TÜRK DÜŞÜNCE TARİHİ - Deneme Sınavı - 16

2001 Şubatında Cumhuriyet tarihinin en büyük krizlerinden birinin yaşanmasının ardından DSP, MHP ve ANAP’tan oluşan koalisyon hükümeti IMF yönlendiriciliği de hazırlanan ve dalgalı döviz kuru ve sıkı mali politikalarına dayalı bir dizi ekonomik önlemi devreye sokmuştur.

27 Mayıs sonrası yapılan ilk seçimlerin ardından 20 Aralık 1961’de çıkarılmaya başlayan Yön, Doğan Avcıoğlu, İlhan Selçuk, Mümtaz Soysal, Cemal Eyüboğlu vb. radikal sol aydınlar öncülüğünde eski Türkiye Komünist Parti (TKP)’lilerden, sosyal demokratlara, sosyalistlerden Kemalistlere solun çeşitli eğilimlerini içine alıyordu. Başlangıçta sosyal demokrat eğilimlere hitap eden Yön için daha sonraları ordu içindeki radikal saydıkları kesimleri etkileme çabası öne çıkmıştır

“Necip Fazıl Kısakürek, Türk basını, siyaseti ve düşünce tarihinde, sağcı yaklaşımları teşkil eden çeşitli siyasal ve ideolojik bütünlükler arasındaki önemli “geçiş figürü”dür. İslamcılık ile milliyetçilik, milliyetçilik ile muhafazakârlık, muhafazakârlık ile İslamcılık; deyim yerindeyse onun aracılığıyla birbirleriyle “konuşup anlaşırlar”.

Türk Ocakları 1949’da Hamdullah Suphi Tanrıöver’in başkanlığında yeniden açılmıştır.

Sonradan Milliyetçi Hareket Partisi adını alacak olan Cumhuriyetçi Köylü Millet Parti (CKMP) tabanı daha çok Orta ve Doğu Anadolu’da olan muhafazakâr ve sağ popülist bir partiydi.

1969 seçimlerinde “Millî Görüş” olarak adlandırılan İslamî siyasi söylem, “Müstakiller Hareketi” ile Türk siyasi hayatına katılmış ve Necmettin Erbakan Konya’dan bağımsız milletvekili olarak Meclise girmiştir.

Göktürk devletine baktığımızda şunları görürüz. Her şeyden önce, Göktürklerde ziraatın çok az yer tutmasından dolayı toprak köleliği (servage) söz konusu olamaz. Eli silah tutan herkesin asker olduğu bozkır toplumunda askerliğin ayrı bir meslek olduğu düşünülemez. Zaten Göktürkleri anlatan Çin kaynakları Göktürk ordusundan bahsederken, bunu çoğu kez asker kelimesi yerine kullanmıştır. Doğru cevap  A şıkkıdır.

Osmanlı ilim hayatını hem talebeleri hem eserleriyle zenginleştirip yönlendiren Kadızâde, Osmanlı ilim muhitinde yetişen gerçek anlamda ilk özgün matematikçi ve astronom sayılır.

Nitekim 1947 yılında ABD kongresinde, Truman Doktrini görüşmeleri sırasında önemli tartışmalar yaşanmıştır. Yardımın amacının
baskıcı rejimlere karşı demokrasiyi korumak olduğunu söyleyen kimi delegeler, yapılacak yardımın
Türkiye’deki otoriter rejimi daha da güçlendireceğini, bu nedenle Türkiye’nin yardım dışında bırakılmasını savundular. Bu tartışmalar hiç şüphe yok ki
Türk hükümeti tarafından da yakından izlenmiş ve
Türkiye’deki politik gelişmeleri derinden etkilemiştir. Nitekim Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, bu dönemde yabancı bir gazete muhabirine vermiş olduğu bir demeçte, “Amerikan yardımının demokrasiyi
savunmak yolunda bir adım olduğunu ve Türkiye
ile Amerika arasındaki iyi ilişkilerin Türkiye’de daha
sağlam bir demokrasinin doğuşunu teşvik edeceğini” belirtmiştir. Özetle bu dönemde Türkiye, Batı
dünyasına kabul edilebilmek için “çok partili bir
hayat”a geçmek zorunda kalmıştır.

Türkiye İşçi Partisi 1965 seçimlerinde 15
milletvekili ile parlamentoya girmeyi başarmıştır. Bu parti emekçi sınıflar için bir
çekim merkezi hâline gelmiştir.

1970’li yılların sonlarına doğru
toplumsal hareketlilik yerini toplumsal bir yılgınlığa bırakmıştı. Yıkımın eşiğinde olan bizzat “ulus”
fikrinin kendisiydi. Ulus, gerek birbirleriyle ekonomik olarak gerek aynı devletin yurttaşları olarak
aynı anlam ve değerleri paylaşan insanlar olarak
tanınmaz hâle gelmişti.

Çağdaşlaşma, kalkınma, bağımsızlık ve antiemperyalizm kavramları ekseninde gelişen sol Kemalizm, 1930’lardaki Kadro hareketinden sonra,
bu kez 1960’larda, yeni koşullar altında ve bu koşullar ile uyumlu yeni tezlerle birlikte, Yön-Devrim
hareketi içinde yeniden ortaya çıkmıştır.

27 Mayıs sonrası yapılan ilk seçimlerin ardından 20 Aralık 1961’de çıkarılmaya başlayan Yön,
Doğan Avcıoğlu, İlhan Selçuk, Mümtaz Soysal,
Cemal Eyüboğlu vb. radikal sol aydınlar öncülüğünde eski Türkiye Komünist Parti (TKP)’lilerden,
sosyal demokratlara, sosyalistlerden Kemalistlere
solun çeşitli eğilimlerini içine alıyordu.

Yön, çekirdek bir kadro ile sınırlı, dar bir çevrenin yayın organı olmamıştır. Dönemin sol yazarları
için önemli bir çekim merkezi olan Yön, sayfalarını
birçok yazara açmış ve geniş bir yazar kadrosuna
sahip olmuştur. Kendisini solda konumlandıran
ve daha sonraları sol içinde belirecek ayrışmaların
karşıt tarafları olacak birçok aydın-düşünür, Yön
içinde görüşlerini ifade etme olanağı bulmuştur.
Sadun Aren, Mihri Belli, Muzaffer Erdost, İdris
Küçükömer, Fethi Naci, Muammer Aksoy, Turan
Güneş gibi yazarlar bunlardan sadece birkaçıdır.

“Türkiye siyasal düşünce tarihinde Kemalizm
ile sosyalizmi birleştirmeye yönelik kuramsal çabanın önde gelen ismidir. 1950’lerin ikinci yarısından
itibaren Demokrat Parti iktidarına karşı yürütülen
muhalefet hareketi içinde yer aldı. Bu dönemde haftalık Akis ve Kim dergileri ile CHP’nin yayın organı
niteliğindeki Ulus gazetesinde yazılar yazdı. Kuruluşunda aktif olarak yer aldığı ve müdür yardımcılığını yaptığı CHP Araştırma Bürosu’nda iktisadi ve
toplumsal konular üzerine çalışmalar yaptı. 27 Mayıs sonrasında İsmet İnönü kontenjanından Kurucu
Meclis’e girdi. Bir yandan 1961 Anayasası’nın ortaya çıkardığı siyasi iklimin elverişli koşullarında Cemal Reşit Eyüboğlu, Mümtaz Soysal, İlhami Soysal
ve İlhan Selçuk ile birlikte Yön dergisini çıkardı. İlk
sayısı 20 Aralık 1961’de yayımlanan Yön’ün çıkış
bildirgesi geniş yankılar uyandırdı. Avcıoğlu’nun
başyazarı olduğu Yön, yayın hayatında kaldığı beş
buçuk yıllık dönem boyunca Türkiye’nin bütün temel sorunlarını tartışmaya açtığı gibi, Türkiye’nin
belli, başlı tabularının yıkılmasında cesur ve öncü
bir rol oynadı. 1962’de Türk-İş tarafından kuruluş
çalışmaları yapılan Çalışanlar Partisi girişiminin hazırlık ve program toplantılarına katıldı. 1963-1965
yılları arasında Türk-İş Araştırma Merkezi Müdürlüğü görevini yürüttü. 30 Haziran 1967’de Yön dergisinin yayın hayatına son verdikten sonra, başyapıtı olan Türkiye’nin Düzeni: Dün-Bugün-Yarın’ı
yazdı.

Mehmet Ali Aybar (1908-1995), gerek Marksist-Leninist tezlere karşı savunduğu hümanist bakış açısı ve bu doğrultuda Türkiye sosyalizmine ilişkin değerlendirmeleri, gerekse eylem adamı ve lider
kimliğiyle, Türkiye’de sosyalist düşünce ve pratiğin
mihenk taşlarından biridir.

Mihri Belli, hırslı, atak, efsanevi militan imgesiyle Türkiye sosyalist hareketinin belirgin simalarından birisi; solda 1960’lara kadar damgasını vuran aşamacı devrim fikrinin Doğuculuk,
millicilik, cuntacılık ve koyu bir Kemalizm ile
kaynaştırılması ile ortaya çıkan Millî Demokratik Devrim (MDD) çizgisinin kuramcısıdır.

Necip Fazıl Kısakürek, Türk basını, siyaseti ve düşünce tarihinde, sağcı yaklaşımları teşkil eden çeşitli siyasal ve
ideolojik bütünlükler arasındaki önemli “geçiş figürü”dür.

Bütün seçenekler doğrudur.

Türkistan ve Maveraünnehir’de hüküm süren
Karahanlılar devri Türk kültür ve sanat tarihi bakımından özel bir öneme sahiptir. Balasagun ve
Kaşgar gibi şehirler ilim ve kültür merkezi olarak
ortaya çıktı. Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig de İslamiyet sonrası Türk ideal devlet anlayışını ele aldı.