TÜRK SOSYOLOGLARI - Deneme Sınavı - 14

İzzet, Edebiyat Fakültesi Dergisi’nde felsefi idealizmdeki ilk denemesi olan Muasır Hayat ve Büyük Adamlar’ı yayımladıktan sonra “Milliyet Nazariyeleri ve Millî Hayat”ı tamamlar.

İzzet, milliyet hakkındaki toplumsal ilerleme ve dinamikleri şu şekilde dile getirir: İlkel insan için tabiat ve tabiatla renklenmiş cemiyet doğrudan doğruya bir veridir. Orada cemiyet bir olgudur. Çağdaş insan için ise cemiyet daima ıslaha ihtiyaç gösterir. Edebiyatla, ilimle, sanayiyle, adalet ile olgunlaşmaya muhtaçtır. Bu açıdan milliyet bir olgu olmaktan ziyade bir ülküdür. Veri olmaktan çok yapıdır. İradenin ürünüdür, siyasi sahada demokrasi ile müttefiktir. İzzet “Milliyet Nazariyeleri ve Millî Hayat” da milliyetin manasını ve önemini siyasi menfaatlere göre değil, toplumsal değerler açısından değerlendirmeye çalışır.

Cemiyet hayatına hâkim olan amaçlar, düşünceler, her cemiyette bir sınırlı (muayyen) veya sınırsız (muaddal) olabilir. Buna bağlı olarak şöyle bir sınıflandırma yapılabilir: 1. Amacı tek, sınırlı cemiyetler (toplumlar); teşkilatlı ve teşkilatsız olarak ikiye ayrılır. Teşkilatsız olanlar: ortak bir duygu (galeyan, herhangi bir ihtiras) ile harekete geçen kalabalık gibi, Teşkilatlı olanlar: her çeşit uzmanlaşmış topluluklar, şirketler gibi. 2. Amaçları birden fazla olan cemiyetler: Toplum bilimin asıl konusunu oluşturan toplumlardır. Bunlarda iki kısma ayrılır. Teşkilatsız olanlar: Farklı alanlarda bulunan fakat uzmanlaşma ve iş bölümünün olmadığı veya çok az olduğu ilkel cemiyetler. Teşkilatlı olanlar: Farklı alanlarda iş bölümünü uygulayan, uzmanlaşmanın olduğu teşkilatlardır.

Mehmet İzzet, Edebiyat Fakültesi Dergisi’nde felsefi idealizmdeki ilk denemesi olan Muasır Hayat ve Büyük Adamlar’ı yayımladıktan sonra “Milliyet Nazariyeleri ve Millî Hayat”ı tamamlar. Hayat mecmuasındaki yazılarının yanı sıra bıraktığı eserlerin en önemlisi “Milliyet Nazariyeleri”dir.

Çalışmalarının “çeşitliliği” ve “çok yönlülüğü”ne dikkat edilirse onun temel hedefinin “Türkiye’de yerli ve millî bir düşünce geleneği kurmak” olduğu görülür. Bu amaca yönelik olarak çeşitli monografik çalışmalar yapmış, çeviri faaliyetlerinde bulunmuş, Türkiye’nin güncel problemleriyle ilgili temel eserler ortaya koymuş, çeşitli sivil toplum kuruluşlarını ve yayın organlarını kurarak bilimsel ve felsefi birikime katkıda bulunmuştur.

Fındıkoğlu sosyolojinin konusunu açıklamak için Altınova adlı bir Türk şehri hayal eder. Araştırmacı bu şehirde gezerken Altınovalıların Türkçesinde örf ve âdetlerinde, edebî ve estetik zevklerinde farklılık gözler. Ameleler, öğrenciler, memurlar, askerler, emekçiler gibi farklı toplum kesimleri vardır. Araştırmacı bu şehirden ayrılıp tekrar döndüğünde Altınovalıların amele hayatı, burjuva hayatı, eğlencesi, şivesi, zevkleri, örf ve âdetlerinin bu olaylara katılan fertlerin varlıklarından ayrı bir realite teşkil ettiğini görür. Bu şehrin estetik zevki, bu zevki duyan fertlerin doğup ölmelerine ve başkalaşmalarına rağmen bir süre aynı kalmaktadır. Ortada değişmeyip nesilden nesile devredilen bir şey var. Bu şey ya her çeşit gelenek gibi donmuş bir görünüş taşır ya da estetik zevk ve dinî duygularda olduğu gibi oldukça akıcı bir şekilde görülür. Bir neslin fertleri bu şeyleri hazır ve yapılmış bulurlar.

Fındıkoğlu’nun metodolojik görüşlerini üç başlık altında incelemek mümkündür;

Determinizm ve Hürriyetçilik

Tarihî Metot

Bütüncü Görüş'tür.

Kültürde Ademimerkeziyet’in Sağlanması;
Fransız filozofu Fr. Rauh ve Mehmet İzzet’in görüşlerinden etkilenen Fındıkoğlu, tarihî bir bakış açısıyla Türk düşünce hayatını gözden geçirir; Türk düşünce hayatında merkeziyetin ve ademimerkeziyetin hakim olduğu dönemlere işaret eder. Fındıkoğlu, “kültürde ademimerkeziyet”i Türkiye’de fikrî hayatın canlanmasını, bilimsel ve felsefî hayat geleneğinin kurulmasını, ülkenin her tarafındaki kabiliyetlerin ortaya çıkarılıp değerlendirilmesini... sağlayacak faktörlerden biri olarak önemle ele almakta ve çeşitli yönleriyle düşünmektedir. Bu probleme bütüncü görüşle yaklaşarak kültür merkeziyetsizliği konusunda da taklitçilikten kaçınılmasını; zaman ve mekân şartlarını, eldeki kaynakları ve memleket ihtiyaçlarını düşünerek ve etkili olabilecek bütün faktörleri hesaba katarak, relativist ve gerçekçi bir yaklaşımla, problemlerin çözümlenmesini önerir.

Fındıkoğlu'na göre Eğitim ve Öğretimde Temel İlkeler;

Şahsi Teşebbüs

Ademimerkeziyet

Nicelik Değil Niteliğin Esas Alınması İlkesi

Öğretmenliğin Değerinin Yükseltilmesi

Meslek Kuruluşları

Eğitim ile Ekonomi Arasında Koordinasyonun Sağlanması olarak sıralanmaktadır.

Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, üniversitelerin ilmi,idari ve mali açıdan özerk olmaları gerektiğini iddia eder.Üniversite özerkliğini ise diğer üniversitelerle işbirliği halinde olan, ülke ve çevre meselelerinden haberdar olup onlara çözüm arayan ve kendi organlarını dışarıdan bir müdahaleye gerek olmaksızın kendi içinde kontrol altında tutabilen bir dinamiklik olarak tanımlar.

Fındıkoğlu'na göre Türkiye'de eğitimin verimsizliğinin temel dayanağı lisede başlayan başarısızlık düzeyidir daha sonra yükseköğretimde kronik bir halde devam eder.Gençlik liselerden dil,kültür ve bilgi açısından yetersiz olarak gelir.Meslek seçimi aile ile okul arasında yapılan bir anlaşma sonucu değil, gelişi güzel yapılmıştır.Öğrenciler giriş sınavları sonucunda kabiliyetli oldukları alanlara yerleşmez. Fındıkoğlu'nun verimliliği arttırmak için önerisi ise yükseköğretimin bütün alanlarında başlangıçta çok sıkı bir eleme ve seçme sisteminin oluşmasını sağlayan bir yarışma sisteminin uygulanmasını ister.

Mehmet İzzet, çalışmalarına felsefe tarihi ile başlamış daha sonra ahlaka yönelmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

İzzet araştırmalarında ideali görmüş ve göstermek istemiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Mehmet İzzet millet kavramını kavrayabilmek için tarihe bakmak gerektiğini ifade eder. Doğru cevap A seçeneğidir.

“Devletin kullandığı nüfuz ve velayet ancak milletten çıkıp, milletin iradesi ile kendisine intikal ederse meşru olur” görüşü Mehmet İzzet'e aittir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Bir millet, beraber yaşamak isteyen veya başkalarıyla beraber yaşamak veya başkalarına tabi olmak istemeyen kişilerin toplamıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

İzzet burada Durkheim gibi düşünerek “sosyoloji kuramsal ilim olmalı, siyaset onun uygulamasını teşkil etmelidir”der. Doğru cevap

Çalışmalarının “çeşitliliği” ve “çok yönlülüğü”ne dikkat edilirse onun temel hedefinin “Türkiye’de yerli ve millî bir düşünce geleneği kurmak” olduğu görülür. Doğru cevap A seçeneğidir.

Türk sosyolojisinde Ziya Gökalp ve Prens Sabahaddin ile başlatılabilecek kronolojik zincirin Mehmet İzzet’ten sonra gelen halkasını teşkil eden Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu'dur. Doğru cevap D seçeneğidir.

"Aydın toplumsal incelemelerinde kendi toplumunun ihtiyaç ve değerlerini göz önüne almalı, milletlerarası nitelikteki düşünme şekillerini de taklitle kalmayıp özümsemeli ve yaratıcılığa götürecek yolları bulmalıdır." Görüşürü Z. Fahri Fındıkoğlu'na aittir.