TÜRK DIŞ POLİTİKASI II - Deneme Sınavı - 9

Suriye’nin Soğuk Savaş dönemi Sovyetler Birliği’ne yakın durması, Hatay meselesi, su sorunu ve PKK ile mücadelede Suriye’nin örgütü himayeci tavrı bunun ana sebepleri olmuştur. Bu gerilimli ilişkilerin iş birliğine dönüşmesi bakımından PKK lideri Abdullah Öcalan’ın Suriye’den çıkarılmasına vesile olan, büyük ölçüde Türkiye’nin zorlaması ile gerçekleşen Adana Protokolü (1998) önemli bir adım olmuştur. Doğru cevap A'dır.

Türkiye’nin Bosna Hersek ve Sırbistan liderlerini bir araya getirdiği üçlü mekanizmadır. Üçlü mekanizma, Davutoğlu’nun inisiyatifiyle, Bosna-Hersek ve Sırbistan arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesine ve aralarındaki güvenin tesis ve idamesine katkıda bulunmak maksadıyla 2009 Ekim ayında bir zirve gerçekleştirmiştir. Bu güne kadar altı toplantı gerçekleştirilmiştir.

Ekvator’un güneyine inen ilk Türk başbakan, Recep Tayyip Erdoğan'dır.

3 Ekim 2005’te AB ile üyelik müzakerelerinin başlaması kısa zaman içinde büyük bir hayal kırıklığına dönüşmüştür.

1 Mart 2003’te ABD’nin Irak müdahalesini Türkiye üzerinden de yapabilmesine imkân sağlayacak olan Hükûmet Tezkeresi TBMM’de reddedilmiştir.

Obama’nın 6 Nisan 2009 tarihinde TBMM’de yaptığı konuşma gerek ikili ilişkiler için, gerekse bölgenin istikrar ve barışı için yapılabilecekler noktasında büyük bir umut doğurmuş, konuşmasında Türkiye-ABD iş birliğini tanımlamak için kullandığı “Model Ortaklık” kavramı, iki ülke arasında başlayan yeni döneme dair önemli ipuçları vermiştir.

Aralık 2004’teki AB Zirve’sinde Türkiye ile üyelik müzakerelerine 3 Ekim 2005’te başlanmasına karar verilmiştir. Anılan tarihte üyelik müzakereleri başlasa da daha başından büyük sorunlarla karşı karşıya kalınmış, 2000-2005 arasındaki dönemle karşılaştırılamayacak bir biçimde süreç yavaşlamıştır.

Çin, 5 Ekim 2011 yılında BM Güvenlik Konseyi’nin Esed’e yaptırım kararını Rusya ile birlikte veto etmiştir.

2007-2011 döneminin bölge ve dünyadaki en önemli olayı hiç kuşkusuz Arap Baharı ile bu coğrafyadaki diktatöryel rejimlere karşı başlatılan isyanlar olmuştur. İlk olarak Tunus’ta başlayan isyan giderek Tüm Arap coğrafyasına yayılmış; Tunus’ta Zeynel Abidin Bin Ali ve Muhammed Gannuşi’nin, Mısır’da Hüsnü Mü- barek ve Ahmet Şefik’in, Libya’da Muamer Kaddafi’nin, Yemen’de Ali Abdullah Salih’in iktidardan devrilmesine neden olmuştur.

2012 sonunda Türkiye’deki Suriyeli sığınmacı (misafir) sayısı 170 bine ulaşmıştır. İki ülke ilişkilerinin gergin olduğu bu dönemde, ilişkilerin tamamen kopmasına ise 22 Haziran 2012 yılında silahsız bir Türk jetinin rutin gözlem uçuşunu yaptığı sırada düşürülmesi neden olmuştur. Bu olaydan sonra Türkiye, Suriye’ye karşı angajman kurallarını değiştirmiştir.

17 Mayıs 2010’da Türkiye ve Brezilya, İran’ı nükleer enerji konusunda uluslararası toplumla iş birliği yapmasına ikna etmiş ve taraflar arasında ‘Tahran Anlaşması’ imzalanmıştır.

29 Ocak 2009 tarihinde Davos’ta düzenlenen “Gazze: Orta Doğu’da Barış Modeli” panelinde Başbakan R.T.Erdoğan, İsrail Cumhurbaşkanı’na “Sesinin benden çok yüksek çıkması bir suçluluk psikolojisinin gereğidir. Öldürmeye gelince siz öldürmeyi çok iyi bilirsiniz. Plajlardaki çocukları nasıl öldürdüğünüzü, nasıl vurduğunuzu çok iyi biliyorum.” diyerek tepki göstermiş ve toplantıyı terk etmiştir.

Ayrıca 21 Kasım 2008 tarihinde İstanbul Antlaşması ile kurulan Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA) de ilişkilerin geliştirilmesi için atılan kayda değer bir adım olmuştur.

Açıktır ki İran’ın nükleer programına ilişkin sorunların çözümünde, Irak’tan ABD askerî çekilirken güvenli bir ortam yaratmak noktasında; İsrail-Filistin sorunu, Suriye, Hamas ve Hizbullah meseleleri ile Afganistan’da terörle mücadelede başarı kazanmak için Obama yönetimi Türkiye’nin desteğine ihtiyaç duymaktadır.

Türkiye, teröre karşı mücadelesinde; güvenlik konularında, mali-ekonomik sorunlarının çözümünde, Ermeni sorunu, Kıbrıs sorunu, AB üyeliği gibi dış politika sorunlarının çözülmesinde ABD’den destek isterken; ABD de Irak, İran, Afganistan gibi ülkelerle
sorunlarının çözümünde ve Arap-İsrail barış süreci gibi konularda Türkiye’den
destek istemiştir

2007-2011 döneminde Obama’nın iktidara gelmesiyle gelişen ilişkiler ve model
ortaklık anlayışıyla belirlenen ortak politikalara rağmen iki ülke arasında özellikle
2010 yılının sonlarından itibaren anlaşmazlıklar da yaşanmıştır. Bu konulardan birincisi İran’ın yürüttüğü nükleer enerji çalışmalarında gündeme gelen Takas Anlaşması ve İran’ın bu faaliyetleri yüzünden BM Güvenlik Konseyi’nin İran’a karşı ambargo kararında Türkiye’nin Brezilya ile birlikte “hayır” oyu kullanmasıdır.

AB’nin en önemli iki karar verici ülkesi olan Almanya ve Fransa’da Türkiye’nin üyeliğine
kategorik karşı olan liderlerin, yani Almanya’da Merkel, Fransa’da Sarkozy’nin gelmesi, ilişkilerdeki tıkanmanın en önemli nedeni olmuştur. Bu iki ülke, süreci yavaşlatmak ve hatta mümkünse Türkiye’yi “ayrıcalıklı ortaklığa” ikna etmek için bütün araç ve imkânları değerlendirmiş, bu çerçeve de Kıbrıs sorununu Türkiye’nin önüne ciddi bir engel olarak çıkarmışlardır.

2008 yılı sonu dünyada yaşanan küresel ekonomik kriz, üyelik sürecini etkileyen bir diğer sebep olarak sayılabilir. AB üyesi birçok ülke bu krizden etkilenmiştir. Bunların başında Yunanistan, İspanya, İrlanda, İtalya ve Portekiz gelmektedir. Bu ülkeler arasında da en kötü durumda olan ülke Yunanistan’dır. 2011 yılının sonuna gelindiğinde Yunanistan iflasın eşiğine gelmiş, ülkenin EURO-ZONE bölgesinden çıkarılması tartışılmıştır

Bilindiği gibi, AB Müktesebatı, AB Hukuk sistemini ifade eder ve dört temel
kaynağı vardır. Bunlar kurucu antlaşmalar, mevzuat, Adalet Divanı içtihadı ve
uluslararası antlaşmalardır. Tüm üye devletler, AB Müktesebatı’nı benimsemek
ve egemenlik yetkilerinin bir kısmını AB kurumlarına devretmek durumundadır.

İki ülke, 16 Nisan 2011 yılında vizelerin kaldırıldığını açıklamıştır. 2010 yılının bir özelliği
de ekonomik ilişkilerin yeniden ivme kazandığı bir yıl olmasıdır. 2008 yılı TürkRus ticaret hacminin rekor kırdığı yıl olmuş, miktar 38 milyar doları bulmuştur
ancak ardından gelen küresel ekonomik kriz bu hacmi azaltmıştır.