Temizlik İşlemleri

Temizlik, materyaller veya yüzeylerdeki kir ve yabancı maddelerin giderilmesi işlemidir. Bir başka ifadeyle temizlik, yüzeylere mekanik veya kimyasal olarak zarar veren ve estetik görünümü bozan her türlü etkenin uzaklaştırılması işlemidir.

Kirlilik, bir mekânın toz, döküntü, çöp, iz, leke, koku gibi etkenlerle insanlara rahatsızlık verecek şekilde kaplanması, istenen doğal ve temiz görüntüsünü kaybetmesidir. Başka bir ifadeyle kirlilik, bir yüzey üzerinde mekanik ve kimyasal olarak zararlı etki gösteren ve estetik açıdan görünümü bozan her türlü etkendir. Kirlilik sadece gözle görülen değil, görünmeyen zararlı etkenleri de kapsar.

Temizlik kapsamında yer alan kavramlardan hijyen, ortamda bulunan bakterilerin hastalık yapıcı seviyenin altında olması için güvenli ve sağlıklı temizlik ortamının sağlanması olarak tanımlanabilir. Dezenfeksiyon, herhangi bir kirli yüzeyde birikmesi çok kolay olan ve insan sağlığını etkileyen patojen (zararlı) organizmaların (bakteriler, mantarlar ve virüsler) ortamdan uzaklaştırılmasıdır. Bakteriler, insan vücudu da dahil olmak üzere her yerde mevcuttur ve asla tamamen yok edilemezler. Ancak, bakteriler ya da zararlı mikroorganizmalar belli bir oranın altında olması halinde hastalık yapıcı özellik göstermez. Bu durum, hijyen ve dezenfeksiyonun belli periyodlarla tekrarlanmasının temel nedenidir.

Temizlik kapsamında ele alınan bir diğer kavram olan sanitasyon, gıda ve mutfak alanlarında sağlık koşullarının sağlanmasıyla ilgilidir.

 Her türlü temizlikte etkili olan ve aynı zamanda kontrol edilebilen dört faktör vardır. Temizliğin nasıl yapılacağına karar verilirken dikkat edilmesi gereken bu faktörler şu şekilde açıklanabilir:

• Kimyasal etki, temizlikte yararlanılacak deterjan vb. kimyasal maddeleri ifade eder. Temizlikte hangi kimyasalın nerede kullanılacağını bilmek çok önemlidir.
• Mekanik etki, temizlik işlemi için bedensel ya da bir araç ya da makine ile uygulanacak mekanik kuvveti ifade eder. Temizlik işlemleri, kirin yüzeyden uzaklaştırılması için mekanik etki gerektirir. Beden gücü, araç gereçler ve makinelerle uygulanan mekanik etkinin doğru şekilde dengelenmesi gerekir.
• Sıcaklık, su ve kimyasal maddelerden oluşan çözeltinin sıcaklığını ifade eder. Su ya da çözeltinin sıcaklığı arttıkça, temizlik gücü de artar. Ancak, yüksek sıcaklık her türlü yüzeye uygun olmadığı gibi, enerji tüketimi açısından verimli de olmadığından, uygun sıcaklık düzeyinin bilinmesi gerekir.
• Zaman ise kimyasal ve mekanik etkinin ya da sıcaklığın uygulanacağı süreyi ifade etmektedir. Genel olarak kimyasalın, suyun ya da sulu çözeltilerin yüzeyle temas süresi arttıkça kirleri çözme ve uzaklaştırma oranı da artar. Zaman faktörü, daha az kimyasal ve mekanik kuvvet gerektirmesi açısından da önemlidir. Endüstriyel temizlik açısından bakıldığında ise temizlik işlemlerinin yerine getirilmesi için çok fazla zaman olmadığı söylenebilir.

Bir temizlik süreci şu aşamalardan oluşmaktadır:

• Görünür kirin temizlenmesi,
• Gizli kirin temizlenmesi,
• Yüzeylerin mekanik ve kimyasal korozyondan korunması,
• Yüzeylerin görüntüsünün güzelleştirilmesi (estetik),
• Günlük bakımın yapılması,
• Temizlik, dezenfeksiyon ve bakım kombinasyonunun sağlanması.

Başarılı bir temizlik planlaması için şu faktörler dikkate alınmalıdır:

• Kirin özelliği,
• Yüzeyin özelliği
• Temizliğin süresi,
• Temizliğin sıklığı,
• Temizlik yöntemi,
• Çözeltinin kullanım süresi,
• Temizlik çözeltisinin sıcaklığı,
• Temizlikte kullanılacak ekipman,
• Temizlik görevlisinin bilgi ve becerisi,
• Kullanılan temizlik maddesinin cins ve miktarı.

Temizlik işlemlerinde gerekli mekanik kuvvet nasıl uygulanırsa uygulansın, genellikle benzer bazı tekniklerden yararlanıldığı söylenebilir. Temel tekniklere göre başlıca temizlik işlemleri şöyle sıralanabilir: Süpürme, Vakumlama, Silme, Ovma, Yıkama, Durulama, Kurulama, Spreyle temizleme, Şampuanlama, Kuru temizleme, Cilalama, Parlatma, Buharla temizleme, Zerre su püskürtme.

İnsanların yoğun olarak bulunduğu alanlarda zeminler cilalanarak hem estetik görünüm kazanması, hem de temizliğinin kolaylaşması sağlanır.

Zaman temelinde yapılacak bir planlamaya göre başlıca temizlik işlemleri şu şekilde gruplandırılabilir:
Günlük temizlik, Haftalık temizlik, Aylık temizlik, Mevsimlik temizlik

Tekstil yüzeyler arasında başlıca mobilya döşemeleri, perdeler, yatak ve restoran takımları, havlular, üniformalar ile halılar yer alır. Tekstil yüzeyler çok çeşitli özelliklerde olabilir. Günlük kullanılan yatak takımları, havlular vb. çamaşırhanede temizlenirken, mekânlarda yer alan tekstillerin temizliği kat hizmetleri tarafından yürütülür. Bu temizlik işlemleri günlük olmayıp daha çok periyodik temizlik grubunda yer alır, tekstilin özelliğine göre uygun temizlik işlemi yapılmalıdır. Zeminde sabit halılar varsa, bunların temizliğinde ıslak yıkama yapılmaz. Şampuanlama yöntemi ile kirlerin halıdan uzaklaştırılması sağlanır. Bu tür halıların temizliğinde sık şampuanlama, leke kontrolü ve kirlerin bekletilmeden temizlenmesine özen gösterilir.

Müşteri odalarının temizliğinde en fazla kabul gören yaklaşım olarak şu aşamalardan oluşmaktadır:

• Yatakların yapımı,
• Banyonun temizliği,
• Zemin temizliği ve toz alma.

İç mekânlarda genellikle son işlem zemin temizliğidir. Bir mekândaki kirliliğin büyük bir kısmı zeminde birikir.

Zemin temizliği ve toz alma: Oda temizliğinde son aşamadır. Bu aşamada oda önce elektrikli süpürge ile temizlenir. Zemin taş ya da başka bir malzeme ile kaplıysa ıslak ya da nemli moplama gibi başka bir yöntemle de zemin temizlenebilir. Eğer açılmışsa pencere kapatılarak toz almaya geçilir. Oda temizliği ile banyo temizliğinde kullanılan bezler kesinlikle karıştırılmamalıdır. Odalarda toz alma işlemine kapıya en yakın yerde başlanır, oda bir kere turlanarak kapıya en yakın yerde bitirilir. Toz alma işleminde dolap içleri, çekmeceler, gardrop ve aplikler gibi detaylar atlanmamalıdır. Odada yer alan telefonun zaman zaman dezenfekte edilmesi gerekir. Toz alma işleminden sonra oda kontrol edilir ve kit malzemeleri (kibrit, dikiş poşeti, kalem, kağıt, ayakkabı sileceği vb.) konularak oda temizliği bitirilir.

Otel işletmelerinde genel alanlar en yaygın uygulama olarak mutfak dışında otelin tüm mekânlarını kapsar. Otellerde genel alanlar olarak kabul edilen mekânlar şunlardır:

• Lobi,
• Havuzlar,
• İdare ofisleri,
• Çamaşırhane,
• Spor ve oyun salonları,
• Depolar,
• Genel tuvaletler,
• Yemek salonları,
• Personel alanları,
• Toplantı, sergi ve fuar salonları,
• Merdiven ve koridorlar, asansörler,
• Hamam ve SPA merkezleri,
• Otel içi alışveriş merkezleri

Lobi temizliği, otelin çeşitli açılardan vitrini olarak kabul edildiğinden temizliği de önemlidir. Lobide temizlik arabaları çok göz önünde olmayacak konumda bulundurulmalıdır. Lobi kapalı ise sık sık havalanması sağlanmalıdır. Lobide yer alan halılar günde iki kez vakumlanmalıdır. Sert zeminler nemli mopla temizlenmelidir. Lobide yer alan tüm mobilya, aydınlatma ve aksesuarların tozu alınmalıdır. Özellikle aydınlatma gibi arızaların hızla onarılması sağlanmalıdır. Lobi temizliği 24 saat boyunca sürekli kontrol altında olmalıdır.

Kongre ve toplantı salonlarının temizliği iki boyutlu yürütülür. İlki, salonların toplantıya hazırlanması, ikincisi toplantı süresince yürütülen temizlik işlemleridir. Toplantı yapılacak salonlar, toplantı öncesi temizlenir ve salonlarda gerekli düzenlemeler yapılır. Toplantı salonları genellikle halı kaplıdır. Halılar vakumla temizlenir. Perde ve mobilyaların tozu alınır. Cam yüzeyler, varsa pencereler silinir. Masa ve sehpaların tozu alınarak toplantı yerleşimi yapılır. Klima, projeksiyon aletleri, bilgisayar, aydınlatmalar, kablolar vb. tozu alınır. Toplantılar başladıktan sonra temizlik işlemleri toplantı aralarında yürütülmelidir.

Genel tuvaletler, kişilerin sıhhî açıdan ihtiyaç duyup hijyen konusuna en çok dikkat ettikleri mekânlar arasındadır. genel tuvalet mekânlarında hijyen kurallarına dikkat etmek son derece önemlidir. Tuvalet temizliğinde dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta, bu alanların temizliğinde asidik malzemeler kullanıldığından, alandaki malzemelerin aside dayanıklı olmasıdır. Tuvalet temizliğinde kesinlikle kişisel güvenlik tedbirleri alınmalı ve koruyucu malzemeler giyilmelidir. Günlük temizliğine önce havalandırmanın sağlanmasıyla başlanır ve temizlik süresince temizlik görevlisi bu alanda uzun süre kapalı kalmamalıdır. Klozetlerde ilk önce rezervuar çalıştırılmalı, ardından temizleyici dökülmeli, kısa süre beklenerek fırça ile ovulmalıdır. Lavabolar, armatürler, çöp sepetleri, el kurutma cihazları ve aynalar temizlenir. En son işlem olarak zemin paspaslanır ve tuvalet kağıdı vb. eksikler tamamlanır.

Otelde yer alan açık havuzlar hijyen açısından özen isteyen mekânlardır. Aslında havuzların kapalı ya da açık temizliği arasında ayrım yoktur. Ancak açık havuzlar havayla uçuşan kirler nedeniyle daha fazla kirlenir. Ayrıca, sıcak su masajlı havuzlar da yüzme havuzlarına oranla daha fazla kirlenir. Devir/ daim sistemi olan havuzlar hijyen açısından yararlı olup diğerlerine oranla daha az kirlenir.

Büyük bir otel işletmesinde sık karşılaşılan dış mekân örnekleri şunlardır:

• Plaj,
• Otopark,
• Eğlence alanları,
• Yürüyüş yolları,
• Golf ve diğer spor sahaları,
• Park ve bahçeler

Tüm temizlik işlemlerinde son işlem, kullanılan ekipmanların temiz halde bırakılmasıdır.