TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE EŞİTSİZLİK

Vatandaşlık, birey ve grupların toplumdaki kıt kaynaklara
erişimini kontrol eder. Bu nitelik de vatandaşlığın
ekonomi ile ilgisini göstermektedir.

Antik Yunan’da yurttaş niteliği bazı ayrıcalıklar
sağlıyordu: Halk meclislerinde yasaları tartışmak ve
oylamak, yöneticileri seçmek ve elbette vergi ödemek
ve askerlik görevini yerine getirmek (Bouineau,
1998, s. 110).

Yurttaşlık, siyasal modernliğin belirleyici özelliği olan demokratik pratiğin merkezinde yer alır. İnsanların
farklılıklarının ve eşitsizliklerinin ötesinde, onursallık açısından eşit oldukları ve hukuksal/siyasal anlamda eşit muamele görmeleri gerektiği düşüncesine dayanır.

Bir grup ülkede göçmenler kültürel asimilasyon
karşılığında vatandaşlığa kabul edilmektedir (Fransa).

Avrupa Birliği vatandaşlığı; ulusa mutlak bir şekilde raptiyelenmiş olan vatandaşlık anlayışının genişletilmesi ve bu bağın gevşetilmesine ilişkin ilk somut girişim olarak tarih sahnesindeki yerini almıştır.

Radikal demokratik vatandaşlık teorisinin temelleri
E. Laclau ve C. Mouffe’un 1985’te birlikte yazdığı Hegemonya ve Sosyalist Strateji adlı eserinde dile getirilen radikal demokrasi anlayışına dayanır.

Iris Marion Young gibi kuramcılar homojen ve evrensel
bir yurttaş idealinin, insanların cinsiyet, ırk, yaş, cinsel yönelim, sınıfsal özellik, din vb. özelliklerine bakılmaksızın herkese uygulandığında bahsedilen grupların aleyhine bir eşitsizlik yaratabileceğini öne sürmektedir. Dolayısıyla, tüm hakları vatandaşların farklılıklarını dikkate alarak farklılaştırmanın ve “farklılaştırılmış bir vatandaşlık” anlayışının toplumun heterojenliğini tanıyan ve daha adil bir uygulama olacağı konusunda ısrarcıdır.

Mülteci hakları feminist eleştirilerinden biri değildir.

Cumhuriyetçi yurttaşlık anlayışı, yalnızca kamusal-özel alan arasındaki keskin ayrımı gözden geçirmekle kalmayıp aynı zamanda kamusal alanda katılma, sorumluluk, taahhüt biçimleri ve mekanizmaları konusunda yeniden yapılanmaya gittiği oranda kadın-yurttaşlara açık hale gelecektir (Üstel, 1999, s. 129).

Marx'a göre yurttaşlık, sosyal ve ekonomik eşitsizlikleri maskeleyen bir soyut evrenselcilik masalıdır.

Bryan S. Turner’a (2015) göre vatandaşlık, toplumdaki farklı toplumsal gruplar ve farklı cemaatler arasındaki farklılıkları eşitleyen bir dayanışma unsuru ve seküler bir din olarak işlev görür.

Vatandaşlığın sosyolojik analizi, toplumsal kimlik ve aidiyet; hukuki statü ve bunun getirdiği
haklar/yükümlülükler; eşitsizliğin doğası ve sosyoekonomik kaynaklara erişim meselesi üzerinden ele alır.

Atina’da vatandaşlık, on sekiz yaşından büyük, Atinalı bir babadan olma ve Perikles’ten itibaren de Atinalı anneden doğma tüm erkekleri kapsayan bir statüdür. Vatandaş ecclesia (halk meclisi) üyesidir. Dolayısıyla, köleler, kadınlar ve yerleşik yabancılar yurttaşlıktan dışlanmışlardı.

Modern vatandaşlığın ortaya çıkışındaki esas itici güç
Fransız Devrimi’dir

Feodal Sistem: Vasal veya uşak ile lord (efendi) arasındaki bağlarla belirlenen hiyerarşik
bir statüydü. Bireyin bu sistemdeki duygusu, ilişkinin karşılıklılık içeren doğasınca basit bir piramit şeklinde biçimlenmişti; astın hizmeti, üstün himayesi.

Schnapper’a (1998) göre, yurttaşlığın gelişimini ulusun gelişiminden ayırmamız mümkün değildir. Ona göre yurttaşlar cemaati, her zaman ulusal bir cemaat olarak düşünülmektedir.

Liberal gelenekte yurttaş, cinsiyetsiz, soyut, toplumsal bağlam dışında, yüksüz (unencumbered) bir birey olarak tanımlanmıştır.

İkinci dalga feministlerin temel kaygısı, evrensel yurttaşlık anlayışının bizzat kendisinin toptan bir şekilde sorgulanmasından çok “kadın yurttaş’ın” evrensel yurttaş kategorisi içine dahil edilmesinin kuramsal ve kurumsal temellerini atmaktı.

Bazı göçmen ülkelerinde, göçmenlerin vatandaş olmaları oldukça zordur (Almanya); diğer
bir grup ülkede ise göçmenler kültürel asimilasyon karşılığında vatandaşlığa kabul edilmektedir (Fransa). Üçüncü bir grup ülkede ise göçmenler kendi kültürel kimliklerini koruyarak vatandaş olabilmektedir (Kanada, İsviçre, Amerika) (Castles ve Miller, 2008, s. 353).

Iris Marion Young gibi kuramcılar homojen ve evrensel bir yurttaş idealinin, insanların cinsiyet, ırk, yaş, cinsel yönelim, sınıfsal özellik, din vb. özelliklerine bakılmaksızın herkese uygulandığında bahsedilen grupların aleyhine bir eşitsizlik yaratabileceğini öne sürmektedir. Dolayısıyla, tüm hakları vatandaşların farklılıklarını dikkate alarak farklılaştırmanın ve “farklılaştırılmış bir vatandaşlık” anlayışının toplumun heterojenliğini tanıyan ve daha adil bir uygulama olacağı konusunda ısrarcıdır.