TÜRK KÜLTÜR TARİHİ

Roma İmparatorluğu’nun yıkılışına ve “ortaçağ” adı verilen tarihsel ayrımın baş-lamasına zemin hazırlayan istilalar ve göçler dizisi, M.S. 4. yüzyılın ortalarında, sebebi bilinmeyen bir kaynaşma sonucu Hunların batıya doğru göç etmeleri ve bu hareket sırasında önlerine çıkan çoğu Cermen kökenli pek çok kavmin yer değiştirmesine yol açmaları ile başlamıştır. Kavimler Göçü (Völkerwanderung) olarak adlandırılan bu süreçte, Romalıların “barbar” olarak nitelendirdiği Hunlar, Avarlar ve Slavların yanı sıra, Gotlar, Franklar, Vandallar gibi Cermen kökenli kavimler de Avrupa içlerine doğru hareket halindedir.

Farklı kökenlerden gelmekle birlikte benzer kültür belirtileri gösteren göçler çağı toplumlarının sanatlarını belirleyen ana eksen, hayvan üslubu olarak adlandırılan bezeme türüdür. Asya steplerinin göçebe halkları arasında yaygın olan bu üslupta hayvan tasvirleri, birbiri içine geçen soyutlaş¬ırılmış formlar halinde ele alınır; insan tasvirlerine ise nadiren yer verilir.

Hıristiyanlığın yayılması, erken ortaçağ kültürünü belirleyen ve çok-parçalılığı düzenleyerek homojen hale getiren en önemli faktördür.

Dört İncil yazarınca nakledilen metinlerin resimler ve çeşitli bezemelerle zenginleştirildiği Lindisfarne İncili, kullanılan değerli malzeme ve tasarım özellikleri yönünden, döneminin en incelikli yazmalarındandır. Yazmalarda, genellikle dört İncil metninin her birinin başında, tamamen süsleme içerikli sayfalar bulunur; bu sayfalarda geometrik bezemeler, birbiri içine geçen karmaşık formlar ve tekrarlanan stilize hayvan tasvirleri işlenir. Stilize hayvan tasvirleri ile karmaşık geometrik tasarımlar, yüzyıllardır süregelen bir geleneğin uzantısıdır; buna karşılık, yeni inanç sis¬temiyle gelen figürlü tasvir anlayışı, erken ortaçağ sanatçısı için henüz tam olarak içselleşmemiştir. Yazmaların genellikle değerli taşlarla bezeli deri kılıflarda saklandığı bilinir; kuyumculuk ve maden işçiliğinde ulaşılan düzeye işaret edecek pek çok mücevher, haç, kutsal kap ya da kadeh gibi litürjik malzeme de mevcuttur.

Papalık ilk Haçlı Seferine katılanlara savaş meydanında ölürlerse “endüljans” (affedilmeyen günahların cezasının bağışlanması) sözü verir.

Şehirleşme ve skolastik felsefenin yükselişine paralel olarak, şehir tasarımında da estetik kaygısı ön plana çıkmaya başlar. Öncelikle ve özellikle mimaride belirginleşen Gotik sanat, 13. yüzyıldan itibaren Fransa’dan başlayarak tüm Avrupa’ya ya¬yılır. Daha kırsal nitelikli olan Romanesk üsluptan, anıtsallaşan boyutları ve yükselici etkisiyle radikal biçimde farklılaşır. Boyutları büyüyen ve nüfusu artan 13. yüz¬yıl şehirlerinde, hem daha büyük bir insan kitlesine hitap edebilecek kapasitede¬dir, hem de dönemin değişen estetik beklentilerine uygun olan büyük kiliseler ve katedraller yapılmıştır. Masif ve karanlık Romanesk yapılardan farklı olarak Gotik kiliselerde duvarlar daha fazla pencere açıklığıyla çözümlenir; bu açıklıklardan ve renkli vitraylardan süzülerek binanın içine yansıyan ışığın yarattığı etki, bu döne¬min kilise mimarisine getirdiği en önemli yeniliklerdendir.

İtalyan yazar Giovanni Boccaccio’un (1313-1375) yazdığı Decameron adlı eser dünya edebiyatının ilk yazılı öykülerindendir. Yazar, eserinde, veba salgınından kaçan bir grup Floransalının birbirlerine anlattıkları öyküler ekseninde, 14. yüzyıl ortamının canlı bir portresini çizerek, realist edebiyatın ilk örneklerinden birini vermiştir. Ortaçağ edebiyatının çıkış yapan bir diğer edebi türü seyahatnameler olmuştur. Batılı seyyahların kaleme aldıkları ünlü Doğu (Orient) seyahatleri, bugün kültür, sanat, ekonomi, sosyoloji alanında arşivlerde önemli bilimsel veri değerindedir.

Alcuin’in etkisiyle Latince, edebiyat dili olarak Karolenj döneminde yeniden yükselişe geçer.

Katharizm gibi bazı akımları kontrol altına alabilmek için 12. Yüzyıldan itibaren şiddetli önlemler alınmaya başlanmıştır. Bu baskı politikası 13. Yüzyılda kurumsallaşır ve Katolik Kilisesi’ne bağlı bir yargı sistemi olan Engizisyon kurulur.

Endüljans affedilmeyen günahların cezasının bağışlanması anlamına gelmektedir.

Avrupa Ortaçağ döneminin en önemli düşünürlerinden biri olan Aziz Augustinos “Anlayabilmek için inanıyorum” düşüncesiyle fesefeyi dine tabi kılmıştır.

Kavimler Göçü olarak adlandırılan bu süreçte, Romalıların “barbar” olarak nitelendirdiği Hunlar, Avarlar ve Slavların yanı sıra, Gotlar, Franklar, Vandallar gibi Cermen kökenli kavimler de Avrupa içlerine doğru hareket halindedir. Bu göçebe kavimlerin istilalarından sonra Avrupa, çok sayıda dağınık ve zayıf devletin hâkimiyeti altında, parçalı bir görünüme bürünmüştür. Sadece birbirleriyle değil, kendi içlerinde de sürekli mücadele halinde olan bu küçük devletlerin hâkimiyeti altındaki Avrupa’da, sosyal, ekonomik ve kültürel bir durgunluk sürecine girilir.

Ortaçağın sonlarına doğru yerel dillerin kullanımı yaygınlaşmış; buna rağmen özellikle teoloji ve bilim literatüründe, bir üst dil olarak Latince kullanılmaya devam etmiştir. Diğer yandan, daha geç dönemlerde şekillenecek olan Fransızca, İtalyanca ve İspanyolca gibi Avrupa dillerinin oluşumunda Latincenin köken etkisini de vurgulamak gerekir. Yunan kültürü, edebiyatı ve dilinin etkisi, Bizans’a daha yakın olan Doğu Avrupa çevresi ile sınırlı kalmıştır.

Hayvan üslubu, zaman içinde Çin’den Kuzey Avrupa’ya kadar uzanan engin coğrafyanın göçebe halklarının ortak bezeme dili haline gelmiş ve göçlerle Avrupa’ya ulaşan Kelt ve Cermen halkları aracılığıyla, erken ortaçağ sanatının da temel bileşeni olmuştur. Teknik ustalığın doruk noktasına ulaştığı örnekler ise, adeta kuyumcu titizliğiyle, birer mücevher gibi işlenmiş küçük objelerdir. Soyut hayvan mücadele sahnelerinin yanı sıra, çeşitli uzuvları örgü bantları halinde uzatılan ve birbiri içine geçen, son derece soyutlanmış hayvan tasvirleri ile geometrik motifler de sıkça tekrarlanan anlatımlardır; bu tasarım, erken ortaçağ sanatında yaygın bir leitmotivdir. Bu sıralarda, Avrupa’nın kargaşadan nispeten uzak kalan bölgelerinden olan Northumbria ve İrlanda çevrelerinde, Hıristiyanlaşma süreci daha hızlı gerçekleşmiştir. Misyonerlik faaliyetlerinin etkisiyle 5-6. yüzyıllardan itibaren yayılmaya başlayan Hıristiyanlık, şehir kültürüne tamamen yabancı olan bu izole kültür çevresinde, ideal bir gelişme ortamı bulmuştur. Göçebe ve savaşçı bir kavim olan Vikinglerin yazılı geleneğinin olmayışı, kültür izlerinin sürülmesini güçleştirmektedir.

Şarlman, hükümdarlığı boyunca, toplumsal yaşamın pek çok yönünü bütünleştiren yeni düzenlemeler getirmiştir ve bu yönden bakıldığında Karolenj dönemi, bütünleşik bir Avrupa fikri için prototip teşkil eder. Bu düzenlemenin en önemli safhası, saray ve manastırlara bağlı yeni okulların açılmasıdır. Karolenj dönemi el sanatlarında ve kitap sanatlarında, Kelt-Cermen gelenekleri Romalı bir konsept içinde, antik modeller ve konularla harmanlanarak ele alınmıştır. Sembolik düzlemde Roma İmparatorluğu’nu yeniden canlandırma fikriyle ilişkili olarak tasarlanan Batı’nın yeni büyük imparatorluğunun başkenti Aachen, Bizans’ın başkenti Konstantinopolis’in karşısında yenidünya başkenti olma misyonunu yüklenir.

Doğru cevap e şıkkıdır.

Bilim alanında Latince uzun bir süre geçerliliğini korumuştur.

Doğru cevap D şıkkıdır. Yukarıdaki paragrafı değerlendirdiğimizde Roma'nın yıkılışı sonucundaki kültürel gelişmelerden yöneticilerin de etkilendiğini görüyoruz.

Engizisyonun ortaya çıkma nedeni katoliklik dışındaki diğer mezhepleri engellemektir.

Gotik sanat akımı Ortaçağ'ın sonunda ortaya çıkmıştır.