TÜRK SOSYOLOGLARI - Deneme Sınavı - 11

Cemil Meriç’e göre tarihin, medeniyet tarihinin ve “ümran” adını verdiği sos­yoloji biliminin gerçek kurucusu ise İbn Haldun’dur (Meriç, 1974: 157), (Meriç 1993a: 177). İbn Haldun’dan sonra ise sosyoloji biliminin 4 kurucusu vardır: Saint Simon, Proudhon, Marks ve Comte.

Sosyoloji endüstriyel toplumun çocuğudur. Bir demystification’dur, yani insan düşüncesine hürriyet getirir, kutsal tanımaz.

Cemil Meriç bilgi sosyolojisinin de sosyolojinin de en büyük müjdecisinin İbn Haldun olduğu düşüncesindedir. Ancak bilgi sosyolojisini sağlam ve sosyal temel­lere oturtan önce Saint Simon’dur. Sonra da Balzac (Meriç, 1993a: 202).

Mukaddime’nin üç kaynağı vardır: 1. Eski Arap yazarları, İslam tarihçileri, Mesudi, Tortuşi, Mesudi 2. Aristo, Platon (Farabi kanalıyla), Yunan Helenistlik kültürü. 3. Yaşanmış hayat (Meriç, 1993a: 176)

Bir medeniyet ve toplum içerisinde meydana gelen bir yeniliğin, bir değişme-nin, bir unsurun çevreye yayılmasını (diffusion) araştırmanın önemini belirtmek için Sorokin şu karşılaşmayı yapmaktadır: “Canlı bir bedendeki kan dolaşımını bilmek fizyoloji için ne ise, kültür değişmelerine ait olayların bilinmesi sosyoloji için odur (Turhan, 1972: 25).Doğru cevap A'dır.

Mümtaz Turhan’ın “Atatürk İlkeleri ve Kalkınma” adlı 1965 yılında yayınlanmış olan kitabı Atatürk inkılâplarını tahlil eden ve farklı kesimler tarafından nasıl ele alındığını tartışan bir çalışmadır. Doğru cevap D'dir.

Cemil Meriç sosyoloji alanında bir akademisyen olmamakla birlikte 1965- 1969 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü öğrencilerine ders vermiştir. Bu derslerin notları vefatından sonra toparlanarak “Sosyoloji Notları ve Konferanslar” adlı kitapta bir araya getirilmiştir (Meriç, 1993: 11). Doğru cevap A'dır.

Cemil Meriç, sosyolojiyi “İçtimai fizik” veya “fizyoloji” adları ile temelini Saint Simon’un attığı bir bilgi dalı olarak kabul eder (Meriç, 1974: 156).Doğru cevap D'dir.

Mümtaz Turhan’ın bilim ve teknolojiye dayanarak toplum kurumlarını yenileştirmeye
çalışması ve aydın halk bütünlüğünü sağlayarak millî kültürün kurulmasına
çalışması bakımından Ziya Gökalp çizgisinin devamı olduğu kabul
edilmektedir.

Mümtaz Turhan’ın Kültür Değişmeleri adlı eserinin köy araştırmalarına ayrılan kısmı uzun bir saha çalışmasına ve gözlemlere dayanmaktadır. Mümtaz Turhan bu köylerdeki sosyal tabakalaşma ve sosyal sınıflar, aile yapıları, göç, köydeki sosyal ve kültürel değişmeler, cemaat yapıları ile şahsi gözlem ve kullandığı yöntemlerden de söz eder.

Mümtaz Turhan’a göre, Türk halkıyla diğer medeni milletlerin halk tabakaları arasında bilgi bakımından büyük bir farkın bulunmamasına karşılık, Türk aydınlarıyla Batı aydınları arasında uçurumlar kadar derin farklar vardır. Türkiye’nin geri kalışının sebebi, halkının cehaleti değil, aydınlarının gerek nicelik, gerek nitelik bakımından yetersiz oluşudur.

Mümtaz Turhan’ın bilim ve teknolojiye dayanarak toplum kurumlarını yenileştirmeye çalışması ve aydın halk bütünlüğünü sağlayarak milli kültürün kurulmasına çalışması bakımından Ziya Gökalp çizgisinin devamı olduğu kabul edilmektedir.

Cemil Meriç'i kültür değişmesini sahada yaptığı çalışmalarla sürdürmesi bakımından da “Meslek-i İçtimai” akımına dahil eden fikir adamları da bulunmaktadır.

Mümtaz Turhan’ın Kültür değişmeleri bir boyutuyla kültür, medeniyet, teknoloji, değişme ve kültür değişmelerine ilişkin kavram ve teorilerin yer aldığı bir el kitabı özelliği taşır.

Kültür Değişmeleri, henüz köyden kente hızlı göç hareketinin ortaya çıkmamış bulunduğu bir zaman diliminde hazırlanmıştır. Bu bakımdan hızlı kentleşmenin yaratacağı muhtemel problemlere dikkat çeken ve bunu önlemenin yollarını arayan bir çaba olması bakımından da önemlidir