TÜRK KÜLTÜR TARİHİ

İtalya’da rönesansın yaşandığı ilke kent, Florensa’dır. Leonardo da Vinci bu dönemde yaşamıştır. Doğanın ve insanın detayları desenle işlenmiştir.

Floransa ve Napoli’de ortaya çıkmıştır.  Bir eğitim reformu olarak değerlendirmek gerekir. Toplumsal örgütlerde kadınların da yer almasının yolunu açmıştır.

Masaccio, eserlerinde perspektif ve chiaroscura tekniğini kullanmıştır. Botticelli ve Donetolle, bu dönemde yaşamıştır. İnsan vücudunun anatomisi daha gerçekçi ifadeyle anlatılmıştır.

Polonya bilim ve astronomi konusunda Kopernik’le dünyanın evrenin, merkezi olmadığı teorisini ortaya atmıştır. Ticarette etkin kentler, Antwerp ve Bruges’dir. Bankacılık sistemi, bölgenin ekonomik açıdan gelişmesini sağlamıştır.

İngiliz filozof, bilim adamı, hukukçu, Francis Bacon (1561-1626), bilimsel metodolojinin temellerini atmıştır. Thomas More, bağımsız olarak İngiliz Kilisesini başına geçmesini eleştirdiği için idam edilmiştir. William Shakespeare, bu dönemde yaşamıştır.

Merkantilizm kavramı 16. Yüzyıldan itibaren 19.yüzyıla dek sürecek olan bir dönemin başlangıcını oluşturur. Avrupa’da yaygınlaşması, devletlerin ticaretten sağladıkları gelire ve güçlerine göre değişkenlik gösterir. Merkantilizm, dış üreticileri yüksek vergilendirme ve Fransız ticaretini desteklemek adına gemicilerin teşviklendirilmesi gibi özellikler içerir.

İtalya’da yeniden doğuşun yaşandığı ilk kent Şoransa’dır. Şoransa, 15. yüzyılda Ortaçağda sanatı destekleyen ve çoğu kiliseye hizmet veren belli alanda uzmanlaşmış kişilerden oluşan zanaatkârların korunduğu lonca sistemini ticari loncalar (arti) olarak sürdüren bir kenttir. 15.yüzyılla birlikte bankacılık sistemiyle güçlenen kentte, yönetimde de etkin olan zengin Şoransalı aileler (Strozzi, Bardi, Tornabuoni, Pazzi ve Medici aileleri) önemli katkılarda bulunurlar. Bu aileler hem kentlerini hem de Şoransa sanatının icracısı olan sanatçılarını korumuşlardır.

Rönesans dönemi sanatçıları, her konuya vakıf, sadece kendi alanında uzman değil, güzel sanatların her alanında uygulama yapma becerisine sahip, bilgisini sanatına katmayı becermiş “Rönesans insanı” kavramının ortaya çıkmasına katkıda bulunan ve tüm bilgi ve becerisini ürettiği nesnede bütünleştiren sanatçılardır.

Avrupa’nın güç dengelerinin değişmesiyle ortaya çıkan yeni kapitalist anlayışın etkileri yeni iş kolları, işçi kesimi, çalışma koşulları ve ticarette görülür. İlk kez Adam Smith (1723-1790) tarafından adlandırılan Merkantilizm kavramı 16. yüzyıldan itibaren 19.yüzyıla dek sürecek olan bir dönemin başlangıcını oluşturur. Merkantilizm, “ticari sistem” ya da “sınırlayıcı sistem” olarak literatüre geçmiş olsa da, sadece ticaretle sınırlı kalacak şekilde tanımlanmamalıdır, çünkü Avrupa’da 18.yüzyı lın sonunda liberal düşüncenin de egemen olduğu evrede, ulus-devletlerin kurulmasına etkileri olmuştur.

Hümanizm, 14.yüzyılın sonu ve 15. yüzyılın başında Ortaçağın skolastik eğitimine tepki olarak Şoransa ve Napoli’de ortaya çıkmıştır. Bireyin eğitimini ön planda tutan, özellikle kendisini güzel ifade etme becerilerini geliştiren studia humanitas olarak özetlenen gramer, retorik, tarih, felsefe, ahlak felsefesi konularında eğitim ve öğretimle bilinçli birey ve vatandaş yetiştirmenin hedeşendiği bir düşüncedir.

Donatello, Michelangelo Buonarroti’nin heykeli değil, Rönesans döneminde faaliyet göstermiş bir başka heykel sanatçısıdır.

İtalyan hümanizminde yazar Dante Alighieri (1265-1321) bir başlangıçtır. Bu nedenle Ortaçağdan çok Rönesans düşüncesine yakındır. İnsanın tutku, çelişkilerini, toplumdaki sıkıntılarını eserlerinde işlemiş ve skolastik eğitime ve ruhban sınıfının liderlerine eleştirel bakış açısıyla bazı çevrelerden tepki almıştır. Toskana dilinde yazan Dante’nin İtalyan diline katkısı büyüktür.

16.yüzyıl sanatının öncüleri Leonardo da Vinci (1452-1519) ve Michelangelo Buonarroti (1476-1564)’nin eserleriyle gelişerek, Rönesans sanatını ve idealini doruk noktasına taşımışlardır.

Hollandalı Desiderius Erasmus (1465-1536) yılları arasında yaşamış kuzey Avrupa Rönesansının önde gelen hümanistlerindendir. Yunan ve Roma dönemi edebiyatına ilgi duyan Erasmus araştırmacı bir kimliğe sahiptir. İnsanın zihninde oluşturduğu ve değişmez kabul ettiği durumlara tepki gösterir. Çağın din görüşü ve ruhban sınıfı hakkında da irdemelerde bulunur. Deliliğe Övgü (Lat.Encomium Moriae) adlı eseri hiciv ve ironi tarzında bir eser olup bireyin eleştirel düşünce biçimini irdeler.

Venedikli sanatçı Gentile Bellini (1429-1507) İstanbul’a, 1479’da, Osmanlılarla diplomatik ilişkilerin güçlendirildiği dönemde gelmiş ve Fatih Sultan Mehmet’in portresini yapmıştır.

Kopernik’le dünyanın evrenin merkezi olmadığı teorisini ortaya atmıştır. Kopernik’in (1463-1543) gezegenlerin güneşin etrafında döndüğü teorisi (heliosantrik teori) bir devrimdir.

İngiliz filozof, bilim adamı, hukukçu, Francis Bacon (1561-1626), bilimsel metodolojinin temellerini atmıştır. Başsavcı olarak görev yaptığı dönemde yazdığı eserler nedeniyle kariyeri sona ermiştir. Bilimsel yöntem, şüphecilik üzerine savları günümüze dek etkili olmuştur.

Yeni Dünya ticaretiyle birlikte Avrupa’ya giren ürünler arasında değerli kumaşlar ve taşlar yanında, baharatlar, patates, tütün, mısır, şeker pekmezi, şeker bazlı alkollü içecekler, kakao, çikolata, kahve, pirinç, pamuk ve kinin bulunmaktadır. Bu yeni keşiflerle elde edilen ürünler arasında Avrupa bankalarında yeni standart gerektiren Inka ve Aztek uygarlıklarının altın ve gümüşü de bulunmaktadır.

İlk kez Adam Smith (1723-1790) tarafından adlandırılan Merkantilizm kavramı 16. yüzyıldan itibaren 19.yüzyıla dek sürecek olan bir dönemin başlangıcını oluşturur. Merkantilizm, “ticari sistem” ya da “sınırlayıcı sistem” olarak literatüre geçmiş olsa da, sadece ticaretle sınırlı kalacak şekilde tanımlanmamalıdır, çünkü Avrupa’da 18.yüzyılın sonunda liberal düşüncenin de egemen olduğu evrede, ulus-devletlerin kurulmasına etkileri olmuştur.

Fransa’da edebiyat alanında Montaigne (1533-1592) Fransız Rönesansına Denemeler’iyle katkıda bulunmuştur. Kitaplarının konusu kendisi yani insandır. Yazar, dünyayı algılama ve değerlendirme biçiminin insanın kendisiyle kısıtlı ve değişken olduğunu vurgular. Bunu Que sais-je? (Ne biliyorum?) sorusuyla ifade eder. Denemeler’de, “Ben kitabımı nasıl inşa ettiysem kitabım da beni inşa etti” diye yazar. Septik (şüpheci) düşünceyi benimseyen Montaigne, aklın gerçeğe erişse bile, kesin bilgiye sahip olamayacağını ifade eder. Montaigne, Fransız filozoflarını ve modern çağı etkileyen ve deneme türünü yaratan bir yazardır.