TOPLUMA HİZMET UYGULAMALARI DERSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

1988 yılında 388 Avrupa üniversitesi rektörü tarafından onaylanmış olan Bologna Üniversiteler Anayasası’nda, çevreye duyarlı kuşakların yetiştirilmesi ve topluma hizmetin üniversitelerin bir fonksiyonu olduğu üzerinde durulmuştur.

Bologna sürecine uyum bağlamında Yüksek Öğretim Kurulu, eğitim fakültelerinde Topluma Hizmet Uygulamaları dersinin verilmesini kararlaştırmıştır. Topluma Hizmet Uygulamaları dersinin toplumla bütünleşme açısından taşıdığı önem göz önünde bulundurularak, 2006 yılı itibariyle Topluma Hizmet Uygulamaları dersi sadece eğitim fakültelerinde değil, çeşitli birimlerde de seçmeli ders olarak programlarda yer almıştır. Böylelikle üniversite eğitiminin, bir yandan gençleri meslek sahibi yaparken diğer yandan topluma hizmet eğitimi aracılığıyla mezuniyet sonrasında topluma hizmet etme becerilerini geliştirmesi adına önemli bir adım atılmıştır.

Bu uygulamanın çıkış noktası ise, üniversitelerin öğrencilerini topluma hizmet konusunda eğiterek toplumsal katkı sağlayan projelerin uygulanmasını sağlaması ve böylelikle daha iyi bir toplum için üniversitelerin katkılarının arttırılmasıdır. Bu amaç, yeni nesilleri şekillendirecek öğretmenlerin yetiştirildiği öğretmen yetiştiren kurumlar açsından daha fazla önem taşımaktadır. Eğitim alanında hayata geçirilecek toplumsal faydası yüksek projeler ile eğitim ve toplum arasındaki ilişkinin vurgulanması, öğretmen yetiştiren programlar açısından yeni bir dönemin başlangıcı olarak düşünülmektedir.

Toplumsal yaşantıda değişimleri tetikleyen politik, ekonomik ve teknolojik değişimler eğitim kurumlarının ve özellikle de üniversitelerin işlevlerinin yeniden tanımlanmasını gerekli kılmıştır. Üniversitelerin işlevlerinin yeniden tanımlanması a şamasında ise, toplum ve üniversiteler arasındaki bağın güçlendirilmesi, işbirliği ve eşgüdümün sağlanması önem kazanmaktadır. 2006 yılında öğretmen yetiştiren kurumların programlarında gerçekleştirilen değişiklik ile “Topluma Hizmet Uygulamaları” dersinin uygulamaya konması da toplum ve üniversite arasındaki bağların güçlendirilmesi adına atılan en önemli adımlardan biri olarak kabul edilmektedir.

Konuyla ilgili yapılan bilimsel araştırmalarda öğretmenlerin daha çok sınıf ve okul sınırları içerisinde görevler üstlendikleri, sınıf ve okul etkinliklerini daha da geliştirecek sınıf, okul ve topluma hizmet çaplı yeni etkinlikler üretemedikleri, çekingen davranışlar sergiledikleri, takım çalışması içerisinde, toplumla beraber, topluma yansıyacak orijinal etkinlik projelerine ve uygulamalarına tam olarak önderlik edemedikleri ortaya çıkmıştır. Topluma Hizmet Uygulamaları dersi, bu eksiklikleri öğretmen adayına gösterecek, hissettirecek, bu tür sorunlara karsı çözümler düşünmesini sağlayacaktır

Topluma Hizmet Uygulamaları dersinin içeriği “Toplumun güncel sorunlarını belirleme ve çözüm üretmeye yönelik projeler hazırlama, panel, konferans, kongre, sempozyum gibi bilimsel etkinliklere izleyici, konuşmacı ya da düzenleyici olarak katılma, sosyal sorumluluk çerçevesinde çeşitli projelerde gönüllü olarak yer alma, topluma hizmet çalışmalarının okullarda uygulanmasına yönelik temel bilgi ve becerilerin kazanılması” şeklinde açıklanmıştır

Topluma Hizmet Uygulamaları dersi etkili bir şekilde uygulandığı taktirde, öğretmen adaylarının özgüvenlerinin, kişilerarası ilişkilerinin, liderlik ve empati becerilerinin gelişmesine; farklı bakış açılarının farkına varmalarının ve farklı kurumları tanımalarının sağlanmasına katkı sağlayacaktır

Topluma Hizmet Uygulamalarının katkıları Yükseköğretim Kurulu Topluma Hizmet Uygulamaları Yönergesinde şu şekilde sıralanmaktadır: • Yerel ve evrensel sorunlara karşı duyarlılığı artırır. • Projeler üretmeyi, bu projelerde aktif rol almayı (katılımcılığı), çözüm üretmeyi ve işbirliği içinde çalışmayı sağlar. • İletişim becerilerini geliştirir. • Yaratıcı düşünme becerileri kazandırır. • Öz değerlendirme becerisini geliştirir.

Topluma Hizmet Uygulamalarından beklenen yararlar üç başlık altında toplanmıştır. • Eğitim kurumlarına katkısı • Toplumsal yaşama katkısı • Üniversite yaşamına katkısı

Topluma Hizmet Uygulamaları dersi eğitim kurumlarına katkı bağlamında ele alındığında  kurum olarak üniversiteye sağlanabilecek katkılar şunlardır:• Eğitim-öğretimin tasarım ve değerlendirilmesi, • Eğitim-uygulama birimleri ve üniversitenin AR-GE çalışmalarına katkı, • Kalite geliştirme ve stratejik planlama çalışmalarına katkı, • Akademik personele yönelik katkılar (eğiticilerin eğitimi, ölçme ve değerlendirme hizmetlerine katkı, sosyo-kültürel etkinlikler düzenleme, yöneticilik eğitimi, vb.), • İdari personele yönelik katkılar (eğitim ihtiyaçlarının saptanması, kurum kültürü ve örgütsel bağlılığı geliştirici etkinliklerle performans artırılması, aday memurluk ve görevde yükselme eğitimlerine katkı, sosyal-kültürel-sportif etkinlikler düzenlemek, toplumsal destek fonları oluşturmak, proje ve fonlardan yararlanma olanakları, kişisel ve mesleki gelişim için hizmet içi eğitim programları düzenlemek), • Diğer fakültelere yönelik katkılar (öğrencilere uyum/oryantasyon programları hazırlamak, öğrenci bilinçlendirici etkinlikler düzenlemek, sosyal sorumluluk projeleri ve ders dışı etkinlikler düzenlemek, fakültelere öğrenci ziyaretleri düzenlemek, vb.).

Proje tabanlı bir ders olan Topluma Hizmet Uygulamaları’nın gerçek anlamda hayata geçirilebilmesi için izlenmesi gereken belli başlı aşamalar bulunmaktadır. Bu aşamaların izlenmesi dersin etkililiğini ve amaca ulaşma düzeyini olumlu biçimde etkileyecektir. Bu aşamalar Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Topluma Hizmet Uygulamaları Merkezi tarafından şu şekilde ifade edilmektedir: • Konuyu belirleme (araştırma yoluyla toplumsal sorunların öğrenciler ve öğretim elemanları tarafından belirlenmesi) • Planlama ve Hazırlık (öğretim elemanları, öğrenciler ve toplumun diğer üyeleri tarafından öğrenme ve hizmet etkinliklerinin planlanması ve başarılı bir proje için yönetsel gereksinmelerin belirlenmesi) • Uygulama • Öz değerlendirme (ne öğrendim, topluma ne kazandırdım?) • Paylaşım (uygulamaya katılan tüm paydaşların uygulamadan elde edilen kazanımları paylaşmaları ve yaptıkları isten zevk alarak ileriye bakmaları).

Topluma Hizmet Uygulamaları dersinin 2006-2007 öğretim yılında zorunlu hale gelmesinden önce, ilk olarak Anadolu Üniversitesi’nde 2005-2006 öğretim yılında öğrencilerin kişisel gelişimini desteklemek adına seçmeli ders olarak verilmeye başlamıştır. Üniversitemizin öncülük ettiği bu ders 2006-2007 öğretim yılında Eğitim Fakültelerinde zorunlu hale geldikten sonra, diğer fakülte ve yüksekokullarda seçmeli ders olarak verilmeye devam etmektedir

2011-2012 öğretim yılında, Açıköğretim Fakültesi Okulöncesi Öğretmenliği Lisans Programı Topluma Hizmet Uygulamaları dersi kapsamında öğretmen adayları, onüç hafta süresince üç etkinlik gerçekleştirmektedir. Gerçekleştirilecek etkinliklerden birincisi materyal toplamaya; ikincisi bilinçlendirmeye, üçüncüsü ise beceri kazandırmaya yönelik olarak planlanmaktadır ve her etkinlik için öğretmen adaylarına farklı alternatifler sunulmuştur.

Materyal toplama: Bu etkinlik, okulöncesi dönem çocuklarının gelişimi açısından önem taşıyan materyallerin toplanması ve işlevsel bir şekilde kullanımının sağlanmasına yöneliktir. Öğretmen adayları etkinlik kapsamında sunulan iki alternatiften birini seçerek uygulamak durumundadır. Bu kapsamda sunulan alternatifler “Oyuncak Toplama” ve “Kitap Toplama” etkinlikleridir

Bilinçlendirme: Bu etkinlik, okulöncesi dönem çocuklarının belirli konularda bilinçlendirilmesine yöneliktir. Öğretmen adayları etkinlik kapsamında sunulan iki alternatiften birini seçerek uygulamak durumundadır. Bu kapsamda sunulan alternatifler “Çevre Eğitimi” ve “Geri Dönüşüm Bilincinin Kazandırılması” etkinlikleridir

Beceri kazandırma: Bu etkinlik, okulöncesi dönem çocuklarının becerilerinin geliştirilmesine yöneliktir. Öğretmen adayları etkinlik kapsamında sunulan iki alternatiften birini seçerek uygulamak durumundadır. Bu kapsamda sunulan alternatifler “Bilgisayar Eğitimi” ve “Resim ve Seramik Eğitimi” etkinlikleridir

Her etkinlik “inceleme ve araştırma”, “planlama”, “uygulama ve değerlendirme” aşamalarından oluşmaktadır.

Topluma Hizmet Uygulamaları dersinde öğretmen adaylarının topluma hizmet etme becerilerinin değerlendirmesi ve verilen geribildirimler ile öğretmen adaylarının topluma hizmet becerilerinin geliştirmelerine rehberlik edilmesi amaçlanmaktadır. Bu nedenle de yetiştirme ve geliştirmeye yönelik değerlendirme yaklaşımı benimsenmiştir

Öğretmen yetiştiren kurumlarda yeni nesilleri yetiştirecek öğretmenlerin yeni geliştirilen ve teknolojiye dayalı ölçme araçları ile ilgili olarak bilgilendirilmeleri büyük önem taşımaktadır. Bu şekilde öğretmen adaylarının hizmet öncesinde tanıdıkları farklı değerlendirme yöntemlerini ileriki yıllarda kendi mesleki yaşantılarında kullanmaları sağlanabilecektir. Bu bağlamda Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Topluma Hizmet Uygulamaları dersinin yürütülmesi ve değerlendirilmesinde e-portfolyo yöntemi kullanılmaktadır

Eğitim Bilimleri Bakış Açısıyla Eğitim Fakülteleri ve Topluma Hizmet İşlevi Çalıştayı kapsamında hazırlanan alt grup raporlarında gündeme gelen strateji ve öneriler (1) eğitim kurumlarına katkısı, (2) toplumsal yaşama katkısı ve (3) üniversite yaşamına katkısı olmak üzere üç kategoride ele alınmıştır.