TOPLUMSAL CİNSİYET ÇALIŞMALARI - Deneme Sınavı - 3

1840’lı yıllarda Amerika’da köleliği kaldırma kampanyalarından esinlenerek örgütlü bir kadın hareketi haline gelen eylemler, dünyada ilk kadın hakları bildirisi olarak geçen Seneca Falls Bildirgesi’nin 1848’de yayınlanmasıyla sonuçlanmıştır.

İkinci Dalga feminizm Birinci Dalga feminizmden farklı olarak kamusal alandaki hak eşitliğinden ziyade özel alandaki özgürlüğe odaklanmıştır. Böylece “Özel olan politiktir” yaklaşımı ile birlikte aile, evlilik ve özel hayatta yaşanan tüm deneyimlerin aslında hiyerarşik bir güç ilişkisi dâhilinde kadının sömürüsü ve ezilmesine yönelik sahalar oluşturduğu için siyasi bir alan olduğu fikri hızla yayılarak geniş bir kabul görmüştür.

Batıda Feminist Çalışmalara Yön Veren Temel Düşünürler Ve Eserlerinden :

Mary Wollstonecraft, Kadın Haklarının Savunusu, Sarah Grimke, Eşitlik Üzerine, Margaret Fuller, 19. Yüzyılda Kadın, Elisabeth Cady Stanton, Kadının İncili, Simone de Beauvoir, İkinci Cins, Nancy Chodorow, Anneliğin Yeniden Üretimi, Judith Butler, Cinsiyet Belası.

Bireysel düzeyde gözlemlenen yaşamlara dair tüm eylemler ve deneyimler, ‘beden’ler aracılığıyla oluşmaktadır. Yemek yemekten, okula ya da işe gitmeye, tarlada çalışmaktan araba kullanmaya kadar tüm eylemler, bedeni kullanma, yönetme ve deneyimleme ile sıkı sıkıya bağlantılıdır

Kadın ve erkek insan türünün cinsiyetleridir dediğimizde, her iki cinsiyeti birbirinden ayırma, onların bedenlerinin biyolojik nitelikleri temelinde olmaktadır. Biyolojik cinsiyet (sex) kavramı, kadın ve erkek bedenlerine ilişkin bu biyolojik nitelikleri işaret etmektedir.

Biyolojik Determinist (Biyolojik Belirlenimcilik):  Biyolojik faktörü referans alan biyolojik determinist görüş çerçevesinde erkek bedenlerinin fiziksel açıdan güçlü, dayanıklı, aktif, mental açıdan ise rasyonel/akılcı, bağımsız, girişimci, rekabetçi, vb. gibi genel niteliklere sahip olduğu kabul edilmiştir. Kadın bedenlerinin ise fiziksel açıdan güçsüz, dayanıksız, yavaş, mental açıdan ise duygusal, bağımlı, çekingen vb. gibi genel niteliklere sahip olduğu kabul edilmiştir.

Beden/Ruh dualizminin felsefi içeriği Platon, Aristo gibi filozoflar tarafından tartışılmıştır. Platon’da beden, ruha özgü bir irade hareketinin isteklerine tabi olmak durumunda olan bir unsurdur.

Aristoteles’e göre de insan, ruh ve beden olmak üzere iki ayrı öğeden oluşmaktadır. Beden maddedir, ruh ise onu biçimlendirip, ona insan niteliği kazandıran formdur. Antik Yunan düşünce sisteminde bu tartışmaların içeriğinin ortak noktası bedenin, bu karşıt / ikili yapılanmalarda olumsuz, edilgen, hatta değersiz tarafı oluşturmasıdır.

Klasik Sosyoloji, doğal olan içinde tanımladığı bedeni tamamen yok saymayıp onu, var olan ama görünmeyen bir niteliğe indirgemiştir. Doğal bilimlere karşı gösterdiği tavrını zedelemeyecek şekilde, varlığını kabul ettiği bedene ‘görünmez’ bir nitelik atfetmiştir; beden vardır ama görünmüyordur.

Bedenin toplumsal yönüne vurgu yapan ve bedenin toplumsal olarak inşa edildiği yolundaki teorik çerçevenin oluşmasında da etkili olan düşünürlerden biri de M. Foucault’dur. Foucault’ya göre beden, biyolojik var oluşunun ötesinde, toplumdaki güç/ iktidar ilişkilerinin merkezinde bulunan bir konuma sahiptir. Bu konumu içinde bedenin, kurumsal – yönetsel pratikler aracılığıyla düzenlenmesi söz konusudur. Çünkü var olduğunu düşündüğü beden sorunu, modern toplumların her alanda bedenlerin yönetimi ve düzenlenmesine ilişkindir.

20. yy. başı ile başlayan ve yüzyılın ortalarına doğru belirginleşen sosyal, kültürel ve ekonomik gelişmelerin etkisi ile olgunlaşan Feminist hareket ve düşünce birikimi ise kendisini öncelikle Biyolojik Determinizmi sorgulamağa vakfetmiştir. S. De Beauvoir’nın “kadın doğulmaz, kadın olunur” cümlesi, biyolojik cinsiyet / toplumsal cinsiyet ayrımının ilk işareti olurken, toplumsal cinsiyet ve toplumsal beden etkileşimi için de farklı boyutları olan bir alanın kapısını aralamıştır.

İnsanlar, bedenlerini çeşitli eylemler aracılığıyla deneyimlemektedir. Bu deneyimlerden ilki sahip olunan bedene özgü bedensel deneyimler olarak ortaya çıkmaktadır. Menstrüasyon, göğüslerin belirginleşmesi, hamilelik, doğum ya da menapoz kadın bedeninin bedensel deneyimleridir ve bu deneyimler “Ben kadınım” şeklindeki bir benlik bilincininde oluşturucu unsurlarıdır

Bedenin toplumsal cinsiyetlendirilmesine kadın bedeni açısından bakıldığında ise temel görünüm şudur: Kadının, toplum sahnesindeki temel rolleri annelik, eşlik ve ev kadınlığıdır ve bu rollerin oynanmasına ilişkin normların referansı, tüm eleştirilere rağmen, kadının biyolojik bedeni olmuştur.

Patriarşik toplum yapısında, patriarşik değerler aracılığıyla ortaya çıkan toplumsal cinsiyetlendirilmiş kadın bedenine ve eylemlerine ilişkin en önemli bedensel görünüm, toplumsal ‘namus’lu kadın bedenidir.

Kadınlar da ataerkil sistemin bir parçasıdırlar ve sistemin değerlerini ve ideolojisini içselleştirmişlerdir. Bu içselleştirme ve kabulleniş bir dizi yöntemle sağlanmakta ve güvence altına alınmaktadır. Örneğin kadına ve erkeğe doğduğu andan itibaren toplumsal cinsiyet kimliklerine ve kendilerinden beklenen rollere ilişkin bilgi vermek, öğrenme ve pekiştirme süreçlerini bireyin toplumsallaşma sürecinin ana dinamiklerinden biri haline getirmek, kadınların eğitim imkânlarından faydalanmalarını engellemek, kadınlara kendi tarih bilgilerini vermemek; saygınlık ve aykırılığı kadınların cinsel faaliyetlerine göre tanımlayarak kadınları iyi –kötü, edepli-edepsiz gibi kategoriler üzerinden birbirinden ayırmak ve ayrıştırmak; yasaklar ve çoğu zaman da baskı yoluyla kadınların ekonomik imkânlara ve siyasi özgürlüklere erişiminde eşitliksizlik yaratmak, eşit yurttaşlık ilkesinin gereği olarak kadınları her türlü insan haklarından yararlanılması noktasında bazı somut uygulamalar üzerinden –araba kullanamamak gibi- ayrımcılığa maruz bırakmak gibi yöntemler üzerinden ataerkil sistem hem kadınlar hem de erkekler tarafından içselleştirilerek
sistemin sürdürülebilirliği sağlanmaktadır.

İki insan ya da grup arasında var olan sosyal iktidar/mikro iktidar kapsamı bakımından sadece o kişileri ya da grup üyelerini kapsadığı halde, siyasal iktidar o ülkede yaşayan bütün insanları kapsar. Bunun anlamı, siyasal iktidarın o ülkede yaşayan bütün insanları bağlayan, bütün insanların uymak zorunda olduğu kurallar koymak, kararlar almak ve bu kural ve kararları yürütmek yetkisine sahip olmasıdır.

Otorite, iktidarın ona tabi olanlar tarafından meşru olarak kabullenilmiş biçimi yani meşru iktidar olarak tanımlanabilir.

Ataerkil kavramı en genel anlamıyla babanın ya da “aile reisi sayılan erkeğin” yönetimini ifade etmektedir ve aslında belirli bir “erkek-egemen aile” türünü anlatmak üzerinden temellenmiştir. Erkek egemen ailede egemen erkeğin yönetimi altında bulunanlar geniş ev halkını oluşturan başta kadınlar olmak üzere daha genç erkekler ve çocuklar şeklinde sıralanabilir. Babanın yönetimi, aile içinde babanın/kocanın hakim olması ve eş ile çocukların da babaya tabi olması anlamına gelir. Ataerkil ailede yetke ve iktidar bütünüyle babada toplanmıştır. Ancak bu kavram daha sonra sadece aile yapılanmasını anlatmak üzerinden kullanılan bir kavram olmaktan çıkmış ve daha genel anlamda, kadınların erkekler tarafından tabi bırakıldıkları ya da kendilerinin tabi olduğu bir baskı ve eşitsizliğin ifadesi olarak, erkekler tarafından yönetim anlamında kullanılmaya başlanmıştır.

Kadın ve erkek arasında var olan iktidar ilişkisi bağlamında kadının erkeğe tabi olması, onun kendi üzerinde ve davranışları hakkında söz söyleme hakkının olduğunu kabul etmesi, erkeğin hakim olan ve kadının da itaat eden konumda olduğu şeklinde biçimlenen toplumsal cinsiyet hiyerarşisinin bir başka ifadesi olarak “Eril Tahakküm” kavramıdır.

Dışsal hegemonya kavramı ile erkeklerin kadınlar üzerindeki tahakkümünün kurumsallaşması süreci anlatılırken, içsel hegemonya
kavramı ile de bir grup erkeğin diğer erkekler üzerindeki hâkimiyeti vurgulanmaktadır.