Temizlik Kimyasalları

pH değeri, su ve diğer maddelerin su ile karışımından oluşan sıvıların taşıdığı potansiyel hidrojeni ifade eder.

pH değeri 0 ile 14 arasında değişen bir skala ile gösterilir. Skalanın tam ortası 7, diğer bir deyişle nötrdür. 7’den 14’e doğru alkali, 7’den 0’a doğru asidik değer alır.

Ciltle uyumlu pH değeri nötr, yani 7 ve yakın değerlerdir. Bu yüzden rutin temizlik işlemlerinde genellikle pH 7 civarındaki kimyasallardan yararlanılır.

Temizlik amacıyla kullanılan kimyasallar kirliliği meydana getiren etkenleri yok etme özelliği olan, kirlerin çözdürülmesi ve yüzeyler üzerindeki etkisini ortadan kaldıran genel ve temel temizlik ürünleridir.

Kat hizmetlerinde sık kullanılan temizlik kimyasalları:

• Alkaliler
• Asitler
• Sabunlar
• Deterjanlar
• Ağartıcılar
• Dezenfektanlar
• Ovalama maddeleri
• Cilalar
• Kostik temizleyiciler

Oksalik asit: Kristal halindedir ve pas lekesinin giderilmesinde çok etkindir.

Katyonik aktif maddeler: Kir çıkarma özelliği zayıf olan katyonikler aynı zamanda pahalıdır. Birbirini nötralize edeceğinden anyoniklerle birlikte kullanılmaz. Daha çok yıkama sonrası işlemlerine uygun olan katyonikler genellikle çamaşır yumuşatıcısı ve (çamaşır suyu gibi) dezenfektanlarda kullanılır. Antiseptik özelliği nedeniyle, daha çok sanitasyonda tercih edilir. Özellikle sert yüzeyler, katyonikle temizlendikten sonra daha geç toz tutmaktadır.

İyodoforlar, temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerini aynı anda yapabilen deterjan etkili yüzey dezenfektanlardır.

Sodyum hipoklorit (çamaşır suyun), ülkemizde kullanılan en yaygın ağartma maddesidir.

Ovalama maddeleri, ovarak temizleme işleminde yararlanılan ve içinde ovalamayı sağlayan tanecikler taşıyan kimyasallardır. Ovalama maddeleri bazı boyanmış yüzeyler, taş, beton, porselen, fayans, mermer, gibi yüzeylerin temizliğinde kullanılır ve içerik olarak sabun, soda, koku verici maddeler, aşındırıcı maddeler, katkı maddeleri ve sentetik yüzey aktif maddeler içerir. Banyo, tuvalet, lavoba gibi yüzeylerdeki inatçı kir ve lekeleri çizmeden temizler. Ovma işleminin yanısıra kimyasal olarak temizleme işlemini de gerçekleştirir. Ancak zamanla aşındırıcı etki yapmaktadır. Tane iriliğine ve içerdiği temizliğe katkıda bulunan madde miktarına göre çeşitleri olabilir. Taneler irileştikçe, yüzeyleri çizme ve aşındırma oranları artar.

Doğal temizlikte yararlanılabilecek bazı maddeler şunlardır:

• Sodyum karbonat
• Sodyum bikarbonat
• Boraks
• Sirke
• Terebentin
• Limon suyu
• Uçucu bitkisel yağlar
• Doğal deterjanlar ve sabunlar

Boraks: Su, oksijen ve bordan meydana gelen antiseptik, antibiyotik, koku giderici ve dezenfektan özellikleri olan bir mineraldir.

Sirke, meyve ve tahılların fermantasyonu ile elde edilen bir sıvıdır ve hafif asit olup, mikropları gidermede, yağı parçalamada ve mineral kalıntıların çözdürülmesinde etkilidir.

Limon suyu, hafif asit olup beyazlatma, yağ çözme, pas ve mürekkep lekelerini giderme özelliği vardır. 

Sodyum bikarbonat: Halk dilinde karbonat olarak bilinen maddedir. Koku giderme, beyazlatma özelliği vardır. 

Temizlikte kullanılacak kimyasalların seçiminde aranması gereken özellikler:

• Kimyasal olarak yumuşak, yüzeye ve cilde zarar vermeyen,
• Kötü kokmayan,
• Klor içermeyen ya da en az oranda içeren,
• Uygun ve geri dönüştürebilir ambalajlı,
• İçerdiği ana kimyasal maddesi ve diğer maddeler açıkça belirtilmiş,
• Etiketinde firma adı, kullanma talimatı ve içeriği ve koruyucu önlemleri yazılı bulunan,
• Raf ömrü uzun,
• Doğada biyolojik olarak parçalanabilir ve non-toksik,
• Çevreye zararlı bir madde olan ve deterjanlarda yer alan fosfat oranı en çok % 5,
• Soğuk suda etkili,
• pH 7 civarında,
• Mümkünse bitkisel yağdan elde edilmiş,
• Petrol türevi içermeyen.

Temizlik kimyasallarının yanlış kullanımına bağlı olarak, çalışanlarda astım, kronik bronşit, bronşiyal hiperreaktivite, atopi sıklığının kontrollere göre arttığı gözlenmiştir. Bu konuda temizlik ürünleri içindeki çamaşır suyu ve amonyağın, solunum sistemi yakınmalarından en sık sorumlu olan maddeler olduğu belirtilmiştir. Özellikle çamaşır suyunun astım sıklığını arttırdığı gözlenmiştir.

Temizlik kimyasallarının kullanımında dikkat edilmesi gereken başlıca husus, temiz ve hijyenik ortamların oluşturulması sağlanırken, aşırı ve gereksiz kimyasal kullanımının hem insan sağlığına hem de malzemelere zarar verici duruma gelmesidir.

Alkaliler: Kuvvetli yüzey sıvı temizleyicidir. Yağlı kiri sabunlaştırarak çözmede oldukça etkilidir. Temizlik için gerekli insan gücü ve mekanik gücü azaltan önemli bir kimyasaldır. Sabun ve diğer aktif yüzey temizleyicilerin daha iyi performans göstermesini sağlar. Özellikle çamaşır temizliği, yüksek alkali ortamda gerçekleşir. Kirlerin çoğu asidik özellikte olduğundan, çözülebilmesi için temizlik işlemlerinde sıklıkla alkali kullanılır. Yağ çözme özelliği de bulunduğundan, alkaliler çoğu deterjanın içeriğinde yer alır. Banyo ve mutfak alanlarının temizliği ile çamaşır temizliğinde sıkça kullanılır. Eldivenle kullanılması önerilir. 

Kaliteli bir sabunun en az %60 oranında yağ asidi içermesi gerekmektedir.