TÜRK KÜLTÜR TARİHİ

Bilim adamları kültür kavramını tüm toplumsal grupları düzenleyen organik kuralları, düşünsel eğilimleri ve sanatları, gelenek, görenek, inanç ve adetleri, aletleri ve tüketim maddelerini, ahlaksal kuralları, insanların gerçekleştirdiği yetenek ve alışkanlıkları içine alan bütünsel bir olgu olarak tanımlarlar. Bu çerçevede, insanlar, kültürün değişik durumlarıyla, özellikleriyle sık sık karşı karşıya kalırlar: sanat etkinlikleri, yemek kültürü, dünya kültür mirası, dans kültürü, kostüm giysi kültürü, Doğu kültürü, kültürlü insan gibi. Bu kısa adlandırmalardan kültürün insanların hayatında hem maddi hem manevi öğeleri barındırdığını, hem geçmişten gelen hem günümüzde oluşan birikimleri içerdiğini, kısacası hayatımıza biçim anlam veren her şey olabileceğini düşünmemiz gerekiyor.

Günümüzde, insanın kökenini, evrimini, biyolojik özelliklerini, toplumsal ve kültürel yönlerini inceleyen bir bilim dalı olan Antropoloji bilimi bünyesinde, kültürün gelişimini etnolojik, dilbilimsel, sosyolojik, psikolojik ve psikanalitik analiz yöntemleriyle ele alan önemli bir bilim dalı vardır: Kültürel Antropoloji. Kültürlerin yayılmasında ve etkileşiminde dilin önemi her zaman çarpıcı olmuştur. Kültür, dille ve diller arası alışveriş zenginliğiyle biçimlenir.

Dile bağlı olarak, yazı kültürüyle gelen değişim de şaşırtıcıdır. Son yılların gelişen bilim dallarından arkeolojik araştırmalar bugün önemli ipuçları vermekte, insanlık kültürünün geçmişteki kökleri keşfedilmektedir. Örneğin çömleklerin üzerine yazılmış yazılar Anadolu’da en eski kültürünün Yunan Helen kültürü olmadığını göstermektedir. Bir kültürden öteki kültüre geçişler bazı alanlarda çok hızlı olduğu halde, bazı alanlarda belli bir eğitim düzeyi ve teknolojik olanaklar yani yoğunlaşma gerektirmektedir. Örneğin, bilimsel alandaki bulguların ve yeni teknolojilerin yaygınlık kazanabilmesi için, önce felsefe ve düşünce alanındaki kültürel değişikliklerin yaygınlık kazanması gerekmektedir. Şöyle ya da böyle, bu geçişler zaman gerektirir, tepkiler oluşturabilir, krizlere bunalımlara mal olabilir.

: Dünyanın en büyük uygarlıkları binlerce yıl devam eden gelişmeler sonunda gerçekleşmiştir. Bilimsel araştırmalar göstermektedir ki, bir kültür-uygarlığın oluşması için öncelikli olarak bir kentin varlığı, belli bir iş emek ve çabanın gerçekleştirilmesi, bir üretim olayına ulaşılması, bir yönetim sisteminin oluşturulması ön koşuldur. Bunu komşu ülke ve kentlerle ticaret ilişkileri, yazı ve dil dolaşımı, bilimsel bilgilerin gelişmesi, sanatsal, dinsel anıt eserlerin, vb. yapımı izler. Örneğin Mezopotamya uygarlıkları birçok farklı kültür ve halkın karıştığı bir bölge olmuştur. Sümerler, Akadlar, Asurlular gibi. Oysa aynı topraklarda yükselen bu kültürler farklı ırk, din ve dile sahiptirler.

Tarih, kültürler arasındaki etkileşimlerin aynı zamanda şiddetli bir çatışma alanı oluştuğunu da gösterir. Söz konusu etkileşim, ne yazık ki facialar, savaşlar, kıyımlar sonrasında da devam etmiştir. Meşhur Truva Savaşı buna örnektir ve gelişmiş güçlü bir kent devleti bu savaş sonrası yıkım sürecine girmiştir. Öyleyse, yeryüzü kültürlerinin ve uygarlıkların doğuşu, yükselişleri ve yok oluşları vardır. Uygarlıklar, ister Mezopotamya’da, ister Amerika kıtasında kök salsın, mutlaka değişime uğramışlar ve birbirleriyle alışverişe geçerek etki alanları yaratmışlar ve sonra siyasal anlamda yok olmuşlardır. Bugün bu büyük imparatorluklardan küçük devletler kalmıştır. Bu da göstermektedir ki, tarihin birçok döneminde egemen kültürlerin varlığı ve etkisi geniş boyutlu olmuştur.

Kültürel etkileşimin kökeninde göç olayı her zaman önemli rol oynamıştır. Bunun zorunlu ya da kendi isteğiyle olması çatışmaları da beraberinde getirir. Kültürü daha da geniş içerikli olarak düşünürsek, kültürel etkileşimlerin uzun vadede yerleşik özellik kazandığını görürüz. Bu değişimin de sosyal, siyasal ve ekonomik bir çerçevede yer aldığını fark ederiz.

Soru kitaptaki metni aynen sorduğu için hatırlama düzeyindedir.

Görüldüğü gibi, kültür tarihi genel tarih anlayışından farklı bir yöntemi benimsemiştir. Bu da onun diğer bilim dallarıyla özel bir ilişki kurmasına neden olmuştur. Bu bilimlerin başında, elbette önce tarih gelmektedir. Ama kültür tarihi olayları tarih vererek kronolojik bir sıra izlemeyeceğine göre, doğrudan başta antropoloji ve sosyoloji olmak üzere coğrafya, psikoloji gibi bilim dallarıyla kurduğu yakın ilişki önem kazanmaktadır. Bu nedenle kültür tarihçileri olayların tarihsel özelliklerinin ötesinde, olayların psiko-sosyal boyutunu, olayların gerçekleştiği günlerde her kesimden dile getirilen tasvirlerin oluşturduğu yazılı metinleri, resimleri ve diğer görsel malzemeleri de yukarıda andığımız bilimlerin verileri ışığında analiz etmeye çalışarak bunların aynı zamanda sembolik anlamlarını sorgulamışlardır.

Soru kitaptaki metni aynen sorduğu için hatırlama düzeyindedir

Dünyamız bugün iletişim araçlarının küresel çapta yaygınlaşmasıyla, ticari ve ekonomik ilişkilerini daha doğrusu stratejilerin hız kazanmasıyla yeni kültürel biçimlere tanık olmaktadır. Böylesi bir gelişme, hem kültürleşmeyi sağlamakta hem de kültür yitimine neden olmaktadır. Bütün küresel hareketlenmelerin dünya tarihine ne tür yön vereceği önemli bir araştırma alanıdır. Belki uluslararasındaki kültürel farklılıkları inceleme dönemi tamamlanmış, küresel etkileşimlerin ve aktarımların tarihi oluşturulmaya başlamıştır. Küresel boyuttaki farklılıklar, benzemezlikler ve istisnalar, küresel çapta gelişmiş ülkeler ve geri kalmış ülkeler sorunu, bu küresel tarih anlayışının içinde işin kültürel boyutuyla ilgilidir.