TÜRK KÜLTÜR TARİHİ

15. yüzyıl Avrupa’nın iç dengelerinin değiştiği ve şekillendiği, modern dünyaya doğru ilk adımların atıldığı bir dönemdir. Ortaçağdan sonra ilk dini ve entellektüel gelişimlerin olduğu bu süreç 1400’lerde ticari devrimle başlar.

Venedikli Marco Polo’nun (1254-1324) ünlü dünya seyahati Avrupa’da bir Doğu efsanesi yaratır; 1487’de, Portekizli Vasco da Goma İspanyol bayrağıyla Hindistan’ı; 1488’de Portekizli Bartolomeu Dias Ümit Burnu’nu; 1492’de Cenovalı Kristof Kolomb İspanyol bayrağıyla bilmeden Amerika’yı keşfeder; 1521’de Portekizli Macellan yine İspanyol bayrağıyla dünya turu yapar.

Kendilerini Roma İmparatorluğu’nun, Romalı halkın ve kültürün bir devamı gibi algılayan İtalyanlar, laik düşünce ve dünyaya ulaşma yollarını aramıştır. Matbaanın bulunması da (1450), İtalya Rönesansının etkilerinin kuzeye yayılmasını ve
Kuzey Rönesansı’nın genişlemesini sağlamıştır.

Ortaçağda sanatı destekleyen ve çoğu kiliseye hizmet veren belli alanda uzmanlaşmış zanaatkârların korunduğu lonca sistemini ticari loncalar olarak 15. yüzyılda sürdüren Floransa İtalya’da rönesansın yaşandığı ilk kent olmuştur.

Dönemin başkaldırıcı düşüncesini sembolize eden formlar, çizgi, biçim, ifade olarak insanı sembolize etmiş ve Ortaçağ sanatına zıt olarak insanı ön plana çıkarmıştır.

Fibonacci’nin Liber Abaci’de (1202) sayısal dizini ile vurguladığı gerçekliğin altın oranın uygulanmasına etkisi vardır.

14.yüzyılın sonu ve 15. yüzyılın başında Ortaçağın skolastik eğitimine tepki olarak Floransa ve Napoli’de ortaya çıkan, bireyin eğitimini ön planda tutan, özellikle kendisini güzel ifade etme becerilerini geliştiren studia humanitas olarak özetlenen gramer, retorik, tarih, felsefe, ahlak felsefesi konularında eğitim ve öğretimle bilinçli birey ve vatandaş yetiştirmeyi hedefleyen düşünceye Hümanizm denir.

Dönemin ekonomik düzeni merkantilizm 16. yüzyılda başlayarak 19. yüzyıla dek sürer. Bu dönemde ortaya çıkan yeni ticari sınıfa burjuvazi denir.

Alman rahip Martin Luther, Katolik dininde bireyin cezalandırılması ve günahlarından arınması ilkesine bağlı konuları eleştirerek hareketi başlatır.

Hollandal Desiderius Erasmus (1465-1536) kuzey Avrupa Rönesansının önde gelen hümanistlerindendir. Yunan ve Roma dönemi edebiyatına ilgi duyan Erasmus araştırmacı bir kimliğe sahiptir. İnsanın zihninde oluşturduğu ve değişmez kabul ettiği durumlara tepki gösterir. Çağın din görüşü ve ruhban sınıfı hakkında da irdemelerde bulunur. Deliliğe Övgü (Lat.Encomium
Moriae) adlı eseri hiciv ve ironi tarzında bir eser olup bireyin eleştirel düşünce biçimini irdeler. Kendi sözleriyle bakış açısı “Bütün insan ömrü, deliliğin yarattığı bir hayalden ibarettir,” şeklinde özetlenebilir.

Yeni çağ, savaşlar dönemidir. Topçuluk, yeniçağ döneminde gelişmiştir.  Floransa’da ekonomik anlamda yeni yöntemler geliştirilmiştir.

Yeni keşif ve ticaret, kapitalist bir çağı başlatmıştır.  Deniz aşırı ticaret, İspanyol ve Portekiz krallıklarının liderliğinde sürmüştür. Yeni toprakların ve kaynakların deniz aşırı ticaretle sağlanması, kilisenin otoritesini azaltmıştır.

İtalya’da 14.yy sonunda ortaya çıkan bir yenilenme sürecidir. Avrupa’da hızla yayılmıştır. Sadece sanat alanında değil, Avrupa coğrafyasında sosyal, kültürel, politik alanlarda da değişime yol açmış ve insana ilişkin değer kavramlarını yenilemiştir.

İtalya, farklı yönetim ve üretim güçlerine sahipti. Katalokin merkezi konumda Roma vardı. Napoli, krallık ile yönetilmekteydi.