TÜRK İDARE TARİHİ - Deneme Sınavı - 15

Tüm zamane devletlerinde olduğu gibi Eski Türkler de tahtın hakanlarına, Tanrı ihsanı oldu.unu düşünüyorlardı. Bu bakımdan Türk kağanının Tanrı tarafından “kut”landığına inanılıyordu. Bilge kağan, “Tengri teg tengride bolmış Türk bilge kağan” , ve Moyun-çor, “Tengride bolmış il etmiş Bilge kağan”  ifadelerinde tanrıyla olan yakınlıklarını göster mek istemişlerdi. Günümüz Türkçesinde de yaygın bir şekilde kullanılan “kut” kelimesi -kutlu, kutlamak, kutsamak vb.- buradaki anlamıyla “siyasal iktidar” kavramına denk düşerken daha geniş olarak, “devlet”, “ikbal”, “saadet”, “ruh” ve “baht” anlamıyla kullanılmaktaydı. Eski Türk söylencelerine göre Tanrı, kutladığı kağanına tüm dünyayı vaad etmişti. “Güneşin doğduğu yerden batı’ya kadar her yer senin emrine girecek, çalış”  diyen Uygur Yazıtı’nda da görüleceği üzere kağan, cihanı kendi sancağı altında birleştirmek şiarını yüklenmişti. Asya Hunlarından Avrupa Hunlarına kadar uzanan ve hükümdarın “tanrının kılıcı” olduğuna inanan bu algılama tarzı, Osmanlı’da “kızıl elma” olarak karşımıza çıkan “cihan hâkimiyeti mefkûresini” doğurmuştur. “Yukarıda mavi gök, aşağıda yağız yer yaratıldıkta, ikisi arasında insanoğlu yaratılmış. insanoğlunun üzerine atalarım Bumin Kağan ve istemi Kağan oturmuş” satırlarından da anlaşılacağı üzere Türk kağanı hem zaman hem mekân anlamında dünya hâkimiyeti için gönderilmişti. İnsanoğlunun yaratılışıyla başlayan bu hükümranlık yasasının ebediyete kadar geçerli olacağına vurgu yapılmıştır. Kağan’ın bir diğer vasfı, küç (güç) sahibi olmasıydı. “Tengri küç birtük üçün anda sançtım” sözleriyle Gök-Türk hakanı tanrının kendisine bağışladığı güç/savaşçılık yetisi sayesinde kısa sürede başarıya ulaştığını ifade etmişti. Ancak bu ihsan ve yardım koşulsuz değildi, hakanın da bunun karşılığında tengrinin yolunda yürümesi, savaşçılığını bu uğurda kullanması beklenmekteydi. Hakan, tanrının kendisine bahşettiklerini halkıyla paylaşmalıydı. “Ülüg”, “ülüş” ve “üleşmek” gibi kavramlarla karşılanan paylaşmak fiili, aslında kağanın en önde gelen erdemlerinden birisiydi. Yazıttaki satırlar Türk hükümdarının bu hususiyetini çok açık şekilde ifade etmekteydi; “[A]ç milleti doyuruyor, çıplak milleti giydiriyor, fakir milleti zengin yapıyor, az milleti çok kılıyordu”.

Her boy kendine seçtiği bir sembol vardı ve sembol sayesinde gerek savaşta gerek barışta birbirlerini kolayca tanıyabiliyorlardı. Boyun kendine has sembolüne “uran” denmekteydi. Bozkır imparatorluklarında ordu sadece egemen boy ve budunlardan oluşmaz, aynı zamanda güçle boyun eğdirilmiş boy ve kabilelerin silahlı güçlerinden destek alırdı. Ordunun en küçük çekirdeği, temeli Mete tarafından atılan onlu sisteme dayanmaktaydı. 10, 100 ve 1000 kişilik bölümlere ayrılan ve her birimin başında onbaşı, yüzbaşı gibi unvanlar taşıyan rütbelilerin bulunduğu ordu, aynı mantık içerisinde aile, boy ve budun dilimlerine göre taksim edilmişti. Ordunun başkomutanı ise kağandı.

Eski Türklerde Yönetim Yapısı

Yöneticiler başlığı okunacak

Türkler Tarih Sahnesinde başlığı okunacak

Kutlu Kağan Başlığı okunacak

Kutlu Kağan Başlığı okunacak

Kutlu Kağan

Orta Asya: Yaşam ve Coğrafya başlığı okunacak

-

Türkler tarih sahnesinde başlığı okunacak

Türkler tarih sahnesinde başlığı okunacak

İmparatorluk İdaresinin Yapı Taşları başlığı okunacak

“İlteber”, eski Türk imparatorluklarında hükümdar için farklı zamanlarda kullanılan unvanlardan biridir. “Ülüş” ve “orun”, boy ve budun başkanlarının devlet içindeki yerlerini gösteren protokol sıralarını belirleyen kavramlardır. “Tigin” şehzade demektir.

Oğuzlar’da Toy’a “tirnek” denilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

"Toy" başlığı okunacak

federasyon ordusu başlığı okunacak

Neolitik dönemle birlikte hayvanların evcilleştirilmesiyle beraber ortaya çıkan çobanlık Eski Türklerin geçim kaynağı ve yaşam biçimini oluşturmaktaydı.

Tarımsal üretimin Çinlilerce, hayvansal üretimin ise Türklerce yapılmasının sonucu oluşan iş bölümü Türkistan, Çin ve Hindistan havzasında sanayi devrimi öncesi dünyanın gördüğü en büyük ticari gelirin paylaşımını sağlayan temel unsur olmuştur.

Mete öncülüğünde bir araya gelen çevreler hanedana/kişiye sadakat ekseninde bir araya gelmiştir.

Hun kral mezarlarından günümüze kadar ulaşan bronz kabartmalar, yeşim taşları, ipekli dokumalar ve renkli kumaşlar Çin’den Akdeniz’e uzanan geniş çoğrafyada büyük mübadele gerçekleştirdiklerinin kanıtıdır.