TURİZM TARİHİ

Nitekim bazı tarihî kaynaklar henüz MÖ 4000’lerde Sümerlerin konaklama hizmeti için para veya takas yoluyla ödeme yaptıklarını göstermektedir. MÖ 3000 yıllarında, eşsiz piramitleri sayesinde dönemin en önemli çekim merkezlerinden olan ve
yoğun biçimde ziyaret edilen Mısır’da konaklama tesislerinin hizmet verdiği bilinmektedir

Bunlardan hospitia’da müşterilere oda hizmetinin yanı sıra, arzu edilirse akşam yemeği de sunulmuştur. Stabula ise hospitia’dan daha küçük olup,müşterilerine oda hizmeti sunmanın yanı sıra, akşam yemeği, hayvanlarını koyacakları yerde sağlayan tesislerdir.

Batı’da han, Doğu’da ise kervansaray olarak gelişen konaklama tesislerindeki işletmecilik mantığı da birbirinden farklılık gösteriyordu. Batı’da hanlar
ticari amaçla işletiliyorken, Doğu’nun kervansaraylarında ücret alınmıyordu. Çünkü Doğu kültüründe yabancı birini ücret karşılığı misafir etmek ayıp
ve kabul edilemez bir durumdu

1950’lerde faaliyete başlayan Holiday Inn ve Hilton gibi tanıdık markalar bu başarıya ulaşan ilk uluslararası otel zincirleri arasında yer almaktadır İngilizcesi chain hotel olan zincir otel (veya otel zinciri) kavramı ilk kez 1908 yılında ileri sürülmüştür.

Yukarıda ifade edildiği gibi, otel kavramı Fransızcada misafirhane, ev anlamına gelen “L’hôtel” sözcüğünden türetilmiştir. Otel kavramının ilk kez Fransa’da kullanılmış olması ve Fransızların otelcilik sektörüne öncülük yaparak otelciliği ilk kez uluslararası platforma taşımaları, bu kavramın ilk kez Fransa’da geliştirilmesinde etkili olmuştur.

Günümüzde hâlen Avrupa ve Amerika’daki bazı otellerin isimlerinde “inn” (han) teriminin kullanılıyor olması belki de han-otel dönüşümünün bir göstergesi olarak yorumlanmalıdır (örneğin, Hilton Garden Inn).

I.Batı’nın hanlarında konaklayan yolcular müşteri iken, Doğu’nun kervansaraylarında konaklayanlar ise misafir olarak nitelendirilmekteydi

II.Batı’da Hanlar ticari amaçla işletiliyorken, Doğu’da kervansaraylarda ücret alınmıyordu.

 III. Doğuda bulunan kervansaraylar Vakıf niteliğinde hizmet veriyordu.

IV.Hanlar; konaklama, dükkan/ofis ve ticaret yapma imkânlarının birlikte sunulduğu yani çoklu işleve sahip yapılar olarak hizmete açılmıştır.

Bu konaklama türünde ise konutun mülkiyeti belirli bir zaman için konaklayanlara devredilmiş ve ek hizmet (yeme-içme gibi) sunulmamıştır  Kat mülkiyeti veya benzer konaklama çeşitleri genellikle devre mülk ismiyle pazarlanmaktadır. Bu nitelikleri taşıyan devre mülk konaklama fikri, Fransız Alplerindeki Super- Devoluy isimli bir kayak merkezinde ortaya çıkmış ve kısa sürede ABD’ye yayılmıştır. Kaliforniya, Hawaii, Arizona ve Nevada’da bulunurken; Karayipler, Avrupa kıyıları, Meksika ve Avustralya destinasyonları da devre mülk tesisler açısından popüler destinasyonlardır

Türkiye’nin ilk beş yıldızlı otelleri arasında yer alan Çelik Palas oteli 1936 yı- lında hizmete girdi. Bazı kaynaklara göre İstanbul’un ilk oteli 1840 yılında açılan Hôtel des Quatre Nations’tur  Ancak, 1841 yılında İstanbul’da hizmete açılan Hotel d’Angleterre hem şehrin hem de Türkiye’nin modern anlamdaki ilk oteli olarak kabul edilmektedir

TUSAN, Türkiye’nin şahsa ait ilk ulusal zincir motel-otel işletmesidir. Tüm Türkiye’de Hilton’un konuşulduğu 1960’ların başlarında TUSAN hem kitle turizmini başlatacak bir rol üstlenmiş hem de zincir otel kavramının Türk turizm literatürüne girmesini sağlamıştır. TUSAN ilk tesisini 1961 yılında Ürgüp’te açmıştır. Ürgüp TUSAN Motel’den sonra, 1962 yılında Çanakkale, Bergama, Efes, Kuşadası’ndaki m/otellerini hizmete açmıştır

Le Grand Hôtel Paris’te aydınlatma 4000 gaz lambasıyla, ısıtma ise 18 soba ve 354 sıcak hava menfeziyle sağlanıyordu

American Hotel (1835) tüm binada gazlı aydınlatma sistemini kullanan ilk oteldi.

Hotel Everett (1882) ortak kullanım alanlarında elektrikli aydınlanma sisteminin kullanıldığı ilk oteldir.

Telefon sisteminin kullanıldığı ilk otel Hotel Netherlands (1894), asansörün kullanıldığı ilk otel The Fifth Avenue Hotel (1859), klimanın kullanıldığı ilk otel ise Detroit Statler (1915) olmuştu

Ülkede her şey dahil konaklama sistemini uygulayan ilk işletme Marco Polo tatil köyüdür. Ardından Magic Life tarafından uygulanan her şey dahil sistemi hızla gelişerek ülke çapında yayılmış; Robinson Club, Club Calimera, Club Med ve Club Aldiana gibi zincir işletmeler bu sistemi uygulama başlamıştır.

TÜROFED, Akdeniz Turistik Otelciler ve işletmeciler Birliği (AKTOB), Alanya Turis- tik İşletmeciler Derneği (ALTİD), Anadolu Turizm işletmecileri Derneği (ATİD), Batı Karadeniz Otel- ciler Derneği (BAKTOD), Bodrum Turistik Otelci- ler İşletmeciler ve Yatırımcılar Derneği (BODER), Çukurova Turistik Otelciler Birliği (ÇUKTOB), Ege Turistik İşletmeler ve Konaklamalar Birliği (ETİK), Güney Marmara Otelciler ve İşletmeciler Derneği (GÜMTOB) ve Kapadokya Otelciler ve İşletmeciler Derneği’nden (KAPTİD) oluşan sekiz bölge derneğinin bir araya gelmesiyle 2005 yılında kurulmuştur.

 

Türkiye’de modern turizmin öncüsü olarak kabul edilen otel İstanbul Hilton’dur. 1955 yılında hizmete girmiştir. (1940-1950 arası Türkiye’de turizm ve otelcilik alanında bir durgunluk dönemi olarak anılmaktadır (Çavuş ve Öncüler, 2013). ) 1983 yılında bil- gisayar sistemini ilk kez uygulayan da faksı ilk kez kullanan da İstanbul Hilton otelidir. Yine, televizyonlu oda sunan ve açık büfe konseptini uygulayan ilk tesis burasıdır. İstanbul Hilton’un diğer bir özelliği ise uluslararası otel zinciri olarak Türkiye’de ilk kurulan konaklama işletmesi olmasıdır.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra konaklama sektöründe müthiş bir gelişim yaşanırken, Sovyetler Birliği’ndeki oteller bu gelişmeden uzak durumdaydı.

Doksanlı yılların sonlarında Doğu’da yaşanan bir diğer önemli gelişme ise bugün Orta Doğu’nun en lüks turizm tesislerine sahip olan Dubai’de, dünyanın ilk yedi yıldızlı oteli olan Burj al Arab’ın (1999) hizmete açılmasıdır.

1960’lara kadar çoğu otel veya motel bağımsız işletme olarak yönetiliyordu. Fakat 1960-1990 yılları arasında “franchising” (markayı kullanma ve imtiyaz hakkı) ve zincir işletme şeklindeki işletme yapılanmaları artmaya başladı.

Önceki bölümden anlaşılacağı üzere, modern anlamda oteller Avrupa ve Amerika’da ortaya çıkmıştır. Doğu coğrafyasında ise daha çok Batı’nın modern otelcilik yaklaşımını takip etmeye çalışmıştır.

 1927 yılında ise 3.000 odalı Stevens Hotel dünyanın en büyük oteli olarak
hizmete açıldı (Jacobson, 1946) ve 35 yıl boyunca dünyanın en büyük oteli olma unvanını elinde tuttu.

Motel kavramı, “motor” ve “hotel” kelimelerinin kısaltılmasıyla türetilmiştir. Bu otelcilik terimi, ilk kez 1925 yılında Kaliforniya (ABD) San Luis Obispo’da açılan Milestone Mo-Tel isimli konaklama tesisinde kullanıldı. Pasifik kıyılarını kapsayan U.S. 101 ana yolunun kenarındaki motel, kısa sürede, kendi otomobiliyle dağ ve deniz manzarasını ve güzergâh üzerindeki bölgeleri keşfetmek isteyen sürücüler için oldukça popüler bir konaklama noktası hâlini aldı

Guinness Rekorlar Kitabı’na (2020) göre dünyanın hâlâ faaliyette bulunan en eski oteli veya genel anlamda konaklama işletmesi, 705 yılından bu yana Japonya’nın Yamanashi şehrinde faaliyet gösteren bir kaplıca oteli olan Nishiyama Onsen Keiunkan’dır. Bu işletme, günümüzde aynı ailenin 52. kuşak üyeleri tarafından işletilirken, 718 yılında yine Japonya’da açılan Hōshi Ryokan dünyanın en eski ikinci oteli olarak nitelendirilmektedir.

Özellikle İpek Yolu üzerinde inşa edilen kervansaraylar yüzyıllar boyunca
ticaretle uğraşan yolculara ve seyahat eden bireylere hizmet vermiştir. Dolayısıyla, Türkiye’de konaklama sektörünün temeli Selçukluların kervansaraylarına
dayanmaktadır (Çavuş ve Öncüler, 2013). Anadolu’da kervansarayların yaygınlaşması Selçuklu Sultanı II. Kılıçarslan (1115-1192) döneminde başlamıştır. Türkistan’da gelişen kervansaray inşa etme geleneğinin Anadolu topraklarına getirilmesiyle birlikte kervansaray kültürü hızla yayılmıştır

Türkiye’de konaklama sektöründeki ilk örgütlenme hareketi 1930’lara dayanmaktadır. İstanbul’daki konaklama işletmecilerinin oluşturduğu küçük çaplı bir dernek olma özelliğini taşıyan Otelciler ve Hancılar Cemiyeti, 1933 yılında İstanbul’da kurulmuştur (Kozak vd., 2010). Benzer örgütlenmeler ileriki yıllarda da kurulmaya devam etmiştir.