TIP TERİMLERİ

Dil biliminin çekirdeğinde bu­lunan ve günümüzde kuramsal dil bilimine ait olan temel alt alanlar sırasıyla aşağıda verilmiştir:

Dil bilimi, bir iletişim aracı olan dili (özellik­le insan dilini) ses bilgisel, ses bilimsel, biçim bi­limsel, gösterge bilimsel, sözcük bilimsel, terim bilimsel, anlam bilimsel ve köken bilimsel açıdan araştıran, sosyal ve beşerî bilimler temel alanına ait olan bir bilim dalıdır. Dil biliminin kuramsal oldu­ğu gibi mesleklere yönelik bir dizi uygulamalı alt alanları da vardır.

Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir:

Bilgisayarlı dil bilimi (Computational Lin­guistics)

Bir bilimdalına özgü bir sözcük, aynı zamanda da bir terimdir. Sözcük sınıflandırması açısın­dan sözcük bilimi ile terim bilimi farklı bilim dallarıdır. Terimsel sözlüklerde terimler genelde isimlerden oluşmasına rağmen sözcük bilimsel yayınlarda her çeşit sözcük sınıfı vardır. Yani, sözlüklerde isim, fiil, sıfat, belirteç, belirleyen, adıllar, bağlaçlar gibi dil bilgisel özellikler yer almaktadır. Dolayısıyla sözcük bilimini terim biliminden ayıran bir etmen de sözcüksel sınıftır.

Elverişli (Ekonomik) Terimler: Oluşturulacak terim gereğinden fazla sözcüklerle donatılmamalı, yani pleonastik ya da totolojik olma­malıdır.

Tıp terimlerinin büyük bir çoğunluğunu ana­tomi bilim dalına ait terimler oluşturur. Anatomi terimleri ilk kez 1895 yılında İsviçre’nin Basel kentinde Alman anatomistler tarafından saptan­mıştır. Bundan sonra uluslararası düzeyde düzen­lenen anatomi kongrelerinde anatomi terimlerini belirleme çalışmaları devam etmiştir.

Yalnızca tıp ile sı­nırlı kalmamakla beraber hukuk ve siyaset alanların­daki etkileşimler sonucu ve bilimsel eserlerin Türk­çeye çevrilmesiyle yeni kavram ve terimlere karşılık bulma çalışmaları da önem kazanmıştır. Bu dönem­de terimler konusuna üç yaklaşım önerilmiştir:

1.Aktarım ya da Ödünçleme: Latince terim­leri olduğu gibi almak, yani aktarmak ya da ödünçlemek. Örnek: (lat) anaesthesia – (tur) anestezi; (gre) cardiology – (tur) kardiyoloji; (lat) orthopedy – (tur) ortopedi.

2.Çeviri: Arapçaya çevirmek. Orada bulun­mazsa üretme yolu ile Arapça köklerden yeni sözcükler oluşturmak. Örnek: (lat) cardia – (arb) kalp; (lat) doctor – (arb) tabip/(arb) hekim.

3. Özleştirme: Yeni terimlere Türkçe karşılık bulmak, yani uygun eşdeğerini sağlamak. Örnek: (lat) therapy – (tur) sağaltım; (lat) cardia – (tur) yürek.

Okunuş ve Yazılış (1): C + A, O, U, AU, Sessiz Harfler = K

COsta (kosta): kaburga

SCApula (skapula): kürek kemiği

CUtis (kutis): deri

CLaviCUla (klavikula): köprücük kemiği

buCCA (bukka): yanak

Crista (krista): kenar

Caput (kaput): baş

Collum (kollum): boyun

Cauda (kauda): kuyruk

Okunuş ve Yazılış (2): C + E, İ, Y, AE, OE, Y = S

CErebrum (serebrum): beyin

Cİlium (silyum): kıl

COEliacus (sölyakus): karın boşluğu ile ilgili

CYtologia (sitoloji): hücre bilimi

CAEcum (sekum): kör bağırsak

CErebrum (serebrum): beyin

Cİlia (siliya): kirpik

Numaralar ile İlgili Ön Ekler

prim/i‐

ilk

primi‐gravida

ilk kez gebe kalan kadın

multi‐

çok

multi‐ple

çok kısım içeren

mon/o‐

bir

mono‐klonal

bir hücreden gelişmiş

uni‐

tek

uni‐selluler

tek hücreden oluşmuş

poli-

çok

poli- daktili

çok parmaklı

bi‐

iki

bi‐küspid

iki uçlu

di‐

iki, ikili

di‐pleji

iki taraflı felç

diplo‐

iki kat, duble

diplo‐pi

çift görme

tri‐

üç

tri‐küspid

üç uçlu

quadri‐

dört, dörtlü

quadri‐pleji

dört taraflı felç

hemi‐

yarı, tek taraf

hemi‐toraks

göğsün bir tarafı

semi‐

yarım

semi‐lunar

yarım ay şeklinde

Büyüklük/Derece ile İlgili Ön Ekler

hiper‐

anormal yükseklik

hiper‐tansiyon

kan basıncının yükselmesi

hipo‐

anormal düşük

hipo‐ventilasyon

akciğerler giren hava miktarının azalması

olig/o‐

az olma durumu, azalma, bir şeyin eksikliği

oligo‐spermi

sperm sayısının azalması

macro‐

(normalden) büyük

makro‐sefali

kafatasının büyük olması

mega‐

anormal büyüklükte olan

mega‐mesane

idrar kesesi büyüklüğü

mikro‐

(normalden) küçük

mikro-sefali

kafatasının küçük olması

pan‐

hepsi

pan‐sit‐o‐peni

bütün kan hücrelerinde azalma

izo‐

aynı,benzer

izo‐greft

genetik olarak benzer kişilerden alınan graft

neo‐

yeni

neo‐natal

doğumdan sonraki ilk bir haftalık dönem

normo‐

normal

normo‐volemi

normal kan basıncı

psödo‐

yalancı, sahte, gerçek olmayan

psödo‐paralizi

yalancı felç

(gre) chol, chol-e

kol, kole

safra

(gre) my,my-o

mi, miyo

kas

(gre) arthr, arthr-o

artr, artro

eklem

(lat) enter, enter-o

enter, entero

bağırsak

(lat) pulmo, pulmo-n

pulmo, pulmon

akciğer

-pleji → felç

hemi-pleji→ yarı felç

Ferdinand de Saussure

Charles Kay Ogden ve Ivor Armstrong Richards

I. Ses bilgisi ve Ses bilimi (Phonetics and Phonology)

II. Sözcük bilimi (Lexicology) ve Anlam bilimi (Semantics)

III. Biçim bilimi (Morfology) ve Köken bilimi (Etymology)

IV. Terim bilimi (Terminology) ve Söz dizimi (Syntax)

I. Sözlük bilimi (Lexicography)

II. Nöro dil bilimi (Neurolinguistics)

III. Klinik dil bilimi (Clinical Linguistics)

IV. Toplum dil bilimi (Sociolinguistics)

Terim

I. Saydam ve salkımlı (düzenli, sistematik) olması

II. Tutarlı (eşanlamlısız) olması

III. Bağlamsız/biricik (tek anlamlı ve tek adlı) olması

IV. Yerel ve güncel olması

f

Hepsi

I. -plasti

II. ‐lizis

III. ‐grafi

IV. ‐skopi