TÜRK KÜLTÜR TARİHİ - Deneme Sınavı - 6

16.yüzyıl sanatının öncüleri Leonardo da Vinci (1452-1519) ve Michelangelo Buonarroti (1476-1564)’nin eserleriyle gelişerek, Rönesans sanatını ve idealini doruk noktasına taşımışlardır.

Roma İmparatorluğu’nun yıkılışına ve “ortaçağ” adı verilen tarihsel ayrımın başlamasına zemin hazırlayan istilalar ve göçler dizisi, M.S. 4. yüzyılın ortalarında, sebebi bilinmeyen bir kaynaşma sonucu Hunların batıya doğru göç etmeleri ve bu hareket sırasında önlerine çıkan çoğu Cermen kökenli pek çok kavmin yer değiştirmesine yol açmaları ile başlamıştır. Bu sürece Kavimler Göçü adı verilmektedir.

11.yüzyıl başlarından 12. yüzyılda Gotik stilin belirmesine kadar tüm Batı Avrupa’da hâkim olan Romanesk stil, Roma’nın mimarlık mirasını referans alır; bununla birlikte, Roma mimarisini belirleyen sütunlar ve kemerlerden oluşan konstrüksiyonun yerine, Romanesk yapılarda masif duvarlar ve ayaklar tercih edilmiştir. Batı Avrupa’da manastırların güçlenmesiyle paralel bir yükseliş çizgisi izleyen Romanesk sanat, önceki dönemin saraya bağlı, bütüncül ve tekil sanat anlayışından farklı olarak, çok sayıda bölgesel stilden oluşur.

13.yüzyılda yaşanan yükselişe zemin hazırlayan en önemli etken, şehirleşme ve şehir kültürünün oluşmasıdır. 11. yüzyıldan itibaren yaygınlaşan tarımsal yerleşim birimlerinin yerini, 13. yüzyılda sayıları giderek artan şehirler almıştır. Şehirleşmeyle birlikte ticarî ve ekonomik faaliyetlerde de bir canlanma yaşanır. Şehirler, aktif birer üretim ve tüketim merkezi haline gelmeye başlar. Şehirleşmeyle birlikte, erken ortaçağdan itibaren gelişmeye başlayan entelektüel gelenek de kurumsallaşarak zenginleşir.

Avrupa Ortaçağ felsefesi, dinsel öğretiler ve din-dünya görüşüne dayanır. Felsefe tartışmaları Ortaçağ boyunca inanç-Tanrı-bilgi ekseninde yoğunlaşmıştır. Bu çizgideki önemli düşünürlerden Aziz Augustinos (354-430) “Anlayabilmek için inanıyorum” düşüncesiyle felsefeyi dine tabi kılmış ve Hıristiyan dininin temel öğretilerini temellendirebilmek için Platon felsefesinden ve Yeni Plâtonculuktan yararlanmıştır. Buna göre Augustinos, inancı temel almış ve aklın görevinin inanç yoluyla bilinen şeyleri açıklamak olduğunu ileri sürmüştür.

Tümüyle Hıristiyanlaşan Avrupa’nın 10. yüzyıldan sonraki gelişimini belirleyen ve ortaçağ kültürünü yeniden yapılandıran temel unsurun din olduğunu söylemek mümkündür.

Bir hac mekânı olarak rağbet görmeye başlayan ilk yer Kudüs’tür; fakat ortaçağ koşullarında güç bir yolculuk gerektirdiğinden, zamanla Avrupa içinde yeni hac mekânları oluşmuştur.

12.yüzyıl ortalarından itibaren belirmeye başlayan Gotik stilin özelliklerinin belirdiği ilk yapı, Paris yakınlarında Rahip Suger tarafından yaptırılan St. Denis Kilisesi’dir (1137-1144)

Augustinos, Hıristiyan kilisesini Tanrı-Devletin yeryüzündeki temsilcisi olarak tanımlayarak bağnaz düşüncenin öncülüğünü yapmış ve sonraki yüzyıllarda belirleyici rol oynamıştır. Hıristiyan dogmatik düşüncenin temelinde Augustinos yer almaktadır.

Dönemin başkaldırıcı düşüncesini sembolize eden formlar, çizgi, biçim, ifade olarak insanı sembolize etmiş ve Ortaçağ sanatına zıt olarak insanı ön plana çıkarmıştır.

14.yüzyılın sonu ve 15. yüzyılın başında Ortaçağın skolastik eğitimine tepki olarak Floransa ve Napoli’de ortaya çıkan, bireyin eğitimini ön planda tutan, özellikle kendisini güzel ifade etme becerilerini geliştiren studia humanitas olarak özetlenen gramer, retorik, tarih, felsefe, ahlak felsefesi konularında eğitim ve öğretimle bilinçli birey ve vatandaş yetiştirmeyi hedefleyen düşünceye Hümanizm denir.

Dönemin ekonomik düzeni merkantilizm 16. yüzyılda başlayarak 19. yüzyıla dek sürer. Bu dönemde ortaya çıkan yeni ticari sınıfa burjuvazi denir.

İtalya’da 14.yy sonunda ortaya çıkan bir yenilenme sürecidir. Avrupa’da hızla yayılmıştır. Sadece sanat alanında değil, Avrupa coğrafyasında sosyal, kültürel, politik alanlarda da değişime yol açmış ve insana ilişkin değer kavramlarını yenilemiştir.

İngiliz filozof, bilim adamı, hukukçu, Francis Bacon (1561-1626), bilimsel metodolojinin temellerini atmıştır. Thomas More, bağımsız olarak İngiliz Kilisesini başına geçmesini eleştirdiği için idam edilmiştir. William Shakespeare, bu dönemde yaşamıştır.

Merkantilizm kavramı 16. Yüzyıldan itibaren 19.yüzyıla dek sürecek olan bir dönemin başlangıcını oluşturur. Avrupa’da yaygınlaşması, devletlerin ticaretten sağladıkları gelire ve güçlerine göre değişkenlik gösterir. Merkantilizm, dış üreticileri yüksek vergilendirme ve Fransız ticaretini desteklemek adına gemicilerin teşviklendirilmesi gibi özellikler içerir.

İtalya’da yeniden doğuşun yaşandığı ilk kent Şoransa’dır. Şoransa, 15. yüzyılda Ortaçağda sanatı destekleyen ve çoğu kiliseye hizmet veren belli alanda uzmanlaşmış kişilerden oluşan zanaatkârların korunduğu lonca sistemini ticari loncalar (arti) olarak sürdüren bir kenttir. 15.yüzyılla birlikte bankacılık sistemiyle güçlenen kentte, yönetimde de etkin olan zengin Şoransalı aileler (Strozzi, Bardi, Tornabuoni, Pazzi ve Medici aileleri) önemli katkılarda bulunurlar. Bu aileler hem kentlerini hem de Şoransa sanatının icracısı olan sanatçılarını korumuşlardır.

Rönesans dönemi sanatçıları, her konuya vakıf, sadece kendi alanında uzman değil, güzel sanatların her alanında uygulama yapma becerisine sahip, bilgisini sanatına katmayı becermiş “Rönesans insanı” kavramının ortaya çıkmasına katkıda bulunan ve tüm bilgi ve becerisini ürettiği nesnede bütünleştiren sanatçılardır.

Donatello, Michelangelo Buonarroti’nin heykeli değil, Rönesans döneminde faaliyet göstermiş bir başka heykel sanatçısıdır.