Aile
Ailenin tanımı nedir?
Aile, evlilik veya kan bağı ile bir araya gelen ve mahrem ilişkiler yürüten bireylerin kurduğu toplumsal ve ekonomik bir birlik olarak tanımlanır. Yasalarla belirlenmiş ‘aile’ tanımının ötesinde ailelerin varlığı söz konusudur. Bu anlamda ailenin tanımını “birlikte yaşayan, birbirinin fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarını karşılamak konusunda dayanışma içinde olan, kendilerini kalıcı ya da uzun süreli bir ilişki içinde sayan insan grubu” olarak genişletmek uygundur. Ailenin sevgi, destek ve dayanışma gibi insani gereksinimlerin karşılandığı bir yer olduğu varsayılır.
Klasik aile sosyolojisi, 1960’lı yılların ikinci yarısına kadar çalışmalarını hangi temel ilgi alanları üzerinden yürütmüştür?
İşlevselci bakış açısı temelinde gelişen klasik aile sosyolojisi, 1960’lı yılların ikinci yarısına kadar çalışmalarını üç temel ilgi alanı üzerinde odaklanarak yürütmüştür (Ecevit, 1993). Bunlardan biri ailenin evrenselliği, diğeri ailenin işlevselliği ve rolleri, sonuncusu ise aile ve sanayileşme arasındaki ilişkidir.
Aile üzerine yapılmış ilk çalışmalardan biri olarak kabul edilen Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni (1884) adlı kitabı hani düşünür kaleme almıştır?
Friedrich Engels’in 1884 yılında yayımlanan Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni adlı kitabı, aile üzerine yapılmış ilk çalışmalardan kabul edilir. Bu çalışmasında Engels, Marksist bakış açısı ile ailenin kökeni ve zaman içindeki evrimini araştırmıştır.
Ataerkillik nasıl bir sistemdir?
Ataerkillik iktisadi, siyasi, dinî, toplumsal ve kültürel kurumların erkeklerin denetiminde olduğu bir sistemdir. Erkeğin kadın üzerindeki egemenliği ile belirlenen güç ilişkilerini içerir.
Ann Oakley'ye göre, aile hayatında kadınlar hangi çatışma alanlarını deneyimlemektedir?
- Cinsiyete dayalı işbölümü kadınların ev işi ve çocuk bakımından sorumlu oldukları anlamına gelir. Bu da kadınların erkeklere ekonomik açıdan bağımlı olması ve kendilerine ait gördükleri paraya erişimlerinin olmaması demektir.
- Çatışma, erkek ve kadınların farklı duygusal ihtiyaçlarından doğar. Kadınların, eşlerinin ve çocuklarının hayal kırıklıkları ve öfkesiyle ilgilenmesi beklenirken kendilerinin başvurabilecekleri kimse yoktur.
- Eşler arasındaki ekonomik ve fiziksel güç farklılıkları, kadınların ekonomik kaynaklar üzerinde kontrollerini kaybedebilecekleri, sosyal etkinliklere katılamayacakları ve hatta kocalarından fiziksel şiddet görebilecekleri anlamına gelir.
- Cinsellik ve doğurganlık üzerindeki erkek kontrolü, erkeklerin gereksinimlerinin öncelikli görüldüğü anlamına gelir. Kadınlardan kocalarını ‘hoşnut’ etmeleri, kocalarının cinsel taleplerine cevap vermeleri ve kocalarından çocuk sahibi olup çocuklara bakmaları beklenir.
Karı-koca ailesi ne demektir?
Karı-koca ailesi; eşler ve onlara bağımlı çocuklar- dan oluşan, evlilik ilişkisinin vurgulandığı bir aile sistemidir. Geniş akrabalık ağlarından bağımsız bu ailelerde boşanma oranları görece yüksektir. Uzun süredir birlikte olmasına rağmen fiilen ev- lenmemiş eşler için de kullanılan bir terimdir.
Dünya çapında son dönemlerde evlilikle ilişkilendirilebilecek önemli değişimler nelerdir?
Her ne kadar dünyanın bütün bölgelerinde tam anlamıyla ve aynı biçimde gerçekleşmese de dünya çapında son dönemlerde evlilikle ilişkilendirilebilecek önemli değişimler şöyle sıralanabilir:
- Boylar ve öteki akraba toplulukları etkileri bakımından gerilemektedir.
- Bir eşin özgürce seçilmesi yönünde genel bir eğilim vardır.
- Gerek evliliğin başlatılması gerekse aile içerisinde karar verme bakımından kadınların hakları daha geniş olarak tanınmaya başlamıştır.
- Düzenlenmiş evlilikler gittikçe azalmaktadır.
- Erkekler ve kadınlar için daha yüksek cinsel özgürlük düzeyleri, çok kısıtlayıcı olmuş olan toplumlarda gelişmektedir.
- Çocukların haklarının genişletilmesine doğru genel bir eğilim vardır.
- Aynı cins birlikteliklerin kabul edilmesi artmıştır.
Çocuk evlilikleri kız çocukları için ne gibi sorunlara yol açmaktadır?
Çocuk yaşta evliliklerde kız çocukları, ölümcül sonuçlar verebilecek erken ve istenmeyen gebelik riskiyle karşı karşıya bırakılıyor. Sağlık sorunları yaşıyor. Eğitim yaşamı sona eriyor. Duygusal, fiziksel ve cinsel şiddet görüyor. Yoksulluğa maruz kalma riski artıyor.
'Çift bağını koparma' ne demektir?
Türkiyede kaç tür nafaka vardır?
Türkiye’de “yoksulluk” ve “iştirak” olmak üzere iki türlü nafaka vardır. Yoksulluk nafakası boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek tarafa, iştirak nafakası ise ortak çocukların velayetini üstlenen tarafa ödenir.
Kurumsallaştırılmış denetim ne anlama gelir?
Kurumsallaştırılmış denetim, erkek egemen kurumların kadınların doğurganlık gücüyle ilgili kurallar koymasına verilen isimdir.
Kadınların erkeklere bağımlılığının ideolojik ve ekonomik boyutları olduğunu söyleyen düşünür kimdir?
Yıldız Ecevit’e göre kadınların erkeklere bağımlılığının ideolojik ve ekonomik boyutları mevcuttur. Bu çerçevede kadınların ailedeki erkek, çocuk, yaşlı ve hasta kişilere verdiği bakım hizmeti de klasik aile sosyolojisinin ve işlevselci bakış açısının ileri sürdüğü gibi yalnızca “annelik”, “sevgi” ve “koruma” ideolojileriyle açıklanamaz. Bu ideolojilerin yanı sıra kadınların erkeklere ekonomik açıdan bağımlı oluşları da hesaba katılmalıdır.
Sylvia Walby’ye kocalar ve ev kadınları arasında nasıl bir sınıf ayrımı vardır?
Sylvia Walby’ye göre kocalar el koyan sınıf, ev kadınları da üreten sınıftır. Üstelik sarf ettikleri yıpratıcı, bitmez tükenmez ve kendini tekrar eden emek gerçek bir iş olarak kabul edilmez ve ev kadınları kocalarına bağımlı olarak görülürler.
Kadınların iş pazarında dezavantajlı olmalarının sebebi nedir?
Kadınlar istihdam edildiğinde bile ev işleri ve çocuk bakımından birincil olarak sorumlu olmalarından dolayı iş pazarında dezavantajlı konumdadırlar. Bu da kadın emeğinin ucuz işgücü olarak sömürülmesiyle sonuçlanır.
Ev-içi emeğinin itibarsızlığı karşısında aile ve iş yaşamıyla ilgili sosyal politikalar bağlamında yapılması gerekenler nelerdir?
Hanehalkının kadınlar dışındaki üyelerinin de yeniden üretim faaliyetlerinde ortak rol almasının sağlanması, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin or- tadan kaldırılmasına yönelik kamu politikaları, çiftler arasında transfer edilemez ve ücretli ebeveyn izinlerinin düzenlenmesi, çalışma sürelerinin dü- şürülmesi, yaygın ve kaliteli kamusal bakım olanaklarının sağlanması, gerek kadınlar gerek erkekler için eşitlikçi ve sürdürülebilir iş ve aile yaşamını uyumlaştırma politikalarının anahtarı olacaktır.
Alison Jaggar’a göre annenin çocuğunu tam bir insan olarak algılamasını imkânsız kılan şey nedir?
Alison Jaggar’a göre modern anneliğin getirdiği toplumsal ilişkiler bağlamında anne ile çocuk arasındaki karşılıklı bağımlılığın aşırı bir düzeyde olması, annenin çocuğunu tam bir insan olarak algılamasını imkânsız kılmaktadır. Bireyselliğe verilen önemin daha zayıf, ‘terbiye etme’ tutumunun ise daha güçlü olduğu Batı dışı toplumlarda, anne ve çocuğun karşılıklı bağımlılık ilişkisinden hayat boyu kurtulamayacakları öngörülebilir.
'Geleneksel babaların' özellikleri nelerdir?
Geleneksel babalar, diğer babalık kategorilerinin nitelikleri arasında da kısmen yer bulan, hâkim ve kutsal babalık algısını oluşturan özelliklerin baskınlığıyla dikkat çeker. Eve ekmek getiren, ailenin direği, evin reisi, dağ gibi, çınar gibi sağlam, sahip çıkan, harçlık veren, nasihat eden, meslek öğreten, çocuğuna örnek olan baba algısı, geleneksel babalara atfedilen nitelikler arasındadır.
'Hevesli babalık' ne demektir?
Gayretli babalık ile yeni geleneksel babalık arasında yer alan hevesli babalık kategorisini, geleneksel babalık algısını taşıdığı hâlde kendi tercihiyle gayretli babalık davranışları sergileyen dolayısıyla bu konuda en kritik dönüşümü gerçekleştiren babalar meydana getiriyor.
'Aile-içi şiddet' ne demektir?
Aile-içi şiddet, “aynı çatı altında yaşayan aile bireylerinden birinin, diğer aile bireyine karşı, tehdit, aşağılama, sözlü ya da fiziksel saldırı yoluyla aile bireyinin fiziksel, cinsel ve psikolojik bütünlüğüne zarar verebilecek her türlü davranışına” denmektedir ve bu tanıma göre “kanunda bahsedilen aile kavramı, aynı çatı altında oturmak kaydı ile eşler (karı-koca), çocuklar, kayınvalide, kayınpeder, görümce, gelin, elti, amca, dayı, hala, teyze, enişte vs.”yi kapsamaktadır.
Aile-içi duygusal şiddet nasıl ölçülmektedir?
Duygusal şiddet “hakaret ya da küfür ederek üzme, başkalarının yanında aşağılama ya da küçük düşürme, korkutma ya da sindirecek biçimde tehditkâr davranma, kadına veya yakınlarına zarar vermekle tehdit etme” eylemlerine maruz kalınıp kalınmadığına ilişkin sorular aracılığıyla ölçülmektedir. Bu eylemlerden en az birinin gerçekleşmesi duygusal şiddete maruz kalma olarak tanımlanmaktadır.