TÜRK SOSYOLOGLARI - Deneme Sınavı - 13

1912 yılında Balkan Savaşı esnasında ailesi Yunanistan Dimetoka’dan Hatay’a göç eden Cemil Meriç 1916’da doğdu.

Cemil Meriç şair, mütercim, eleştirmen ve her şeyden önce büyük bir düşünürdür. O bir akademisyen değildi. Gerek teknik, gerekse yöntem bakımından eserlerini makale ve yazılarını bilimsel kalıp ve sınırlar içerisinde değerlendirmek zordur.

Aydınla entelektüel aynı kimse midir? Hayır. Entelektüel ya zamanını doldurmuş değerlerin aktarıcısı, ya yeni bir dünya kurmaya çalışan bir içtimai sınıfın yol göstericisidir.

Mümtaz Turhan 1908 yılında dünyaya geldi.

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümüne girdikten sonra 1928 yılında devlet bursuyla eğitim için Almanya’ya gitti.

1935 yılında Frankfurt Üniversitesinde Psikoloji doktorasını tamamladı.

O, Batılılaşma, kalkınma, millet, millî kültür ve demokrasi konularında Türk
toplumu için özgün fikirler üretmiştir.

Mümtaz Turhan serbest ve zorunlu kültür değişmeleri kavramları ekseninde
Türk toplumununu tarihî sürecini üç kısma ayırarak ele alır.

Mümtaz Turhana göre geçmiş yıllardaki uygulamaların aksaklık ve hataları şunlardır: Batı’yı tanımamak, hedefi doğru tayin edememek, plan ve
programsızlık ve yanlış öğrenci seçimi (Turhan, 1980: 107- 108).

Mümtaz Turhan köylerin küçük ve sayıca çok olmasının getirdiği zorluklardan
ve Türkiye’nin gerçeklerinden yola çıkarak bu konudaki projesini kitaplaştırmıştır. Buna göre “Kültür ve Sanayi Merkezleri” adını verdiği kuruluşlar Türkiye’nin her bölgesinde, her kırk köyün bulunduğu alanın ortasında kurulmalıdır.

Buna göre “Kültür ve Sanayi Merkezleri” adını verdiği kuruluşlar Türkiye’nin her
bölgesinde, her kırk köyün bulunduğu alanın ortasında kurulmalıdır. Bu merkezlerinin ilk gayesi köylüyü ancak büyük şehirlerde bulunabilen medeniyet ve kültür eserleriyle temasa getirmek, sonra da bunları zamanla benimseyerek, kendisine mal edebilecek şekilde yetişmesine yardım etmektir. Bu merkezlerde yatılı ve gündüz olarak altı sınıflı bir veya iki bölge okulu, ortaokul, kütüphane, tiyatro veya sinema, hastane olacaktır.

“Üniversite Problemi” adlı 1967 yılında hazırladığı kitabında Mümtaz Turhan
Üniversitelerin ana fonksiyonlarını şu şekilde sıralar: 1. Bilim adamı, araştırmacı
yetiştirmek ve bilimsel araştırmalarda bulunmak, 2. Üniversite de dâhil olmak
üzere bütün eğitim kademeleri için eğitim elemanı yetiştirmek. 3. Kaliteli yönetici ve iş adamı yetiştirmek.

Mümtaz Turhan’ın “Atatürk İlkeleri ve Kalkınma” adlı 1965 yılında yayınlanmış
olan kitabı Atatürk inkılâplarını tahlil eden ve farklı kesimler tarafından nasıl ele
alındığını tartışan bir çalışmadır.

Mümtaz Turhan, psikoloji, sosyal psikoloji ve sosyal antropolojiye ait kavram, ku- ram ve yaklaşımlardan yola çıkarak Türk toplumunun geçirdiği tarihî, toplumsal ve kültürel süreci anlamaya çalışan bir bilim adamıdır. O ileri sürdüğü, tartıştığı konular ve düşünceler etrafında Türk sosyolojisine ciddi katkılar sağlamıştır. Doğru seçenek A'dır.

Mümtaz Turhan’ın “Kültür Değişmeleri” adlı eseri kendi alanın- da ülkemizde yapılan ilk ve bugün için klasikleşmiş bir çalışma- dır. Kültür değişmeleri bir boyutuyla kültür, medeniyet, tekno- loji, değişme ve kültür değişmelerine ilişkin kavram ve teorilerin yer aldığı bir el kitabı özelliği taşır. Diğer ve daha önemli yanıyla da kültür değişmesi çerçevesinde Türk toplumunun tarihî gelişim sürecini ve o günkü toplumsal yapısını anlamaya çalışır. Doğru seçenek D'dir.

Toplum tüm yönleriyle etkileşimi barındırır. Etkileşim her daim toplumda yer alır. Yanlış ifadenin olduğu doğru seçenek C'dir.

Mümtaz Turhan Barlett’in “Psikoloji ve İlkel Kültür” adlı kitabından yola çı- karak kültür değişmelerinin niteliğini tartışır. Ona göre, kültür değişmeleri esas olarak ya “iktibaslar” (alıntı) veya çeşitli kültürlerin birbiriyle teması ve karışması sonucunda meydana gelir. Kültür değişmesinin ilk merhalesini oluşturan alıntılar, bir toplumda yenilikçiler denilen şahıslarla bunların etrafında toplanan küçük bir grubun dışarıdan veya başka bir kültürden aktardıkları unsurları kendi vatandaş- larına kabul ettirmeleri, toplum içinde yaymalarıyla başlar (Turhan, 1972: 21).

Bir medeniyet ve toplum içerisinde meydana gelen bir yeniliğin, bir değişme- nin, bir unsurun çevreye yayılmasını (diffusion) araştırmanın önemini belirtmek için Sorokin şu karşılaşmayı yapmaktadır: “Canlı bir bedendeki kan dolaşımını bilmek fizyoloji için ne ise, kültür değişmelerine ait olayların bilinmesi sosyoloji için odur (Turhan, 1972: 25).

Mümtaz Turhan’a göre kültür değişmelerinin araştırılmasını zaruri kılan şey memleketimizin iki buçuk asra yakın zamandan beri büyük bir kültür değişmesi yaşamakta olduğu gerçeğidir. Bu zaman içerisinde kültür değişmelerinin hangi safhaya vardığını, onun bize neler kazandırıp, neler kaybettirdiğini, hangi konuda ve ne dereceye kadar başarılı olduğumuzu, nerelerde, neden ve nasıl bocaladı- ğımızı, bunların sebeplerini, onları dünyanın diğer kısımlarında meydana gelen değişmelerin sonuçlarıyla karşılaştırmak ülkemizin gelecek yıllardaki gelişmesi bakımından elzemdir (Turhan, 1972: 33-34).

Doğru seçenek E'dir.

Zorunlu kültür değişmesi, farklı kültürlere sahip iki toplumsal grup veya toplumdan biri kendi kültürünü veya belirli bazı unsurlarını kabul etmesi için diğerine baskı yapar veya idari bir nüfuz ve iktidara sahip bir zümre yabancı bir kültürü veya bunun bazı unsurlarını kendi toplumuna zorla kabul ettirmeye çalışırsa sonuçta meydana gelen değişmelerdir. Doğru seçenek C'dir.

D seçeneğindeki ifade açıklamalarla çelişmektedir. Doğru seçenek D'dir.