan gereçtir. Elle tutulması mümkün olmayan veya steril çalışılması gereken bazı durumlarda materyalleri tutmak için kullanılır.
Petri kabı: Farklı büyüklüklerde olan cam veya özel plastikten yapılmış malzemelerdir. İçlerine besiyeri dökülerek bakteri vb. organizmaların kültürleri yapılır. Bir tabak ve üzerine kapanan bir kapaktan oluşur.
Pipet: Sıvı hâldeki maddeleri belli hacimlerde çekmeye yarayan cam borulardır. Cam pipetler (büllü pipet, mohr pipeti, serolojik pipetler, sulandırma pipetleri), mikropipet, semiotomatik pipetler ve dispensırlar (sıvının eşit hacimlerde dağıtımını sağlayan aletler) olmak üzere farklı tipleri vardır.
Pipet kutusu: Normal cam pipetleri sterilizasyona göndermek ve kırılmasını önlemek için kullanılan pipetlerin sığabileceği uzunlukta silindir şeklinde, ağzı kapaklı metal kutudur. Kutunun tabanında gazlı beze sarılmış pamuk bulunur.
Piset: Distile su yada yıkanma çözeltisi kullanımı için gerekli olan ve plastikten yapılmış kaplardır. İstenilen hacme ulaşmak için sıkılarak kullanılır.

Biyogüvenlik Kabinleri: Biyogüvenlik kabinleri (BGK), özellikle çalışan personel ve
çevreyi enfeksiyöz aerosol ve sıçramalardan korumaya yönelik tasarlanan hava akımı düzenlenmiş cihazlardır. Bu cihazların en önemli iki özelliği amaca yönelik kontrollü hava akımı sağlaması ve hava içindeki mikroskobik partikülleri elimine etmesidir. Eliminasyon BGK içindeki ventilasyon ya da mekanik hava yolu üzerine yerleştirilmiş HEPA(High Efficiency Particulate Air) ya da ULPA (Ultra Low Penetration Air) filltre sistemi ile gerçekleştirilir. HEPA filtreler 0,3 mikron çapındaki partiküllerin %99,97’sini; ULPA filtreler ise 0,12 mikron çapındaki partikülllerin %99,99’unu elimine etme kapasitesindedir. BGK’ların çoğunda toz filtresi denen kaba parçacıkları tutan ve 3-6 ayda bir kullanıma bağlı olarak temizlenen bir ön filtre bulunur. Filtre
edilmiş hava fan aracılığıyla basınçlı olarak HEPA ya da ULPA filtreden geçirilir. Filtreler parçacıkları süzerek, elektrostatik etkileşimlerle tutarak ya da çok küçük parçacıkları filtre materyaline difüzyon ile yapıştırarak etkili olur.

Çeker ocak: Zararlı kimyasalların buharlarının uzaklaştırılması ve laboratuvarın havalandırılması için kullanılan; ön kısmı aşağı-yukarı yönlerde hareket ettirilebilen camla kapatılmış laboratuvar gerecidir. Üst kısmından laboratuvar havalandırmasına bağlanmıştır. Böylece içerisindeki tehlikeli maddelerin buharları laboratuvar ortamına değil, havalandırma sistemine yönlenir. Ayrıca bazı deneylerin yürütülebilmesi için içerisinde,
su musluğu, azot gazı musluğu, hava musluğu, elektrik prizi gibi ekipmanlarda mevcuttur.

Distile su cihazı: Laboratuvarlarda pek çok özel işlem hatta temizlik için bile kullanılan su sadece H2O içermeli diğer partikül ve kimyasallardan arınmış olmalıdır. Çeşme suyunun distilasyon aletinden geçirilerek, rezistanslar vasıtası ile ısıtılıp buharlaşması ve ardından soğutma
ceketinden geçirilip yoğunlaştırılması ile distile su yapmak için kullanılan sistemdir. Eğer sisteme monodistile su verilirse bidistile su elde edilmiş olur.

Doku Takip Cihazı: Dokuların mikroskobik incelemeye hazır hâle getirilmesi
amacı ile yapılan işlemler dizisine doku takibi denir. Doku takibinde fikse (tespit edici ile muamele edilmiş) olmuş dokunun mikrotomda 3-6μ kalınlığında kesitler yapılacak sertliğe (dirence) getirilmesi gerekir.
Dokulara bu sertlik genellikle parafin infiltre edilerek sağlanır. Ancak fikse dokular direk parafinle infiltre olmaz çünkü parafin suda erimeyen bir maddedir. Fikse dokunun parafinle infiltre olabillmesi için sırasıyla;
• Dehidrasyon (doku suyunun uzaklaştırılması)
• Şeffaflaştırma (clearing)
• Sertleştirme (infiltrasyon) işlemleri yapılır.
Doku takibinde fikse edilmiş doku sırasıyla Alkol, Ksilol ve Parafin serilerinden geçirilir. Bu işlemler manuel ya da takip cihalarında yapılır. Doku takip cihazları (ototeknikonlar), çok sayıda dokunun takip işlemini aynı anda yapabilme, yükleme boşaltmanın kolay ve temiz yapılması, vakum, basınç, ısı, mekanik karıştırma işlemlerini uygulayabilmesi
gibi pek çok fayda sağlar. Bununla birlikte uygulamada insan hatasını azaltan ve uygulanan kimyasallara maruziyeti de engelleyen ototeknikonlar patoloji laboratuvarlarının vazgeçilmezi olmuştur. Doku takip cihazları çok çeşitli olmakla birlikte genel olarak yarı kapalı ve kapalı sistem doku olmak üzere ikiye ayrılır.

Spektrofotometre: Çözelti içindeki madde miktarını çözeltinin renginden faydalanarak ölçme işlemine kolorimetri, bu tip ölçümde kullanılan cihazlara da kolorimetre denir. Kolorimetrik ölçümde, konsantrasyonu ölçülecek çözeltinin rengi değişik konsantrasyonlardaki standartların rengiyle karşılaştırılarak değerlendirilir. Çözelti içindeki madde
miktarını çözeltiden geçen veya çözeltinin tuttuğu ışık miktarından faydalanarak ölçme işlemine fotometri, bu tip ölçümde kullanılan cihazlara da fotometre denir. Fotometrik ölçümde, renksiz çözeltilerin konsantrasyonu da ölçülebilir. Analiz edilen örnek üzerine ışık demetinin bir kısmını filtreler kullanarak ayıran ve gönderen aletler kolorimetre
veya fotometre olarak adlandırılırken, yarıklar ya da prizmalar aracılığı ile bu seçiciliği yapan aletler spektrofotometre olarak adlandırılır. Spektrofotometrelerde konsantrasyonu bilinen bir standart çözeltinin absorpladığı ışık miktarı (absorbans, optik dansite) ile konsantrasyonu bilinmeyen çözeltinin absorpladığı ışık miktarı karşılaştırılır.  Spektrofotometrelerde kullanılacak ışık, çözeltinin kuvvetli absordladığı dalga boyunda seçilir; örneğin kırmızı renkli sıvı için yeşil dalga boyunda (yeşil renkli sıvı için kırmızı dalga boyunda), mavi renkli sıvı için sarı dalga boyunda (sarı renkli sıvı için mavi dalga boyunda) ışık seçilir. Spektrofotometrelerde çözeltideki madde için uygun seçilen dalga boyundaki ışığın örneğe ve standarda (bilinen konsantrasyondaki çözelti) ait absorbansları veya optik dansiteleri karşılaştırılıp matematiksel işlemler yapılarak örnekteki maddenin konsantrasyonu bulunur.

İç içe (Nested) PCR özgün olmayan ürünlerin oluşumunu engellemek ve PCR tekniğinin spesifikliğini arttırmak için kullanılan bir PCR yöntemidir. Doğru cevap B'dir.

Elektroforez işlemi farklı boyutlardaki moleküllerin elektrik yüklü bir ortamda ayrılmaları ve analiz edilmeleri için kullanılan bir tekniktir. Elektroforez işleminin yapıldığı sistemler temel olarak destek ortamının hazırlandığı kısım (agaroz ya da poliakrilamid jel), jelde amaca uygun yükleme boşlukları oluşturmak için taraklar, tampon çözeltinin doldurulduğu tank, uygun süre ve voltajda akım sağlayan güç kaynağı ve ihtiyaca göre soğutma ünitesi gibi temel parçalardan oluşur. Şekildeki araç ve gereçler elektroforez işleminde kullanılır. Doğru cevap A'dır.

Pirodizileme sisteminin diğer dizi analizi yöntemlerine göre avantajlarından bazıları şöyle sıralanabilir:
• Geleneksel metodlarla kıyaslandığında maliyet daha efektiftir.
• Sekanslama reaksiyonları oda sıcaklığında ve fizyolojik pH’ta gerçekleşir.
• Etiketlenmiş primerlere, nükleotidlere ve jel elektroforezine olan ihtiyacı kaldırır.

Buna göre doğru cevap B'dir.

Yeni nesil dizileme sistemleri prodizileme, siklik geriye dönüşümlü sonlandırma ile dizileme, ligasyon yoluyla dizileme, ion semikonduktor dizileme, nano dizileme gibi yöntemler ile çalışır.  Sanger dideoksi yöntemi klasik dizileme yöntemidir. Doğru cevap D'dir.

Higuchi ve arkadaşları tarafından geliştirilen eş zamanlı PCR’ın temel amacı, çok düşük miktarda olsa bile bir örnekteki spesifik nükleik asit dizilerini kesin şekilde ayırmak ve ölçmektir. PCR’ın, modern floresan kimyasallarla birleşmesi ve amplifikasyonun reaksiyon boyunca izlenmesi eş zamanlı PCR’ın temelidir. Eş zamanlı PCR’da bir örnekteki spesifik bir hedef dizi amplifiye olur ve sonrasında floresan teknolojisi ile amplifikasyonun ilerleyişi görüntülenir. Doğru cevap C'dir.