TÜRK KÜLTÜR TARİHİ

Vikingler 8. yüzyıldan 11. yüzyıla kadar neredeyse Avrupa kıtasının tamamına akınlar düzenlemişlerdir. Akınlar esnasında hayatta kalan ve Avrupa'nın çeşitli bölgelerine dağılan keşişlerin olayları dramatikleştirerek anlatması Viking korkusu ve düşmanlığını oluşturmuştur. Bu anlatımlar aynı zamanda Vikinglerin kaba, ilkel ve medeniyetten uzak görülmesine neden olmuştur. Bu nedenle Avrupalılar uzun süre Viking geleneklerine kayıtsız kalmıştır. Doğru Cevap A

Avrupayı tek parça haline getirme hayali olan ve bunu gerçekleştirmek için adımlar atan kişi Frankların kralı Şarlman'dır. Doğru Cevap D.

Karolenj mimarisi aracılığıyla aktarılan haç planlı bazilika formu Otto dönemi kilise mimarisine aittir. Doğru Cevap A.

Roma İmparatorluğu’nun yıkılışına ve “ortaçağ” adı verilen tarihsel dönemin başlamasına zemin hazırlayan istilalar ve göçler dizisi, M.S. 4. yüzyılın ortalarında, nedeni pek bilinmeyen bir kaynaşma sonucu Hunların batıya doğru göç etmeleri ve bu hareket sırasında önlerine çıkan çoğu Cermen kökenli pek çok kavmin yer değiştirmesine yol açmaları ile başlayan bu süreç Kavimler Göçü (Völkerwanderung) olarak adlandırılır.

İngiltere çevresindeki en ünlü buluntu merkezlerinden biri olan Suffolk yakınlarındaki Sutton Hoo’da, 6. ve 7. yüzyıllara tarihlenen iki Anglo-Sakson mezarlığı bulunur; bu mezarlıklardan çıkan zengin buluntular, Avrupa’nın eski göçebe kültürlerinin dünyasını yansıtan birer biçimsel sözlük niteliğindedir. Özellikle mezarlardan birinde bozulmamış bir bütün halinde bulunan gemi gömütünde bulunan altın ve değerli taşlarla bezeli giysi parçaları, miğfer, kılıç ve kalkan gibi çeşitli objelerdeki titiz ve özenli işçilik, maden işlemede ulaşılan teknik yetkinlik düzeyine işaret eder. Objelerde yer alan betimlemeler hiç şüphesiz, dönemin kültürünü ve inanç sistemini yansıtan sembolik anlatımlardır.

5. yüzyılda yerleşik yaşama geçen ve 6. yüzyılda Hıristiyanlığı kabul eden Cermen kökenli bir kavim olan Franklar, 8. yüzyıldan itibaren güçlenerek, büyük bir Hıristiyan imparatorluğu kurarlar. O çağın karmaşık ortamında, bütünleşmiş ve tek parça halindeki bir Avrupa hayal eden Frank kralı Şarman (yaklaşık 742-814)’ın hükümdarlığı boyunca toplumsal bir bütünleşme hedefi yanında, dönemin tüm entelektüellerini sarayı çevresinde toplayarak gerçekleştirdiği atılım, ‘Karolenj Rönesansı’ olarak adlandırılır.

Batı dünyasının anıtsal ölçüdeki ilk bağımsız heykellerinden olan Gero Haçı (970 civar›), İsa’nın çarmıha gerilişi konusuna insancıl bir yaklaşım getirmiştir; yuvarlak formların hâkim olduğu bu ahşap örnekte, ağır vücudun öne doğru bükülüşü, kolların fiziksel gerginliği ve yüz ifadesi katılıktan uzak, son derece gerçekçi bir yaklaşımla ele alınmıştır.

Avrupa’da ortaçağın başlangıcı için, Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılış tarihi (M.S. 476), bitişi ise, İstanbul’un fethi olan 1453 yılı genelde kabul görmekle birlikte, Gutenberg’in matbaayı keşfi, İspanya’da Müslüman hâkimiyetinin sona ermesi ve Amerika’nın keşfi de, yeniçağın başlamasına zemin hazırlayan çığır açan tarihsel olaylardır.

Roma İmparatorluğu’nun yıkılışına ve “ortaçağ” adı verilen tarihsel ayrımın başlamasına zemin hazırlayan istilalar ve göçler dizisi, M.S. 4. yüzyılın ortalarında, sebebi bilinmeyen bir kaynaşma sonucu Hunların batıya doğru göç etmeleri ve bu hareket sırasında önlerine çıkan çoğu Cermen kökenli pek çok kavmin yer değiştirmesine yol açmaları ile başlamıştır. Bu sürece Kavimler Göçü adı verilmektedir.

Ortaçağda tüm Avrupa’yı etkileyen ve yeniden biçimlendiren göç dalgaları ile 9. yüzyılda Balkanların kuzeyine yerleşen Slav halkları, Avrupa kültür sahasının dışında kalmış ve Bizans’a yakınlıkları dolayısıyla Ortodoks kültür ortamına dâhil olmuşlardır.

Göçlerle birlikte eski Roma şehirlerinin dağılması, buralarda kökleşen eğitim kurumlarının da sonunu getirmiş ve eğitim faaliyetleri, sadece Hıristiyanlığın yayılmasıyla birlikte yeni oluşmaya başlayan manastır çevreleriyle sınırlı kalmıştır. Dolayısıyla, erken ortaçağda Avrupa’nın okuma-yazma bilen “elit” tabakası, manastır çevrelerinde yetişen din adamlarından ibarettir. Bu da eğitimin neredeyse tümüyle İncil çalışmaları ekseninde yürütülmesi sonucunu doğurmuştur.

Siyasi ve kültürel bölünmüşlük içindeki Avrupa’da, bir yandan Viking akınları ve yıkımlar sürerken, bir yandan da toparlanma ve yeni bir bütünlük kurma çabaları belirmiştir. 5. yüzyılda yerleşik yaşama geçen ve 6. yüzyılda Hıristiyanlığı kabul eden Cermen kökenli bir kavim olan Franklar, 8. yüzyıldan itibaren güçlenerek, büyük bir Hıristiyan imparatorluğu kurarlar. O çağın karmaşık ortamında, bütünleşmiş ve tek parça halindeki bir Avrupa hayal eden Frank kralı Şarlman’ın (yaklaşık 742-814) bu girişimi, aslında, Bizans İmparatorluğu’nun başkenti ve Doğu’da Ortodoks Hıristiyanlığın merkezi olan Konstantinopolis’e karşılık, Batı’da Roma İmparatorluğu’nun mirasını sahiplenerek, en azından sembolik düzlemde onu yeniden canlandırma çabası olarak yorumlanabilir. Şarlman, kültürel birlik idealini gerçekleştirmek için öncelikle dil ve eğitim sistemini yeniden düzenlemeye girişmiştir. Yeni emperyal düzenin öngördüğü ideallere uygun olarak, sanat anlayışında da köklü değişimler belirir. Politik ideallerini daha geniş kitlelere yayma misyonunu üstlenen en belirgin sanatsal gösterge, mimaridir.

11. yüzyıl başlarından 12. yüzyılda Gotik stilin belirmesine kadar tüm Batı Avrupa’da hâkim olan Romanesk stil, Roma’nın mimarlık mirasını referans alır; bununla birlikte, Roma mimarisini belirleyen sütunlar ve kemerlerden oluşan konstrüksiyonun yerine, Romanesk yapılarda masif duvarlar ve ayaklar tercih edilmiştir. Batı Avrupa’da manastırların güçlenmesiyle paralel bir yükseliş çizgisi izleyen Romanesk sanat, önceki dönemin saraya bağlı, bütüncül ve tekil sanat anlayışından farklı olarak, çok sayıda bölgesel stilden oluşur.

13. yüzyılda yaşanan yükselişe zemin hazırlayan en önemli etken, şehirleşme ve şehir kültürünün oluşmasıdır. 11. yüzyıldan itibaren yaygınlaşan tarımsal yerleşim birimlerinin yerini, 13. yüzyılda sayıları giderek artan şehirler almıştır. Şehirleşmeyle birlikte ticarî ve ekonomik faaliyetlerde de bir canlanma yaşanır. Şehirler, aktif birer üretim ve tüketim merkezi haline gelmeye başlar. Şehirleşmeyle birlikte, erken ortaçağdan itibaren gelişmeye başlayan entelektüel gelenek de kurumsallaşarak zenginleşir.

Öncelikle ve özellikle mimaride belirginleşen Gotik sanat, 13. yüzyıldan itibaren Fransa’dan başlayarak tüm Avrupa’ya yayılır. Daha kırsal nitelikli olan Romanesk üsluptan, anıtsallaşan boyutları ve yükselici etkisiyle radikal biçimde farklılaşır.

Avrupa Ortaçağ felsefesi, dinsel öğretiler ve din-dünya görüşüne dayanır. Felsefe tartışmaları Ortaçağ boyunca inanç-Tanrı-bilgi ekseninde yoğunlaşmıştır. Bu çizgideki önemli düşünürlerden Aziz Augustinos (354-430) “Anlayabilmek için inanıyorum” düşüncesiyle felsefeyi dine tabi kılmış ve Hıristiyan dininin temel öğretilerini temellendirebilmek için Platon felsefesinden ve Yeni Plâtonculuktan yararlanmıştır. Buna göre Augustinos, inancı temel almış ve aklın görevinin inanç yoluyla bilinen şeyleri açıklamak olduğunu ileri sürmüştür.

İtalyan edebiyatının öncü bir başyapıtı olan İlahi Komedya’yı, Ünlü yazar Dante Alighieri (yaklaşık 1265-1351) yazmıştır.

Roma İmparatorluğu’nun çöküşü (M.S. 476) ile İstanbul’un (1453) Osmanlılarca fethi arasında yaşanan bin yıllık süreç, genel bir tanımla ortaçağ olarak adlandırılmıştır.

Yıkılan Roma İmparatorluğu’nun mirası üzerinde şekillenen ortaçağ Avrupası, başta dil olmak üzere Roma kültürünün unsurları benimsemişti. Roma’dan miras kalan ve Roma Katolik Kilisesi’nin de resmi dili olan Latince, Batı ve Orta Avrupa’da kullanılmıştır

Avrupa Ortaçağ felsefesi dinsel öğretiler ve din-dünya görüşüne dayanır. Aziz Augustinos Hıristiyan kilisesini Tanrı-Devletin yeryüzündeki temsilcisi olarak tanımlayarak bağnaz düşüncenin öncülüğünü yapmıştır