TOPLUMSAL CİNSİYET SOSYOLOJİSİ

Kadın aleyhtarı tarihe 1405’te Kadınlar Kenti Kitabı’nı yayınlayarak ortaçağdan kafa tutan Christine de Pisan’dır (1364-1430). Kitabından hayli geç haberdar olsak da Pisan, karşı bir tarihsel anlatı kurduğu eserinde, erdemli, başarılı kadınlardan oluşan bir kenti tahayyül etti. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Ana akım tarih yazımının öznesi beyaz, Batılı, orta sınıf erkektir. Sadece kadınlar değil, köylüler, köleler, işçiler, çeşitli ırklar, etnik gruplar ve cinsiyet kimlikleri de tarihten dışlanmışlardır. Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Romalı tarihçi Tacitus (MS 56-120) da “kadınların doğal olmayan güç aşkı, Roma İmparatorluğu’nun bozulmasına yol açmıştır. İktidarda kadınların bulunması hem doğal hukuka, hem de Tanrı’nın dinine aykırıdır” derken, bu görüşlerle bezeli eserleriyle kadınlara ilişkin gerçeklik algısının oluşumuna doğrudan katkıda bulunanlardan biridir. Tacitus’a göre kadınlar iktidara susayanlardır ve devletin bozulması da kadınlar yüzündendir. Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Türkiye’de Seçme ve Seçilme Hakkı:
• 1877’de, emlak sahibi erkeklere; 1908’de, belli miktar vergi veren erkeklere oy hakkı tanınmıştır. Erkeklerin siyasi temsiline dair mülk ve vergi kısıtlamaları 1923’te kaldırılmıştır.
• Seçme ve seçilme hakkı, kadınlara önce 1930’daki yerel seçimler için, 1934’te ise genel seçimler için verilmiştir. Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Türkiye’deki kadınlar yükseköğrenim hakkını 1914’te elde ettiler. Üniversitede eğitim hakkının elde edilmesinde gerek kadınların yoğun talebi, gerekse, sayıları artan kız ortaokulları ve öğretmen okuluna yönelik kadın öğretmen ihtiyacının karşılanması belirleyici olmuştur. Süreçte önce 7 Şubat 1914’te İstanbul Üniversitesi’nin konferans salonunda kadınlara haftada dört gün olmak üzere açık dersler verilmeye başlandı. Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Kadınların doğal olmayan güç aşkının Roma İmparatorluğu’nun bozulmasına yol açtığı tespitine Lütfü Paşa’dan, Mustafa Koçi Bey, Bosnalı Akhisari, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Ahmet Vefik Altınay’a dek Osmanlı tarihçileri de katılmıştır. Ali  Kemal Bey ise Maarif Nazırıdır. Bu nedenle doğru  yanıt C'dir.

Toplumsal cinsiyet, cinsiyet rollerinin ve ona dayalı işbölümünün yarattığı iktidar ve otorite ilişkilerinin/alanlarının kurgulanma ve işleyiş biçimlerinin ortaya çıkardığı özgün bir toplumsal pratiğe işaret eder. Farklı cinsiyet kimliklerinden beklenen rol, davranış ve görünüş bütününü ifade eder. Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Kadın tarihinin amaçları şöyle özetlenebilir: 
• Kadınlara kendi tarihlerini kazandırmak,
• Kadınları tarihte görünür kılmak,
• Bir cins grubu olarak kadınların tarihini yazmak,
• Tarihsel gerçekleri sorgulamak,
• Kadın ve erkek arasındaki iktidar ilişkilerini açığa çıkarmak ve sorgulamak,
• Kadın deneyimlerini görünür kılmak,
• Kadınları baskı altına alan pratikleri açığa çıkarmak,
• Aileyi, özel alanı sorgulamak,
• Kişisel / toplumsal baskı deneyimlerini ortaya çıkarmak,
• Cinsiyet rollerinin tarihsel evredeki durumuna bakmak

Cinsiyet rollerini değiştirmek ise kadın tarihinin amaçlarından biri değildir. Bu denele I, II ve IV numaralı öncülün birlikte olduğu seçenek aranmalıdır. Doğru yanıt D'dir.

İkinci dalga, II. Dünya Savaşı sonrasında başlatılabilir. Kadınların maruz kaldığı hak eşitsizliği ve ayrımcılığın yasalarda yer almaktan, hak probleminden öte, maddi temele dayanan çıkar çatışmasından kaynaklanan bir iktidar sorunu olduğunun anlaşıldığı bir dönemi anlatır. İkinci dalga feminist hareket özellikle 1970’lerin sonunda berraklaşır. Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Osmanlı kadın dergilerinden bazı örnekler:
• Terakki-i Muhaderat (1869)
• Hanımlar (1882)
• Hanımlara Mahsus Gazete (1895 -1908)
• Şüküfezar (1887)
• Demet (1908)
• Mehasin (1908)
• Kadın İstanbul (1911)
• Kadınlar Dünyası (1913-1921)
• Bilgi Yurdu Işığı (1917-18)
• İnci/Yeni İnci (1919)

Cemiyet-i Nisvan Heyet-i Edebiyesi ise Kadınları bilgilendirme, bilinçlendirme derneğidir. Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

İlk örnek, kadın aleyhtarı tarihe 1405’te Kadınlar Kenti Kitabı’nı yayınlayarak ortaçağdan kafa tutan Christine de Pisan’dır (1364-1430). Kitabından hayli geç haberdar olsak da Pisan, karşı bir tarihsel anlatı kurduğu eserinde, erdemli, başarılı kadınlardan oluşan bir kenti tahayyül etti.Doğru cevap B'dir.

Joan Wallach Scott ise bilgi üretimi olarak ana akım tarih disiplinine ve tarih yazımına mercek tutar. Scott, tarih biliminin bilimsel, kuramsal anlatılarının eleştirel bir okuma ile gözden geçirilmesini ister. Bu yolda “toplumsal cinsiyetin” tarihsel bir analiz kategorisi olarak kullanılmasını önerir. Doğru cevap A'dır.

Fransız Devrimi sonrasında gelen yeni çağda da bu rollerin tarihteki temsilinde değişiklik olmadı. Kadınlar siyasal ve toplumsal düzenin özneleri olmak yerine, düzeni bozan, iç karışıklık yaratan unsurlar olarak görülmeye devam edildiler (Scott, 2013). Nitekim, Fransız Devrimi’ni yorumlayan İngiliz politikacı ve yazar Edmund Burke (17291797), Antik Çağ’dan Roma dönemine kadınlara ait tekrarlanan imajları, kırılganlık, cinsel masumiyet ve aşırı kurbanlaştırma olarak eserlerinde işleyenlerden biridir. Ona göre Fransa’yı yutan, yok eden siyasal kriz, kadının kamusal alana girişi yüzündendir. Doğru cevap C'dir.

Kökeni Antik Yunan’a değin götürülebilecek bu cinsiyetçi bakışın kabulü, sadece üretilen eserlerde iz bırakmakla kalmayacak, kadınların üniversitede öğrenci olmasından akademisyenliğe hatta temel yurttaşlık haklarını elde edebilmesine değin bir dizi engelin ortaya çıkmasına neden olacaktır. Bu minvalde üç örnek verilebilir. İlk örnek, kadın aleyhtarı tarihe 1405’te Kadınlar Kenti Kitabı’nı yayınlayarak ortaçağdan kafa tutan Christine de Pisan’dır (1364-1430). Kitabından hayli geç haberdar olsak da Pisan, karşı bir tarihsel anlatı kurduğu eserinde, erdemli, başarılı kadınlardan oluşan bir kenti tahayyül etti. Doğru cevap B'dir.

1890’larda Almanya’daki Alman tarihçiler, kadınların üniversitede eğitim almalarına, “bizim üniversitelerimiz erkek üniversiteleridir” diye karşı çıkmışlardır. Ranke kürsüsünün halefi ve Alman ulusalcısı Henrich von Triesche, kadınların kendi dersine devam etme talebini, bu teşebbüsün erkek öğrencileri inciteceği gerekçesiyle reddetmiş, “yarım yüzyıldır Alman üniversiteleri erkeklere göre tasarlanmıştır, bunu kimse bozamaz”, şeklinde bir açıklama yapabilmiştir (Spongberg, 2002, s.58). Almanya’dakine benzer bir durum İngiltere’de de yaşanmıştır. 1860’larda İngiltere’de kadınların üniversitede sadece dersleri dinlemelerine izin vardı. 1880’lerin başında, gözetmen eşliğinde sınava girmek zorundaydılar. Ayrı ek sınavlara girmeleri de isteniyordu. Sonraki yıllarda doktora derecesi alan kadınlar olsa da uzunca bir süre üniversitelerde öğretim üyesi olamadılar. Doğru cevap D'dir.

Tarih disiplinini, başlangıcından bugüne geçen süreç içinde özne, konu, seçilen/ kaydedilen olaylar ve var olan belgeler üzerinden incelemek mümkündür.

Karma eğitime ise 1921’de geçilmiştir. Dönemin Maarif Nazırı Ali Kemal Bey, bu yöndeki kararı İstanbul Üniversitesi’ne gönderdiğinde Üniversite Rektörü Babanzade Ahmet Naim Bey’in itirazı ile karşılaşılmıştır.Doğru cevap B'dir.

Ana akım tarih yazımının öznesi beyaz, Batılı, orta sınıf erkektir. Sadece kadınlar değil, köylüler, köleler, işçiler, çeşitli ırklar, etnik gruplar ve cinsiyet kimlikleri de tarihten dışlanmışlardır.

1970’lerin sonunda itibaren Jennings (1975) ve Gerber (1980) gibi tarihçilerin oryantalist ön kabulleri sorgulayan çalışmaları sayesinde mahkeme kayıtları üzerinden kadınların hukuku kullanma yolunu bildikleri ortaya konulmuştur. Osmanlı kadınlarının tarihine bakan çalışmalarla, 1980’ler ve 1990’larda imparatorluk kadınlarına, bölgesel, etnik ve sınıfsal farklılıkları içinden bakılmıştır. Peirce (2002), Zilfi (2000), Demirci (2015), Tuğ (2016), Aykut (2014) gibi araştırmacıların harem, köle kadınlar, fahişeler, yoksul kadınlar üzerine yaptıkları çalışmalar, toplumsal cinsiyet ile cinsellik, üreme, ahlak politikaları ve iktidar ilişkisini kuran eserlerdir. Bunları takiben yapılan yeni çalışmalarla, kadınlar toplumsal geriliğin kurbanları, modernliğin timsalleri veya kültürel safiyetin seçkin taşıyıcıları olmaktan öteye taşınmış, kadın öznelliği kurma biçimleri ortaya çıkarılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Romalı tarihçi Tacitus (MS 56-120) da “kadınların doğal olmayan güç aşkı, Roma İmparatorluğu’nun bozulmasına yol açmıştır. İktidarda kadınların bulunması hem doğal hukuka, hem de Tanrı’nın dinine aykırıdır” derken, bu görüşlerle bezeli eserleriyle kadınlara ilişkin gerçeklik algısının oluşumuna doğrudan katkıda bulunanlardan biridir. Tacitus’a göre kadınlar iktidara susayanlardır ve devletin bozulması da kadınlar yüzündendir.