TÜRK SOSYOLOGLARI - Deneme Sınavı - 22

Boran köylerde ailenin durumunu incelerken, aile tipolojisini serimler. Ailenin çekirdeğini evli çift meydana getirir. Birkaç çiftin bir araya geldiği aile çok çekirdekli ailedir. Modern aile tek çekirdeklidir. Tek çiftli ve diğer akrabaların karıştığı aileye ‘karışık aile’ demektedir. Aile tiplerini ayrıca ‘dikine mürekkep’ ve ‘yanlama mürekkep’ aile olarak ayrımlar. Dikine mürekkep aile; anne-baba ve evli kardeşlerden, yanlama mürekkep aile ise evli kardeşlerden oluşur.

İbrahim Yasa, Türkiye’de toplumsal yapı ve değişme alanında önemli çalışmaları gerçekleştirmiş modern Türk sosyolojisinin oluşumuna katkılarda bulunmuş bir sosyologdur. Eserlerini iki ana başlıkta toplamak mümkündür: Toplumsal yapı ve değişme ve aile yapısı. Yasa çalışmalarında nicel tekniklere önem vermekle beraber bu sonuçlardan nitel ve kültürel sonuçlar da çıkarabilmiştir. Bu özellik onun sosyolojisinin en temel niteliğidir. Asla nicel-sayısal veri ile yetinmemiştir.

Yasa’ya göre, Türkiye az gelişmiş bir Doğu ülkesidir. Kırsal alanlar dâhil ülkede kanaatkâr bir dünya görüşünden vazgeçilmektedir. Kentlerde ise yeni kuşakların huzursuzlukları dikkat çekmektedir. Ona göre, tüm az gelişmiş ülkelerde olduğu gibi bizde de ekonomik sömürü düzeni devam ettiği için demokratik bir rejim de kurulamamaktadır. Türkiye henüz mayası tutmamış ve yolunu arayan bir ülke konumundadır.

Yasa bir sosyolog olarak önemli bir tespitte bulunur. Ona göre, toplumsal sorunları anlayabilmek için, ileri toplumlarda uygulanan yöntemlerin toplumsal yapıya uygun olup olmadığı tartışılmalıdır. Bu hallerde toplumsal yapıyı suçlamak yerine yöntem ile toplumsal yapı arasındaki ilişkileri irdelemek toplumsal sorunlarımızı analiz etmenin bir yolu olabilir.

Dış göçün en önemli toplumsal etkisi yeni iş-güç alanlarının açılması ve arkada kalanları tüketici hale sokmasıdır. Türk işçiler özellikle fabrika işçiliği yapmak istemektedirler; çünkü bunu işi daha prestijli saymaktadırlar. Yasa, Almanya’dan dönen Türk işçilerin çok ağır bedeller ödeyerek ülkelerinde iyi ekonomik geçime kavuştuklarının altını çizer. İşçi aileler genellikle toprağa yatırım yapmaktadırlar.

Bu ekol ile hem metodolojik hem de siyasi çözüm itibariyle farklılaşan ikinci önemli ve sürekliliği devam eden ekol olan, ‘ilm-i içtima’ ekolünün kurucusu ise Prens Sabahattin’dir.

Yurda döndükten sonra 1939 yılında yeni
kurulan Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’ne sosyoloji öğretim üyesi olarak atanır.
Aynı zamanlarda daha sonra birlikte dergi çıkaracağı ve siyasi arenanın çalkantıları neticesi akademik bir krizi birlikte yaşayacağı Pertev Naili Boratav, Muzaffer
Şerif Başoğlu ve Niyazi Berkes de DTCF’de göreve başlar. 1942 yılında Manisa’ya
bağlı Tepecik köyü üzerine yaptığı bir alan çalışmasını doçentlik tezi olarak sunar.
Ders sunumunun ardından Doçentlik ünvanını alır. 36 yaşında iken çevirmen
Nevzat Hatko ile evlenir. İkinci Dünya Savaşı yılları boyunca savaşın etkisi ile
kaynayan cadı kazanının etkisi ve Türkiye’nin savaşın galibi olarak çıkan ABD’nin
yanında yer alması ile ‘komünist’ damgası taşıyan DTCF’nin üç hocası ile birlikte
1948 yılında fakülteden ilişiği kesilir.

Behice Boran, burslu olarak gittiği Michigan Üniversitesi’nde yaptığı doktora tezi mesleki
hareketlilik ile ilgilidir

Bundan çıkan sonuç, ABD’de
1910-1930 periyodunda, üretim üzerinde kontrol sahibi olan üst sınıflarda sosyal
hareketlilik daha az görülmektedir. Bu gruplar, sosyal hiyerarşinin altından gelecek
olan dikey sosyal hareketliliğe karşı kapalıdır. Yani üst sınıflar hiyerarşik üstünlüklerini koruma eğilimindedirler. Söz konusu mesleklerde nüfus yoğunluğu 30-50 arasında olarak saptanmıştır (1938: 106). Hiyerarşinin altında olan meslek gruplarının daha genç olmasının nedeni, bu gruplara girenlerin, meslek hayatına yeni başlayanlar olmasıdır (1938: 107). Boran’a göre, sosyal hareketlilik, hiyerarşinin üst gruplarına doğru daha zordur (1938: 108).

Türk Sosyoloji Tarihi’nde, Toplumsal Yapı ve Değişme çalışmaları Mehmet Ali
Şevki Bey’in Kurna Köyü incelemeleri ile başlar.

Türk Sosyolojisinde ‘ilm-i içtima’ mektebinin kurucusu Prens Sabahattin Fransız
sosyolog ve dünyada ilk survey çalışmasını yapmış olan Frederic Le Play’den esinlenerek, bildirmiştir (bkz. Sezer, 1989).

Türkiye’ye sosyolojiyi tanıtan Ziya Gökalp, Durkheimcı sosyoloji ile
temellenen ‘içtimaiyat’ ekolünün banisidir.

Behice Boran 1 Mayıs 1910 yılında Bursa’da dünyaya gelmiştir.

Behice Boran 1 Mayıs 1910 yılında Bursa’da dünyaya gelmiştir.

Türk sosyolojisi içinde iki temel ekolden ilm-i içtima ekolüne dahil olan Behice
Boran, toplumsal kurumların işleyiş mekanizmalarının ancak günlük hayattan
pozitivist metodoloji ile elde edilecek nicel veriler ile ortaya çıkarılabilineceğini iddia eder.

1965’te TİP Urfa milletvekili olur.

1980’de yurt dışına çıkar, 1981’de yurda dön çağrısına uymadığı için vatandaşlıktan çıkarılır

1987 yılında Brüksel’de vefat eder ve cenaze töreni eski milletvekili olduğu
için TBMM’nde yapılarak Zincirlikuyu mezarlığına defnedilir.

1987 yılında Brüksel’de vefat eder ve cenaze töreni eski milletvekili olduğu
için TBMM’nde yapılarak Zincirlikuyu mezarlığına defnedilir.

'İlm-i içtima’ ekolünün kurucusu Prens Sabahattin, Fransız
sosyolog ve dünyada ilk survey çalışmasını yapmış olan Frederic Le Play’den esinlenerek, toplumu yapısal ve pratikte yaşanan ilişkileri inceleyerek, ampirik çalışmayla analiz etmeyi önerir.