TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE EŞİTSİZLİK - Deneme Sınavı - 8

İlkel sermaye birikimini şu dört sürecin bileşkesi olarak değerlendirmek anlamlı olacaktır: Bunlardan ilk ikisi yoksullaşma ve mülksüzleşme iken diğer ikisi de üretim ve geçim araçlarının sermayeleşmesi ve özel mülkiyet temelinde yoğunlaşmasıdır.

Güneyin hammadde ve ticari tarım ürünlerinde, Kuzeyin ise imalat sanayiinde uzmanlaştığı
ve 20. yüzyılın ortalarına kadar süren geleneksel uluslararası işbölümü ve ticaret biçimi değişmiştir. 1970’lerin sonlarından itibaren belirginlik kazandığı şekliyle yeni uluslararası işbölümünde
Güney ülkeleri ucuz işgücü depoları olarak küresel imalatın ihracatçı merkezleri haline gelirken Kuzey’in gelişmiş kapitalist ülkeleri de mamul mal ithal eden tüketim merkezleri konumuna geçmişlerdir. Bu işbölümünün işlerlik ve ivme kazanmasına, Güney coğrafyasında kısa addedilecek bir zaman diliminde son derece geniş çaplı olarak gerçekleşen işçileşme eşlik etmiştir. 18. ve 19. yüzyıl boyunca Kuzey yarımkürede köylülüğün tasfiyesi ile büyük ölçüde tamamlanan işçileşme süreci, Güneyin yoksul ülkelerinde 25-30 yıl gibi kısa bir zaman diliminde büyük mesafeler kat etmiştir.

B seçeneği doğru cevaptır.Sınırlı sanayi ordusu değil, geniş yedek sanayi ordusu terimi kullanılmalı idi. 

İlkel sermaye birikimi ile uluslararası işbölümü arasında doğrudan analitik bağ kuran ve Yeni Uluslararası İşbölümü Yaklaşımının kurucusu olarak bilinen Fröbel’in (1980) konuyla ilgili beş önemli ampirik bulgusu söz konusudur. Bunlar: 

a. İlk olarak, potansiyel işgücü rezervi dünya ölçeğinde gelişmiş ve dünya çapında bir yedek sanayi ordusu oluşmuştur. Tarımda sınai yatırımların ivme kazanmasıyla kırsal alanlardan kentlere yığınlar halinde göç eden Asya, Afrika ve Latin Amerika emekçilerinin yerleştiği varoşlar, ‘özgür’ ücretli işgücü depoları haline gelmiştir. Dünya yedek sanayi ordusunun sergilediği temel özelliklere gelince; öncelikle bu işgücünün maliyeti sanayileşmiş geleneksel kapitalist ülkelerdeki işgücüne kıyasla daha düşüktür;
ikame edici mekanizmaların varlığı sayesinde, ücretler sadece “emeğin fiili istihdam dönemindeki acil günlük yeniden üretim maliyetini” kapsar.

b. İkinci olarak, bu emek rezervine sahip olan “düşük ücretli ülkelerde” çalışma süreleri, geleneksel sanayileşmiş ülkelere kıyasla kural olarak daha uzundur. Vardiyalı çalışma, gece ve Pazar mesaileri son derece yaygındır ve bu yolla sabit sermayenin ‘optimal’ kullanımı söz konusu olabilmektedir.

c. Üçüncü olarak, bu ülkelerdeki emek verimliliği, mukayese edilebilir süreçler açısından genelde gelişmiş ülke düzeyine benzer orandadır.

d. Dördüncü olarak, işgücünün giriş-çıkışları firma tercihlerine bağlı olarak gerçekleşebilmekte; yoğun emek istihdamı ile istihdamda hızla indirime gidebilme olanakları bir arada var olabilmektedir.

e. Son olarak, geniş yedek sanayi ordusunun varlığı, spesifik amaçlara son derece uygun bir işgücünün (örneğin genç kadın işgücü) ‘optimal’ seçimini mümkün kılabilmektedir.

Küçük meta üreticisi başta toprak olmak üzere üretim araçlarının sahibidir (sermaye konumu); tarımsal üretimi kendi hane emeği ile sürdürür (emek konumu); üretimin ekim ve hasat gibi aşamalarında ücretli işçi istidam edilebilir (sermaye konumu); emek gereksinimin en aza indiği mevsimlerde mevsimlik işçilik yaparak ücret geliri elde edebilir (emek konumu); hukuki olarak nihai ürün üzerinde tasarruf hakkına sahiptir (sermaye konumu); üretimin geri ve ileri bağlantılarının meta niteliği gereği, fiili olarak kendi emek ürünü üzerinde tasarrufta bulunamaz (emek konumu).

Vía Campesina; köylülerin yerli/geleneksel tohumlarını savunmak, kadınlara karşı şiddeti durdurmak, köylü haklarının tanınmasını sağlamak ve tarım reformunu gerçekleştirmek için küresel kampanyalar düzenlemektedir.

Avcılık ve toplayıcılıkla yaşamlarını sürdüren insanların yerleşik hayata geçerek tarımsal üretim yapmaya başlamaları Neolitik Devrim adı da verilen bu büyük değişim ile mümkün olmuştur.

Uzun bir geçmişe, yaşamsal bir üretim etkinliğine, yerliliği temsil eden kültürel zenginliğe ve çok yönlü toplumsal değişim ve dönüşüm dinamiklerine sahip bulunan köylülük, sosyoloji çalışmalarının da her dönem en önemli alanlarından biri olmuştur. Nitekim Sosyoloji bölümleri bünyesinde bir alt disiplin olarak Kır Sosyolojisi kürsüleri 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır.

Uluslararası sosyoloji topluluğunun en örgütlü ve üretken kesimini oluşturan Uluslararası Kır Sosyoloji Birliği 1962 yılında kurulmuştur. Bu uluslararası birlik, 1936’da ABD’de kurulan Kır Sosyoloji Topluluğu ile 1957’de Avrupa’da kurulan Kır Sosyolojisi İçin Avrupa Topluluğu’nun birleşmesi ile şekillenmiştir.

Sorokin ve Zimmerman, kır-kent sürekliliği içinde genel bilimsel ilkeleri kırsal uzama ve köye uygulama yaklaşımını 1920’lerde ete kemiğe büründürmüştür.

Uluslararası sosyoloji topluluğunun en örgütlü ve üretken kesimini oluşturan Uluslararası Kır Sosyoloji Birliği 1962 yılında kurulmuştur. Bu uluslararası birlik, 1936’da ABD’de kurulan Kır Sosyoloji Topluluğu ile 1957’de Avrupa’da kurulan Kır Sosyolojisi İçin Avrupa Topluluğu’nun birleşmesi ile şekillenmiştir.

Ecevit ve arkadaşlarının (2009) kır sosyolojisi hakkındaki değerlendirmelerine göre kır sosyolojisi, kırsal toplumun bütünsel dönüşümünü ihmal eden, dönüşümü kapitalist toplumsal ilişkiler içinde asla sorunsallaştırmayan ve salt kırsal değişime vurgu yapan bir muhtevaya sahiptir. Kırsal değişim ise bir süreç olarak değil, ortaya çıkan sonuçların kesitsel betimlemesi olarak ele alınır. Ecevit ve arkadaşlarına göre, bu karakteristikleriyle kır sosyoloji geleneği modernitenin bir parçası olarak kalmış, postmoderniteye açılım sağlayamamıştır.

Geleneksel ve güncel tarım çalışmaları arasındaki bağlantıları da kuracak şekilde kullanılan tasnif ölçütü Teodor Shanin tarafından “çağdaş köylülüğün analiz kategorileri” başlığı ile geliştirilmiştir. Shanin bu kategorileri şu iki soruya verilen yanıtlar temelinde oluşturmuştur. Bu sorulardan ilki, “köylülerin toplumsal gerçekliğin anlamlı ve ayırt edici bir olgusu” olarak görülüp görülmediğidir. İkincisi ise toplumsal gerçekliğin açıklanması bakımından köylülüğün anlamlı ve ayırt edici bir analitik kategori” olarak görülüp görülmediğidir. Bu iki ve birbiriyle bağlantılı soru çerçevesinde tarım literatüründeki pozisyonları üç grup altında tasnif etmek mümkün görünmektedir.

Köylülük çalışmalarının analitik kategorileri için Shanin’in önerdiği pozisyonlardan ilki Lenin, ikincisi Kautsky, üçüncüsü de Chayanov’un köylülüğü ele alışıyla özdeşleştirilebilecek pozisyonlardır. Her üç pozisyon da köylülüğü kapitalist gelişme dinamikleri ile ilişkisi içinde kavramsallaştırmak, dolayısıyla da konuyu politik strateji bağlamında ele almak gibi bir ortak paydaya sahiptir.

Kautsky, Lenin ve Chayanov üçlüsü içinde akademik çalışmalar üzerinde uzun süreli etkide bulunan isim Chayanov’dur. 1917’de Bolşevik Devrim ile kurulan ve 1990 yılında dağılan Sovyetler Birliği’nde tarım iktisatçısı olan Chayanov, “köylücü” diye adlandırılan bir yaklaşımın kurucu ismi olmuştur. Bu yaklaşım için köylü/tarım, varlığı itibariyle farklıdır, eşsizdir, kendine özgüdür.

Köy ayaklı proleterler: Köy ayaklı proleterler adlandırması, tarım geliri olmayan ve yaşamlarını hane dışı işlerde, çoğunlukla da tarım dışı işlerde ücretli istihdam edilerek sürdüren haneleri tanımlamaktadır. İhracat işlem bölgelerindeki ya da Türkiye’de yaygın bilinen adıyla organize sanayi bölgelerindeki işletmeler, işgücü ihtiyacını genellikle çevre köylerdeki genç nüfustan karşılarlar. İşte, köy ayaklı proleterler, kente göç etmek yerine, köyünde işçi olarak yaşamayı sürdürenleri ifade etmektedir.

Dünyada ilk kez 2007’de köylerde yaşayanların sayısı kentlerde ya- şayanların gerisine düşmüştür.

Kır Nüfus Oranları (%)

2000

2016

Dünya Geneli

53

46

Düşük Gelirli Ülkeler

74

68

Orta Alt Gelirli Ülkeler

67

60

Orta Üst Gelirli Ülkeler

50

35

Üst Gelirli Ülkeler

23

19

Uluslararası sosyoloji topluluğunun en örgütlü ve üretken kesimini oluşturan Uluslararası Kır Sosyoloji Birliği 1962 yılında kurulmuştur.

Köylülük çalışmalarının analitik kategorileri için Shanin’in önerdiği pozisyonlardan ilki Lenin, ikincisi Kautsky, üçüncüsü de Chayanov’un köylülüğü ele alışıyla özdeşleştirilebilecek pozisyonlardır. Her üç pozisyon da köylülüğü kapitalist gelişme dinamikleri ile ilişkisi içinde kavramsallaştırmak, dolayısıyla da konuyu politik strateji bağlamında ele almak gibi bir ortak paydaya sahiptir.

Geleneksel kır sosyolojisinin formalist/biçimci yaklaşım tarzının törpülenmesinde ve köylü sorunu adlandırmasıyla sınıflandırılan ve yukarıda üç başlık altında özetlenen akademi dışı analizlerle tanışılmasında Eric Wolf ’un 1966’da yayımlanan ünlü Köylüler adlı kitabının etkisi yadsınamaz. Wolf, bu kitaba “köylü kimdir” şeklindeki bir tanım sorusu ile başlar.