TÜRK DIŞ POLİTİKASI II - Deneme Sınavı - 11

Türkiye’nin AB’ye tam üyeliğine sıcak bakmamaktadır. Merkel’in Türkiye’ye önerdiği formül “imtiyazlı ortaklık”tır. Ayrıca Merkel Hükûmeti yürütülen üyelik sürecini de “ucu açık” olarak nitelemekte, Türkiye’ye üyelik için bir tarih verilmesine karşı çıkmaktadır.

Yunanistan ile Türkiye ilişkileri, 1945 sonrasında genelde sorunlu ve çalkantılı
olmuştur. İki ülke arasındaki sorunlar genel hatlarıyla, Ege’deki kıta sahanlığı, kara
suları, hava sahası, Uçuş Bildirim Bölgesi (FIR Hattı), Ege adalarının Yunanistan
tarafından silahlandırılması, Ege’deki adacık ve kayalıkların belirsiz durumu, Batı
Trakya’daki Türk azınlığı ve Kıbrıs konularında olmuştur

2007-2011 dönemi içinde Türkiye’nin benimsediği “komşularla sıfır sorun” ve
“maksimum iş birliği” gibi prensiplerinin en etkin şekilde gerçekleştiği ülkelerin
başında Rusya gelmektedir. Bu doğrultuda 2010 yılına gelindiğinde ilişkilerin daha
da kurumsallaştığı görülmektedir. Bu kurumsallaşmaya, başbakanların başkanlığında oluşturulan Üst Düzey İşbirliği Konseyi’nin kurulması, dışişleri bakanlarının başkanlığında oluşturulan Ortak Stratejik Planlama Grubu’nun kurulması ile
yine bu dönemde başlatılmış olan iş ve bilim dünyasından temsilcilerin katıldığı
Türk- Rus Toplumsal Forumu’nun oluşturulması örnek olarak gösterilebilir

3 Ekim 2005’te AB ile üyelik müzakerelerinin başlaması kısa zaman içinde büyük bir hayal kırıklığına dönüşmüş, 2006 yılı sonunda Kıbrıs sorunu gerekçe gösterilerek 8 müzakere başlığı askıya alınmış, ardından Fransa ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin (GKRY) 5’er müzakere başlığını veto etmesi ile bloke edilen başlık sayısı 18’e çıkmış, böylece ilişkiler donma noktasına gelmiştir. Doğru cevap C’dir.

2007-2011 arası Türk dış politikasının AB yoğunluklu politikalardan uzaklaşma ve Davutoğlu’nun “stratejik derinlik” politikası ile yeni ve misyoner bir politikaya dönüşmesi dış politikayı çeşitlendirmiş. Türk dış politikasında 2002, özellikle de 2007 sonrasında en çok öne çıkan kavramların başında “Stratejik Derinlik” gelmektedir. Stratejik derinlik ile vurgulanan, Türkiye’nin tarihsel ve coğrafi özelliği ile jeopolitik, jeokültürel ve jeoekonomik konumunun dünya siyaseti ve sisteminin dönüşümü açısından çok önemli bir derinliğe sahip olduğudur.

Stratejik Derinlik içinde yer alan ve Türk dış politikasında önem kazanan önemli bir diğer kavram da “Merkez Ülke” kavramıdır. Bu kavram, uluslararası sistem içinde Türkiye’nin hareket kabiliyetini ifade etmek için kullanılmaktadır. Bu kavrama göre Türkiye, Batı ile Doğu arasında materyal ve kültürel olarak sadece bir köprü, bir “aktarım nesnesi” değil; sahip olduğu jeokültürel, jeoekonomik ve jeopolitik derinlikle uluslararası sistemde yapıcı ve düzen kurucu bir ülke olmalıdır. Doğru cevap E’Dir.

Türkiye-ABD ilişkilerinin klasik gerilim alanlarından birisi de neredeyse her yıl yeniden gündeme gelen 1915’te Ermenilerin Osmanlı Devleti’nde yaşadıklarının bir “soykırım” olup olmadığına dair tartışmalar ve karar tasarılarıdır. Doğru cevap D’dir.

Türkiye'nin 1959’da Avrupa Ekonomik Topluluğu’na (AET) yaptığı ortaklık başvurusu sonrasında 1963’te imzalanan Ankara Anlaşması ve 1970 tarihli Katma Protokol, 1999’a kadar Türkiye ile AET arasındaki ilişkilerin zeminini oluşturmuş, Aralık 1999’da Türkiye’nin AB üye adayı olarak tanımlanmasının ardından ilişkilerde niteliksel bir değişim yaşanmıştır. 2000-2001 yıllarında üyelik müzakereleri için başlatılan reform süreci, özellikle 2002’de AK Partinin iktidara gelmesiyle çok hızlı ilerlemiş ve kısa zamanda Kopenhag Kriterleri’nin yerine getirilmesi ve müzakerelere başlanması noktasına gelinmiştir. Bu etkileyici ve beklenmeyen gelişmeler üzerine Aralık 2004’teki AB Zirve’sinde Türkiye ile üyelik müzakerelerine 3 Ekim 2005’te başlanmasına karar verilmiştir. Doğru cevap B’dir.

Bilindiği gibi, AB Müktesebatı, AB Hukuk sistemini ifade eder ve dört temel kaynağı vardır. Bunlar kurucu antlaşmalar, mevzuat, Adalet Divanı içtihadı ve uluslararası antlaşmalardır. Tüm üye devletler, AB Müktesebatını benimsemek ve egemenlik yetkilerinin bir kısmını AB kurumlarına devretmek durumundadır. Bu Müktesebat, Katılım Müzakere Fasıllarında 35 başlık altında sınıflandırılmıştır. Doğru cevap C’dir.

2007-2011 dönemi içinde Türkiye’nin benimsediği “komşularla sıfır sorun” ve “maksimum iş birliği” gibi prensiplerinin en etkin şekilde gerçekleştiği ülkelerin başında Rusya gelmektedir. Bu doğrultuda 2010 yılına gelindiğinde ilişkilerin daha da kurumsallaştığı görülmektedir. Doğru cevap E’dir.

İki ülke arasında her konuda bir mutabıklık yoktur. Ancak bu durum, iki ülkenin en azından enerji ve ticaret alanlarında stratejik boyutta bir ilişkisinin olduğu gerçeğini de yadsımaz. Doğru cevap B’dir.

Bu bölge ve İslam ülkeleri ile ilişkileri noktasında Türkiye’nin büyük önem verdiği kurumların başında “İslam Konferansı Örgütü” (İKÖ) gelmektedir. Nüfuslarının çoğunluğunu Müslümanların oluşturduğu 56 ülkenin üyeliğinden oluşan örgüt, üye ülkeler arasında siyasi, ekonomik, kültürel, bilimsel, sosyal dayanışma ve iş birliğini amaçlamaktadır. Doğru cevap A’dır.

Türkiye-İsrail ilişkileri 2010 yılında daha büyük bir krizle karşı karşıya kalmıştır. 2010 yılının Mayıs ayında Gazze’ye yardım götürmek için yola çıkan ve içinde 32 ülkeden 600’ü aşkın aktivisti barındıran Mavi Marmara gemisinin İsrail askerlerince saldırıya uğraması ve silahsız sivillerin hayatını kaybetmesi ve yaralanması ilişkilerde büyük bir hasar yaratmıştır. Türkiye yaşanan olay sonrası İsrail ile tüm ilişkilerini en alt düzeye indirmiş, bu ülkeye karşı sert bir tutum izlemeye başlamıştır. Bu dönem itibarıyla Türkiye, Tel Aviv Büyükelçisi’ni merkeze çağırmış ve ilişkileri geçici maslahatgüzar seviyesinde sürdüreceğini açıklamıştır. Doğru cevap E’dir.

Türk dış politikasında 2002, özellikle de 2007 sonrasında en çok öne çıkan kavramların başında “Stratejik Derinlik” gelmektedir. Stratejik derinlik ile vurgulanan, Türkiye’nin tarihsel ve coğrafi özelliği ile jeopolitik, jeokültürel ve jeoekonomik konumunun dünya siyaseti ve sisteminin dönüşümü açısından çok önemli bir derinliğe sahip olduğudur. Davutoğlu’na göre Türkiye, tarihsel, coğrafi ve kültürel olarak bölgesel ve küresel boyutta aslında uluslararası sistemin “merkez” ülkesi konumundadır. Doğru cevap D'dir.

Davutoğlu Türk dış politikasına “stratejik derinlik” kavramının yanı sıra “çok boyutlu - çok kulvarlı dış politika”, “merkez ülke”, “vizyon odaklılık”, “komşularla sıfır sorun politikası”, “barış havzası”, “karşılıklı bağımlılık”, “proaktif dış politika” gibi pek çok yeni kavramı da kazandırmıştır. Bu iddialı ve misyonu olan dış politika anlayışının Türkiye’nin klasik “yurtta sulh cihanda sulh” politikasını aksiyoner bir yaklaşımla yorumladığı söylenebilir. Doğru cevap E'dir.

2007-2011 dönemi içinde Türkiye’nin benimsediği “komşularla sıfır sorun” ve “maksimum iş birliği” gibi prensiplerinin en etkin şekilde gerçekleştiği ülkelerin başında Rusya gelmektedir. Bu doğrultuda 2010 yılına gelindiğinde ilişkilerin daha da kurumsallaştığı görülmektedir. Bu kurumsallaşmaya, başbakanların başkanlığında oluşturulan Üst Düzey İşbirliği Konseyi’nin kurulması, dışişleri bakanlarının başkanlığında oluşturulan Ortak Stratejik Planlama Grubu’nun kurulması ile yine bu dönemde başlatılmış olan iş ve bilim dünyasından temsilcilerin katıldığı Türk- Rus Toplumsal Forumu’nun oluşturulması örnek olarak gösterilebilir. Doğru cevap A'dır.

Türkiye’nin BM’nin ardından uluslararası alanda verdiği önemli bir tepki de Dünya Ekonomik Forumu’nun düzenlendiği Davos’ta olmuştur. 29 Ocak 2009 tarihinde Davos’ta düzenlenen “Gazze: Orta Doğu’da Barış Modeli” panelinde Başbakan R.T.Erdoğan, İsrail Cumhurbaşkanı’na “Sesinin benden çok yüksek çıkması bir suçluluk psikolojisinin gereğidir. Öldürmeye gelince siz öldürmeyi çok iyi bilirsiniz. Plajlardaki çocukları nasıl öldürdüğünüzü, nasıl vurduğunuzu çok iyi biliyorum.” diyerek tepki göstermiş ve toplantıyı terk etmiştir. Tüm dünya önünde ortaya konan bu tepki Türkiye-İsrail ilişkilerinin derin yara almasına neden olmuştur. Doğru cevap C'dir.

Türkiye-İsrail ilişkileri 2010 yılında daha büyük bir krizle karşı karşıya kalmıştır. 2010 yılının Mayıs ayında Gazze’ye yardım götürmek için yola çıkan ve içinde 32 ülkeden 600’ü aşkın aktivisti barındıran Mavi Marmara gemisinin İsrail askerlerince saldırıya uğraması ve silahsız sivillerin hayatını kaybetmesi ve yaralanması ilişkilerde büyük bir hasar yaratmıştır. Doğru cevap D'dir.

2007-2011 döneminde AB ile ilişkiler istenildiği seviyede gelişmese ve hatta durma noktasına gelmiştir. Türkiye ile AB müzakere
sürecinde 2012 sonuna kadar ancak 13 başlık müzakerelere açılabilmiş ve bu başlıklardan sadece Bilim ve Araştırma başlığı kapatılmıştır. 2010 yılında sadece bir başlık müzakere sürecine açılmış, 2011 ve 2012 yılında ise hiç başlık açılmamıştır. Bu tablo, açık bir şekilde 2007-2011 döneminde ilerlemenin nasıl yavaşladığını göstermektedir. Doğru cevap B'dir.

2007-2011 döneminin bölge ve dünyadaki en önemli olayı hiç kuşkusuz Arap Baharı ile bu coğrafyadaki diktatöryel rejimlere karşı başlatılan isyanlar olmuştur. İlk olarak Tunus’ta başlayan isyan giderek Tüm Arap coğrafyasına yayılmış; Tunus’ta Zeynel Abidin Bin Ali ve Muhammed Gannuşi’nin, Mısır’da Hüsnü Mübarek ve Ahmet Şefik’in, Libya’da Muamer Kaddafi’nin, Yemen’de Ali Abdullah Salih’in iktidardan devrilmesine neden olmuştur. Suriye’de ise Beşar Esed yönetimine karşı isyanlar devam etmekte, ülkede bir iç savaş yaşanmaktadır. Doğru cevap B'dir.