TÜRK DIŞ POLİTİKASI II - Deneme Sınavı - 9

“Beş Bölümlü Gündem” adıyla anılan bu başlıkların içeriği, enerji, ekonomi ve ticaret, bölgesel işbirliği, Kıbrıs, savunma ve güvenlik alanlarında stratejik işbirliği konularını içermektedir. Eğitim Öğretim Programları bu başlıklar arasında yer almamaktadır.

Tito’nun 1980’de ölümünden sonra Kollektif Baflkanlık sistemine geçerek varlığını devam ettirmeye çalışsada 1991-1995 yılları arasında ciddi bir dağılma sürecine girmiştir.

Yugoslavya’nın dağılmasından sonra; Bosna-Hersek, Hırvatistan, Slovenya, Makedonya, Sırbistan, Karadağ ve Kosova bağımsızlıklarını ilan eden ülkelerdir. Bulgaristan ise Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra bağımsızlığını ilan etmiştir.

Birleşmiş Daimi üyeleri; Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Fransa, Çin ve Rusya’dır.

Türkiye, 1991’de peş peşe bağımsızlıklarını ilan eden bu ülkeleri ilk tanıyan devlet olmuştur. Kuşku yok ki daha önce tarihsel-coğrafi birliktelik olmasa da etnik, kültürel ve dinî nedenlerle bölgede özel ve prestijli bir yeri olan Türkiye’nin etkinliği de yüksek düzeyde gerçekleşmiş ve rol model olmuştur.

Bilim ve teknoloji bu ortaklık kapsamı dışındadır.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Orta Asya ve Kaf­kaslarda ortaya çıkan bağımsızlaşma dalgası sonucunda kendilerine “Türkî Cumhuriyetler” adı verilen Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan gibi devletler kurulmuştur.

Avrupa Birliği Berlin Zirvesi 1997 yılında değil, 24-25 Mart 1999 yılında gerçekleşmiştir.

Soruda yer alan öncül bilgilerin hepsi, Türkiye’nin Gümrük Birliği Anlaşması’ndan beklentilerini ifade etmektedir.

1993-1996 döneminde, Türkiye’nin koalisyon hükümetleriyle yönetilmesi, söz konusu yıllar arasında Türkiye’nin AB’ye üyeliği ile ilgili kayda değer bir gelişme olmamasının sebeplerinden birisi değildir.

Soruda boş bırakılan yere “stratejik ortaklık” kelime grubu getirilmelidir.

1993-1996 döneminde, Ermenilerin soykırım iddialarına karşı Musevi lobisi Türkiye’ye destek olmuştur.

Bosna-Hersek’te, 29 Şubat 1992’de gerçekleştirilen referandumda halkın yüzde 99’u bağımsızlık yönünde oy kullanmış ve Şubat 1992'de bağımsızlık ilan edilmiştir. BM de bu bağımsızlığı tanımış ve üyelik başvurusunu 22 Mayıs 1992 yılında kabul etmiştir.

1992 yılında BM temelinde uluslararası işbirliğinin ve çok uluslu barış gücünün işlevselliğini arttırmak için BM nezdinde, Barış Güçleri Departmanı kurulmuştur.

İran ile Türkiye, 1993-1996 döneminde Kaf­kasya ve Orta Asya’da ciddi bir rekabet hâlinde olmuştur. Yeni bağımsızlığa kavuşmuş İslam dinine mensup halkın çoğunlukta yaşadığı devletler üzerinde iki devletin çekişmesi görülmüştür. Bu bağlamda, ABD-Türkiye-Azerbaycan bloğuna karşın Rusya-İran-Ermenistan bloku oluşmuştur.

1993-1996 yıllarında kurulan hükûmetler: 20 Kasım 1991- 25 Haziran 1993: DYP-SHP
koalisyonundan oluşan VII. Süleyman Demirel Hükûmeti

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Orta Asya ve Kaf­kaslarda ortaya
çıkan bağımsızlaşma dalgası sonucunda kendilerine “Türkî Cumhuriyetler” adı
verilen Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan gibi
devletler kurulmuş, kurulan devletlerin Türkiye’ye yönelik sıcak mesajları ve “akrabalık-kardeşlik” vurguları, Türkiye’ye verilen önemi daha da artırmıştır. Türkiye 1993-1996 döneminde bu ülkelerle ilişkilerini geliştirmek için çeşitli alanlarda
çalışmalar yürütmüş; bu ülkelerin bağımsızlıklarını tanıyan ilk ülke olmuş, ayrıca
bazı önemli stratejik hamleler de atarak, süreci yönetmeye çalışmıştır. Bu hamleler
arasında yoğun diplomatik ve teknik heyet ziyaretleri, TRT Avrasya televizyon kanalı, Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı (TİKA) ve 1993’te kurulan Türk Kültür ve
Sanatları Ortak Yönetimi (TÜRKSOY) özel bir yer tutmaktadır.

Demokratik Almanya Cumhuriyeti (Doğu Almanya) 16 milyon nüfusu ile AB’nin âdeta
“gizli” genişlemesi içinde yer alırken, ne ön bir hazırlık, ne AB müktesebat uyumu,
ne de “müzakere süreci” yaşamıştır.

1990 sonrasında AB bakımından son derece önemli diğer gelişme 7 Şubat 1992
tarihinde imzalanan Maastricht Antlaşması olmuştur. Bu anlaşmayla Avrupa Ekonomik Topluluğu, birliğe dönüşmüş ve resmen “Avrupa Birliği” olarak adlandırılmıştır. Maastricht Antlaşması ile birlik üç sütun üzerine inşa edilmek istenmiştir.
Bunlar, ekonomik ve parasal, adalet ve içişleri ile ortak dış politika ve güvenlik
sütunlarıdır. Ayrıca, Maastricht Antlaşması’nın 49. maddesi ile Orta ve Doğu Avrupa’daki eski Doğu Bloku ülkelerinin AB’ye üye olma süreci başlamıştır.

9-10 Aralık 1994 tarihinde gerçekleştirilen Essen Zirvesi’nde ise Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Polonya, Macaristan, Romanya ve Bulgaristan liderleri zirveye davet edilirken Gümrük Birliği süreci devam eden Türkiye’nin davet edilmemesi AB’nin yakın
dönemde Türkiye’yi içinde görmek istemediğinin bir işareti olarak algılanmıştır