Sanal Seyahat İşletmeciliği

Barter bir finansman kavramı olup ticari işletmeler arasında para alışverişi yerine birbirlerine kendi ürün/hizmetlerini takaslamalarına denilir.

TUI 1968’de kurulan Almanya kökenli bir tur operatörüdür. 1997 yılına kadar hisselerinin önemli bölümü Deutsche Bank ve Hapag-Lloyd Ag adlı lojistik şirketinin elinde bulunan tur operatörü, Preussag Ag adlı madencilik şirketinin Hapag Lloyd’u satın almasıyla birlikte bu şirketin denetimine geçmiştir. TUI’nin en önemli rakiplerinden İngiliz Thomson Travel’i ve diğer bazı önemli tur operatörlerinin hisselerini alan Preussag AG, 2002 yılında adını TUI Ag olarak değiştirmiştir. TUI Ag 2007 yılında da İngilizlerin diğer önemli tur operatörü olan First Choice’yi satın almıştır. Gerek Avrupa Birliği’nin büyümesi ve ortak para birimi vb. nedenlerle tek pazara dönüşmesi gerekse küreselleşme süreci TUI Ag’nin markalaşma anlayışını değiştirmiştir. Her dönemde bütünleşmiş ve öncü olan işletme eskiden çok markalı ve çokuluslu işletme stratejisi izlerken TUI markasını ön plana çıkaran ve tüm yatırımlarında TUI adını kullanan dev bir küme işletmeye dönüşmüştür.

ETS tur operatörü 1991 yılında kurulmuştur. Outgoing ve ingoing pazarlarda hizmet veren işletme Alman TUI gibi çok uluslu ve çok yatırımlı bir dev kuruluş olmasa da Türkiye çapında hem birçok bakımdan öncü hem de turizm endüstrisinde bütünleşmiş bir tur operatörüdür. Franchising yoluyla seyahat acentaları zinciri uygulamasını Türkiye’de başlatan ETS’nin 48 farklı şehirde 130 kadar seyahat acentası vardır. Ayrıca kuruluşun Max Royal ve Voyage oteller zinciri, Atlas Global hava yolu şirketi ile işletmeciliğini yaptığı iki adet kruvaziyer gemisi vardır.

Etstur sanal satışlar konusunda ise oldukça istekli ve yatırımcı bir tavır sergilemektedir. Tur operatörü olarak Etstur web sitesi üzerinden hizmet verirken SSA’lar da kurmuş ve bunları da uzmanlıklarına göre ayırmıştır. Uçak bileti satışları için Ucuzabilet.com SSA’sını, otel satışları için de Odamax. com SSA’sını kuran ETS ayrıca ucuzcu Didimtur ile seçkin hedefli Jetset tur operatörü markalarına sahiptir.

SSA’lar en yalın tanımıyla seyahat acentacılığı faaliyetlerini internet ortamından gerçekleştiren ve tüm turistik ürünleri tedarikçiler adına satarak komisyon kazancı sağlayan işletmelerdir

Trip.com Group Limited (eski adıyla Ctrip.com International) konaklama rezervasyonu, ulaşım bileti, paket turlar ve kurumsal seyahat yönetimi gibi hizmetler sağlayan bir sanal seyahat acentasıdır (SSA). 1999 yılında James Liang, Neil Shen, Min Fan ve Qi Ji tarafından Şanghay-Çin’de kurulan şirket, tümü SSA olan Trip.com, Skyscanner ve Ctrip. com’un sahibi ve işletmecisidirler. 2007’de Ctrip.com Çin e-turizm pazarında hızlı bir büyüme göstermiş ve etkileyici sonuçlar açıklamıştır. Ctrip.com 2006 yılında, toplam gelirlerini 834 milyon Amerika Birleşik Devletleri (ABD) doları olarak açıklamış ve 2005 yılından itibaren %49’luk bir artış göstermiş olduğunu açıklamıştır. Otel rezervasyonu gelirleri 2005’ten itibaren bir yıl içinde %31’lik bir artış göstererek toplam gelirlerin %57’sini oluşturmuş ve yılda %65 büyümüştür. Uçak Bileti rezervasyon gelirleri yüzde 83’lük bir artış göstermiş, paket tur gelirleri ise 2005’e oranla yüzde 83’lük bir artış göstermiştir. Ctrip, 2017 yılında Trip.com’u satın alarak global marka web sitesi olarak yeniden markalaştırmıştır. Trip.com, 200 ülke ve bölgede 1,2 milyondan fazla otelle, Türkçe de dahil birçok dilde konaklama hizmeti sunan kapsamlı bir SSA’dır. Trip.com bağımsız bir SSA olmasına rağmen en fazla işlem yapılan SSA’lar arasında üçüncü konumda bulunmaktadır.

1996 yılında Microsoft’un küçük bir bölümü olarak müşterilerine seyahat planlama ve yer ayırtma hizmeti sunmak amacıyla kurulan Expedia, 1999 yılında Expedia EXPE simgesi altında Microsoft’tan ayrılarak NASDAQ’ta tanınan, halka açık bir şirkete dönüşmüştür. Expedia grup 2001 yılında birçok seyahat firmasını da kendi grubuna dahil etmiştir. Aynı yıl, Amerika’nın en büyük firmalarından birisi olan ve 100 ülkede çoğunlukla medya ve internet hizmeti veren IAC/InterActiveCorp, Expedia’nın büyük bir bölüm hissesini 1,5 milyar ABD dolarına satın almıştır. 2003 yılında ise IAC/InterActiveCorp, Expedia’nın tamamını almıştır. IAC 2005 yılında, bünyesinde barındırdığı seyahat şirketlerini Expedia Inc. adı altında toplamıştır. Expedia Inc. Turizm sektöründe çevrim içi seyahat pazarında 60,8 milyar dolarlık (ABD) ciro ile en büyüğüdür. Sanal seyahat acentası (SSA) olarak sektörde kendine güçlü bir yer edinen Expedia grup, 2007 yılında Türkiye’de 63 milyon 196 bin dolarlık çevrim içi satış gerçekleştirmiş ve çoğunluğunu İstanbul otellerinin oluşturduğu Türkiye genelinde 93 bin 166 oda satışı yapmıştır. Sanal seyahat acentaları dışında bu pazardan ciddi kâr sağlayanlardan birisi de Google reklamlardır. 2016 yılında Google, çevrim içi seyahat pazarından 12,2 milyar dolar gelir sağlamıştır.

Resmi bir düzenleyicisi olmayan tezgâh üstü piyasalarda işlem gören menkul kıymetler için alım satım fiyatlarının gösterildiği otomatik bilgi ağı olarak New York’ta kurulmuş olan özel borsadır. Dünya’nın teknoloji borsası olarak kabul edilir.

IAC, çoğunlukla medya ve internet olmak üzere 100 ülkede marka sahibi olan bir Amerikan holding şirketidir.

Orbitz, hava yolu endüstrisinin hem Expedia ve Travelocity gibi sanal seyahat acentalarının yükselişine bir tepkisi, hem de hava yolu dağıtım maliyetlerini düşürmeye yönelik bir çözümü olarak ortaya çıkmıştır. Daha sonra aralarında American Airlines’ın da olduğu Continental Airlines, Delta Airlines, Northwest Airlines ve United Airlines, 1999 yılında projeye başlamak için toplam 145 milyon ABD doları yatırım yapmıştır. T2 adıyla ortaya çıkan proje, 2000 yılında DUNC, LLC (ilk dört kurucu hava yolunun baş harfleri) olarak kurumsal operasyonlara başladığında Orbitz markasını benimsemiştir. Şirket bir yıl sonra beta testine başlamış ve Orbitz.com resmi olarak 2001 yılında endüstride faaliyete başlamıştır.

Trivago aslında tamamı küçük harflerden oluşan bir kavram (trivago) olarak 2005 yılında Düsseldorf, Almanya’da 3 üniversite arkadaşı tarafından oluşturulmuştur; Rolf Schrömgens, Peter Vinnemeier ve Stephan Stubner. Otel, konaklama ve meta arama alanlarında internet ile ilgili hizmetler sağlamak amacıyla kurulan ilk Alman otel arama motorudur. 2008-2012 yılları arasında kârını iki katına çıkarak Almanya’nın en hızlı büyüyen şirketlerinden biri olmuştur. Günümüzde Trivago. com, 55 ülkede hizmet vermektedir. Aralık 2012’de Expedia Grup, Trivago’dan hisse alacağını açıklamış ve antlaşma 2013 yılında tamamlanarak, ikincil satın alma yoluyla Trivago’nun yaklaşık yüzde 62 hissesini Expedia Grup satın almıştır. Otel fiyat karşılaştırma web sitesi olarak Trivago, bir tıklama başına maliyet (cost-per-click) iş modelini kullanarak reklamcılık iş ortaklarından para kazanmaktadır. Rezervasyon platformları, otelciler ve diğer sağlayıcılar Trivago sitesinde reklam yayınlayarak, Trivago kullanıcılarından gelen reklam izleme (tıklanma) sayılarını ödemektedir.

Expedia Grup’a bünyesine geçen bir diğer SSA da Hotels.com’dur. Hotels. com, Amerika’da ücretsiz telefon numarası üzerinden otel rezervasyonu sağlamak amacıyla Hotel Reservations Network (HRN) adı altında 1991 yılında David Litman ve Robert Diener tarafından otel rezervasyonları ağı olarak Dallas, Texas’ta kurulmuştur. 2001 yılında şirket, çevrim içi seyahat rezervasyon şirketi olan Expedia’da da hissesi bulunan USA Networks Inc (USAI) tarafından satın alınmıştır. Etki alanı adını (domain name) yaklaşık 11 milyon ABD doları karşılığında satın aldıktan sonra, HRN 2002 yılında adını Hotels.com olarak değiştirmiştir. 2003 yılında USAI adını InterActiveCorp (IAC) olarak değiştirmiş ve 2005 yılında IAC, seyahat hizmet alanını Expedia Grup adı altında yürütmeye başlamıştır. Hotels.com daha sonra Expedia Grup’un faaliyet gösteren bir şirketi hâline gelmiştir. Günümüzde Hotels.com, Türkçe dahil 41 dilde hizmet veren bir SSA’dır.

1997 yılında kurulan Priceline Grup bünyesinde Booking.com, KAYAK, Priceline, Agoda, Rentalcars.com ve OpenTable adlı portalları bünyesinde barındırmaktadır. Jay Walker tarafından “Name Your Own Price” (Fiyatını kendin adlandır.) adı altında Connecticut’ta kurulmuştur. O dönemde uçak bileti satış hizmeti de sunmak acentalar için pek de kolay değildi çünkü hava yolları, koltuklarını yüksek ücretle satmayı hedeflerken başka platformlarda daha düşük fiyatla bu hizmetin bulunması onlar açısından avantajlı bir durum değildi. Priceline ismi de buradan gelmektedir; Price=Fiyat, Line=Hat kısaca “fiyat hattı” gibi düşünülebilir. 2002 yılında bazı perakendeci alışveriş web sitelerinin uyguladıkları yöntem gibi Priceline da müşterilerinden fiyat teklifleri alarak (çevrim içi açık artırma) uçak bileti, otel ve araba kiralama hizmetleri vermekteydi. Böylelikle müşterilerine neredeyse yarı fiyatına bu imkânları sunmaktaydı. 2004 yılında ise müşterilerine uçak bileti satın alma, otel rezervasyonu yapma ve araba kiralama fiyatlarını kıyaslama imkânı sunarak bugünkü işleyişine dönmüştür. 2018 yılında ise Priceline Grup yeniden yapılandırmaya giderek ismini Booking Holdings olarak değiştirmiştir. Booking Holdings 230 ülkede hizmet vermektedir. Turizm sektöründe sanal seyahat işletmeciliği pazarında Bookings Holding $55,5 milyar ciro ile ikinci sırada yer almaktadır.

Priceline grup olarak hizmet vermeye başlayan SSA yukarıda da belirtildiği gibi 2018 yılında adını Booking Holdings olarak değiştirmesine karşın, Priceline.com ismiyle hâlen acenta hizmeti vermektedir. Priceline.com aracılığıyla otel, uçuş, paket tur ve deniz yolculuğu (cruise) rezervasyonu yapılabilirken aynı zamanda araba da kiralanabilmektedir. Sadece İngilizce hizmet vermekte olan acenta, müşterilerine fiyat karşılaştırma imkanları sunarak uygun fiyatlı rezervasyonlar yapmalarını hedeflemektedir. Çevrim içi sistemi diğer Booking Holdings bünyesinde olan acentalarla hemen hemen aynıdır. Gidilecek ülke tercihi yapıldıktan sonra konaklama tarihleri ve kalacak kişi sayısı belirtildikten sonra seçenekler sunulmaktadır. Daha sonra filtreleme yöntemiyle kişisel tercihler belirlenebilir ve gerektiği durumlarda mevcut koşulları kabul etmek suretiyle rezervasyon iptali de gerçekleştirilebilmektedir.

Türkiye’nin ilk çevrim içi uçak bileti satışı ve seyahat sitesini oluşturmak amacıyla 1999 yılında kurulmuştur. TÜRSAB ve IATA üyesi ve bir seyahat acentası olan Sonfiyat. com, Sondakika ve Sonfiyat Elektronik Ticaret Bilgilendirme Turizm ve Haberleşme Hizmetleri Limitet Şirketinin ticari markasıdır (Sonfiyat.com, 2020). 1986 yılında kurulmuş Kurumsal Seyahat Yönetimi şirketi olan Viking Turizm’in kardeş şirketidir. Tüm hava yollarından uygun fiyatlı uçak bileti satın alınabilen Sonfiyat. com, aynı zamanda tarifeli uçuş yapan IATA üyesi hava yollarının uçaklarının boş kalan koltuklarını son dakikada satışa sunarak indirimli ve özel internet promosyon fiyatlı biletleri satın alabilme imkânı sunmaktadır. Uçak bileti satın alma dışında, otel ve araç kiralama rezervasyonları da yapılmaktadır. Sonfiyat.com’un bir diğer hizmeti de internet sitesinde müşterilerine yurt dışı “vize” işlemleri için bir bölüm sunmasıdır. Bu bölümünde ülkemizdeki yabancı elçilik ve konsoloslukların adres bilgileri, çalışma saatleri ve vize almak için gerekli evraklar hakkında bilgiler sağlanmaktadır.

Tatilbudur.com’un başlıca hizmetlerinden bazıları aşağıda sıralanmıştır:

• Otel ve Tatil Köyleri

• Şehir Otelleri

• Butik Oteller

• Havayolu, Kara yolu Ulaşım Hizmetleri

• Kültür Turları

• Mavi Yolculuk

• Yurt Dışı Tur Paketleri

• Kayak Turları

• Gemi Seyahatleri

• Sağlık (Termal Oteller) Tesisleri

• Kiralık Araç Hizmeti

• Vize Hizmetleri

Tatilsepeti.com’un başlıca hizmetleri şöyledir:196

Sanal Seyahat İşletmeciliği

• Yurt içi otel

• Yurt dışı otel

• Yurt içi ve yurt dışı turlar

• Yurt içi ve yurt dışı uçak biletleri

• Gemi turları

• Araç kiralama hizmeti

• Vize Hizmetleri

İnsanların sosyal ağlar, bloglar, alışveriş siteleri gibi çevrim içi platformlarda bir ürün ya da hizmet hakkındaki yorumlarına verilen addır.

Ucuzabilet.com gibi Odamax.com da bir Etstur markasıdır ve 2017 yılında sanal seyahat acentası olarak kurulmuştur. Bünyesinde bulundurduğu 200 bine yakın tesisle hem yurt içi hem de yurt dışı seyahat ve konaklama seçenekleri sunmaktadır. Güncel olarak Odamax.com sadece Türkçe ve İngilizce dilde hizmet sunmaktadır. Zincir oteller ve tesislerin yanı sıra butik otel, apart, pansiyon gibi pek çok konaklama alternatifleri de sunmaktadır. Kullanıcılarına fiyat, konum, hizmet ve müsaitlik durumları gibi konularda bilgiler sunmaktadır. Diğer SSA’lar gibi Odamax.com da misafir yorumları ile müşterilerinin satın alacakları hizmet ile ilgili değerlendirme yapabilmelerine imkân sunmaktadır.

Sanal seyahat acentacılığı hizmeti vermek amacıyla Zonline Ticaret ve Turizm AŞ Tarafından 2013 yılında kurulan bir diğer SSA da OtelZ.com’dur. Bu ünitede bahsedilen diğer SSA’lardan farklı olarak tamamen yerli sermaye ile kurulmuştur. Sadece yurt içi ve Kıbrıs rezervasyonları yapılabilen SSA, bünyesinde güncel olarak 13,210 otel, daireler, tatil evleri ve villalar bulundurmaktadır. 2019 yılında yüzde 882 büyüme oranıyla Otelz.com, dünyaca tanınmış Deloitte denetleme firmasının 1995 yılından beri 37 ayrı ülkede oluşturduğu Teknoloji Fast 50 listesine 7. sıradan girerek ilk 10’a giren tek turizm şirketi olmuştur.