TOPLUMA HİZMET EĞİTİMİ - Deneme Sınavı - 20

Dinlerin en önemli sosyal işlevlerinden biri, inananlarına çeşitli toplumsal durumlarda, değişik toplumsal olaylar karşısında takip edecekleri tutum ve tavırları belirleyen bir perspektif, zihniyet ve ideoloji kazandırma işlevidir.

Dinî inancın en dikkat çekici işlevlerinden biri de, yukarıdaki işleviyle doğrudan bağlantılı olan anlamlandırma işlevidir.

Dinin bir diğer başat sosyal işlevi, bütünleştirme işleviyle yakından ilgili olan organizasyon işlevidir.

Dinin bir işlevi de yapılandırma olarak belirlenebilir. Geleneksel Hint kast sistemi buna örnektir. Siyasi liderlere büyük avantajlar sağlayan bu kendine özgü ve son derece karmaşık yapı büyük bir ihtimalle Brahman ruhbanlığının bir ürünüdür. Din, toplumun sosyo-kültürel yapısında etkili olan bir olgu(fenomen) olup yapılandırma işleviyle de bağlantılı olarak aynı zamanda toplumu düzenleyici kurallar sistemidir. Gerek İslam örneğinde gerek Hıristiyanlık örneğinde ve başka dinler örneğinde dinin, sosyal hayatın bütün alanları ile ilgili normlar geliştirdiği ve düzenlemelerde bulunduğu bilinmektedir.

Islah mekazinması, başka bir ifadeyle iyiliği yayıp çoğaltma ve kötülükten sakındırma (emr bi’l-ma’rûf ve nehy ani’l-munker) faaliyeti, toplumların varlığının devamı için hayati öneme sahiptir.

Dinsel inanç toplumda maneviyat ve manevi sosyalleşme sağlar. Manevî sosyalizasyon ise toplum fertleri katında sistemi, sosyal yapıyı, sosyal düzenin norm ve değerlerini, toplumsal rolleri kabul edilebilir göstererek onların söz konusu sisteme, sistemin düzenlemelerine, kısaca sosyal hayata ayak uydurmalarında işlevsel olur.

Din, grup amaçlarının özel çıkarlar üzerinde ve duyguların organize arzular üzerinde egemen olmasını sağlamak için dört şey yapar: 1. Din, tabiatüstü bir inançlar sistemi ile grup amaçları ve bunların üstünlüğü hususunda bir açıklama getirir. 2. Din,ortak ibadetler emrederek ortak duyguların sürekli olarak kuvvetli kalmasını sağlar. 3. Din, ortaya koyduğu kutsal şeyler marifetiyle değerler yaratır ve bunları paylaşan bütün insanlar için bir araya getirici unsurları ortaya koyar. 4. Din, sınırsız bir ödül ve cezalar kaynağı sağlar. Böylece sosyal bütünleşme yönünden zorunlu bir katkıda bulunur ( Dönmezer, 1990: 263).

Klasik Yaklaşım: Antik Yunan ve Roma uygarlıkları felsefesinden esinlenen yaklaşımdır. Bir bakıma sivil toplum yasalara uygun davranan, dostluk geliştiren, özgürlük ile otorite arasında denge sağlayan, insandaki erdemle devlete yararlı olan yurttaşlar kümesi anlamındadır. Nitekim on sekizinci yüzyıla kadar genelde tüm siyasal düşünürler sivil toplum terimini “mensuplarını kendi yasalarının nüfuzu altına sokan böylece barış düzeni ve yönetimi sağlama bağlayan bir siyasal birliktelik” bağlamında kullanmışlardır (Özmutaf, 2007). Bu durum bir bakıma, sivil toplum kavramının devletle eşdeğer bir karşılık olarak kullanıldığını göstermektedir.

Sivil toplum kuruluşlarının genel özellikleri üzerine genelde bir uzlaşının olduğu görülmektedir. Temel özellikleri, devlet ve hükümetten bağımsızlık, demokratik kurulum ve işleyiş, gönüllüğe dayalı örgütlenme ve çalışma biçimi, yerel, ulusal ve uluslararası dayanışma güç birliği, ekonomik karlılık güdülmemesi biçimde özetlemek olanaklıdır

Sivil topluma ilişkin kuramsal yaklaşımlarının tarihsel gelişim içinde dört farklı evre geçirdiği görülmektedir. Bu yaklaşımlar klasik, modern, liberal ve toplumcu, güncel ve postmodern yaklaşım biçimde sıralanabilir. Doğru Cevap B'dir.

Sivil toplum yasalara uygun davranan, dostluk geliştiren, özgürlük ile otorite arasında denge sağlayan, insandaki erdemle devlete yararlı olan yurttaşlar kümesi anlamındadır. Doğru Cevap C'dir.

Sivil toplum, yasalara uyan bir devletin içinde yasalar çerçevesinde kurulmuş ortak amaçlar için bir araya gelmiş sosyal yarar amaçlı örgütlenmeler bütünüdür. Doğru cevap A'dır.

Liberal ve Toplumcu bakış; genelde devlet ile sivil toplum yapılarını ayrı görüp ilişkileri inceleyen bir yaklaşımdır. Liberal yaklaşıma göre devlet ve sivil toplum ayrık öğelerdir. Devlet görevleri buna karşılık halkın ise hak ve sorumlulukları bulunan akılcı ve ekonomik öğelerdir. Doğru Cevap E'dir.

Türkçe’mizde var olan “hayra hizmet” ve “hademe-i hayrât” gibi kavramlar, topluma hizmetle çok yakından ilgilidir. Mânâ itibariyle iyiliğe hizmet, hayırlı işler yapmak, iyi işlerde çalışmak gibi muhtevaya sahip olan hayra hizmet ve de hayra hizmet edenler, hayır yolunda çalışanlar, hayırlı işler yapanlar, iyi hizmetlerde bulunanlar demek olan hademe-i hayrât, esasen tam da burada bahsedilen topluma hizmetle doğrudan ilgili olup toplumun iyiliği için hizmette bulunmayı ve hizmette bulunanları ifade etmektedir

İnsanlık tarihi makro bir bakış açısıyla incelendiğinde sosyo-ekonomik bakımdan üç aşama geçirdiği söylenebilir: Birincisi ağırlıklı olarak toprak ve tarıma dayalı avcı-toplayıcı dönemdir. İkincisi sanayi devrimine kitle üretimi, kitle dağıtımı, kitle tüketimi ve kitle eğitiminin egemen olduğu endüstriyel gelişim evresidir. Üçüncü aşama ise iletişim-bilişim teknolojisinin geliştiği bilgi toplumunun oluşageldiği, ulusal devletin rolünün dönüştüğü ve demokrasinin sürekli geliştiği süper sanayi toplumudur. Doğru Cevap C'dir.

Sivil toplum kuruluşlarının ekonomik boyutlu işlevleri iki ana temelde belirginleşmektedir. Birincisi üçüncü bir sektör olarak reel ekonomiye katkıdır. İkinci boyut ise gereksinim duyan toplumsal kesimlere ayni ve nakdi destektir. Doğru Cevap A'dır.

Sivil toplum kuruluşlarının kültürel boyutlu işlevleri eğitsel ve demokratikleşme odaklı çalışmalardır. Bu kapsamda işlevler, genel olarak yerel ve ulusal düzeyde folklorik değerlerin aktarılması-yaşatılması, kültürel entegrasyonun sağlanması, siyasetle ilgili olmakla birlikte demokrasi kültürünün yerleşip yaygınlaşması, kültürel kaynaşma –bütünleşme şeklinde özetlenebilir. Doğru Cevap A'dır.

Sanskritçe’de dini karşılayan ‘sanatana dharma’, ebedi yol, ezelî ve ebedî hakikat, ebedi kanun gibi anlam içeriğine sahip bulunmaktadır. Din, Arapça’da ise etimolojik düzlemde ‘d-y-n’ fiil kökünden gelmekte olup borçlu olma, üstün gelme, idare etme, hakimiyet kurma, otorite sahibi olma, yönetme, baş eğdirme veya buyruk altına almak amacıyla güç kullanma, zora başvurma, itaat altına alma, köleleştirme, itaat, kulluk, kölelik, birinin buyruğuna girme, inanma, adet edinme, şeriat, kanun, mezhep, millet, izlenen örnek, usul, âdet, hal, tutulan yol, huy; yargı, sorgu, ceza ve mükafât (karşılık) gibi anlamlara gelmektedir. Kur’an’da da dinin bu anlamlara gelecek biçimde kullanıldığı söylenebilir

Sivil toplum kuruluşlarının toplumsal boyutlu işlevleri sosyalleştirme, kamu otoritesi ile halk kaynaşması sağlama, sosyo-ekonomik kalkınmaya katkı, sosyal seçeneklerin oluşturulması ve sosyo-ekonomik dayanışmanın oluşturulması biçiminde özetlenebilir. Doğru Cevap D'dir.

Wach’a göre din ile toplum arasındaki karşılıklı ilişki yakından ve sistematik bir şekilde incelenecek olursa, dinin toplum üzerindeki etkisinin birinci derecede olduğu görülür. Dinin insan topluluklarının bilgi, inanç, ahlak ve zihniyetleri ile örgütlenmeleri üzerinde güçlü etkileri olmaktadır. Bu etkileri geçmiş topluluklarda görmek mümkün olduğu gibi günümüz modern toplumlarında da da çeşitli biçimlerde görmek mümkündür. Dinin tabii grup veya birlikler üzerinde etkisi olduğu gibi sırf dinî olarak adlandırılan gruplar üzerinde de merkezî etkisi bulunmaktadır. Din, aile, ekonomi, siyaset, eğitim, boş zamanlar, hukuk ve ahlâk gibi kurumlar, sosyal sınıf ve tabakalar, kültür, kimlik, yerel birlikler, dernek, kulüp, meslekî kuruluşlar vb. üzerinde çeşitli etkileri olan bir olgu(fenomen) ve kurumdur. Din, toplum üzerinde başlı başına grup oluşturma ve teşkilat kurma yönü itibariyle de etkili olur. Saf dinî gruplar örneğinde bunu görmek mümkündür. Din, toplumsal değişimin meydana gelmesinde, toplumsal olayların gerçekleşmesinde, çeşitli toplumsal süreçlerin oluşması ve işlemesinde de güçlü ve belirleyici etkiler gösterir. Ayrıca din toplumun kültürü üzerinde de güçlü etkilerde bulunur.

Din-toplum ilişkilerinde dinî meşrulaştırımı anlamak oldukça önemlidir. İnsanlar, toplumsal yaşamlarında yaptıkları ve karşılaştıkları pek çok şeye geçmişte olduğu gibi günümüzde de geçerlilik kazandırmak için dine, dinin meşrulaştırıcı yönüne başvurma ihtiyacı duyarlar.

Dinî inancın topluma hizmetteki yeri ve etkisi, toplumdan topluma, dinden dine, kültürden kültüre değişir. Bu durum, kültür ve toplumun, inançlar üzerinde etkili olduğunu ve de dinî inancın topluma hizmetteki rolünde de toplumdan topluma farklılaşmalara yol açtığını göstermesi bakımından önemli bir husustur. Topluma hizmetin temelinde dinî inancın bulunması, dinî inancın toplumsallığı, kolektifliği, grup olarak ifade edilmesiyle doğrudan ilgilidir. Sağlıklı bir toplum için yaşlıların topluma uyumunun ne kadar gerekli olduğu düşünülürse, dinin bu noktada ortaya koyduğu temel işlevselliğinin de ne kadar önemli olduğu anlaşılır. oplumsal hayata bakıldığında, sosyolojik anlamda imanın, dinsel inancın, insan ve toplum hayatı için en değerli ve en etkili “sosyal sermaye” olduğu anlaşılır. Tarih boyunca inançsız bir toplumun olmamış olması da bunun göstergesidir.

Dinî inancın en dikkat çekici işlevlerinden biri de, yukarıdaki işleviyle doğrudan bağlantılı olan anlamlandırma işlevidir. Din veya dinî inanç, insanın, var oluşu, kendisini, çevresini, çevresindeki insanları ve diğer varlıkların var olmaklığını, etrafında cereyan eden olayları anlamlandırmasını sağlar. İnsanın bu dünyada yaşamasında, bu dünya hayatını sahiplenmesinde, huzur arayışı içine girmesinde dinin bu fonksiyonu etkili olur