TÜRK SOSYOLOGLARI - Deneme Sınavı - 29

Türk sosyolojisinin kurucusu Ziya Gökalp 25 Ekim 1924’te İstanbul’da ölmüştür.

Ziya Gökalp’e göre toplumlar aşiret, kavim, ümmet aşamalarından geçtikten sonra millet aşamasına gelmişlerdir. Ziya Gökalp’e göre bir toplumsal aşamadan bir üst toplumsal aşamaya birdenbire geçilemez. Toplumlar bir aşamadan bir başka aşamaya geçerken bazı ara aşamalarda yaşarlar. Ziya Gökalp bir başka sınıflamasında insanlığın vahşilik ve göçebelik aşamalarından uygarlık aşamasına geçtiğini bildirir.

Ziya Gökalp Türkiye’de bugün de tartışılan kimlik, din, laiklik, devletçi ekonomi, halkçılık, milliyetçilik, sade dil gibi konuları sosyolojik boyutları ile ele alıp tartışmıştır.

Gökalp’e göre halkçılık milliyetçiliğin ikiz kardeşidir. Gökalp, milliyetçi ve halkçı görüşleri beraber değerlendirmiştir. Halkçılık, halka dayanmaktır. Halk, saflığını koruyan kesimdir. Bilim; ırklar, cinsler, uluslar, kastlar ve sınıflar arasında eşitsizliklerin yapay olduğunu göstermiştir. Bunun için tüm eşitsizliklerin ortadan kaldırılması gerekir. Bunu gerçekleştirecek olan da halkçılık ilkesidir.

Ziya Gökalp’e göre dil ve din ulusallığın en büyük ve en önemli bileşenleridir. Dil toplulukları aynı zamanda devlet ve yurt kavramlarını da kapsar. Dil, toplumsal yaşamın tabanı, maneviyatın dokusu, kültür ve uygarlığın temelidir. Bu bağlamda dilin sadeleşmesini ve Arapça ve Farsça kelimelerin Türkçeden çıkarılmasını savunur. Ayrıca Türkçenin çağdaşlaştırılmasını terim açısından İslamlaştırılmasını böylece İslam dünyasıyla dilsel uzaklaşmasını engellemektir. Fakat Ziya Gökalp, dil konusunda tasfiyeci, dolayısıyla katı bir öz-Türkçeci değildir. Türk kökenli Orta Asya toplumlarından kelime aktarılmasına bile karşı çıkmaktadır. Onun tüm çabası Türkçeyi her düzeydeki halkın kolayca anlayabileceği ve iletişim kurabileceği bir araç haline getirmektir.

Sosyolojiyi bir bilim haline getiren Fransız sosyoloğu E. Durkheim’in görüşlerini zaman zaman aynen tercüme eden, zaman zaman da Türkiye’nin koşullarına uyarlayarak yeniden yorumlayan Ziya Gökalp, Türkiye’de sosyolojinin kurucusudur. Gökalp, ülkemizde, 1914 yılında, E. Durkheim’in sosyoloji görüşlerini, eğitimde esas alan bir sosyoloji kürsüsü kurmuş ve bu kürsü aracılığı ile Sosyolojizm ekolüne dayalı görüşler ülkenin egemen anlayışı, resmi görüşü haline getirilmiştir.

Gökalp’e gore halkçılık milliyetçiliğin ikiz kardeşidir. Gökalp, milliyetçi ve halkçı görüşleri beraber değerlendirmiştir. Halkçılık, halka dayanmaktır. Halk, saflığını koruyan kesimdir. Bilim; ırklar, cinsler, uluslar, kastlar ve sınıflar arasında eşitsizliklerin yapay olduğunu göstermiştir. Bunun için tüm eşitsizliklerin ortadan kaldırılması gerekir. Bunu gerçekleştirecek olan da halkçılık ilkesidir.

Ziya Gökalp Türkiye’de bugün de tartışılan kimlik,din, laiklik, devletçi ekonomi, halkçılık, milliyetçilik, sade dil gibi konuları sosyolojik boyutları ile ele alıp tartışmıştır.

Ziya Gökalp’in kültür-uygarlık konusundaki anlayışını yalnız 1. madde içermektedir.

Prens Sebahattin’in görüşlerini yukarıdakilerden hepsi izlemiştr.

Prens Sabahattin’e göre Toplumsal yapı değiştirilmeden yönetim biçiminin değiştirilmesi bir işe yaramayacak, mevcut sorunları çözemeyecektir. Meşrutiyet yönetim biçimi İspanya’da da var, İngiltere’de de Amerika Birleşik Devletleri’nde de Amerika kıtasının Orta ve Güney’indeki devletler de cumhuriyetle yönetiliyor. Oysa bu devletler arasında korkunç derecede farklılıklar bulunmakta. Bu korkunç farklılıklar hükümet biçiminin aynı olmasından değil, sosyal yapılarındaki ayrılıktan ileri gelmektedir. Yönetim hayatını özel hayata üstün tutan bütüncü-cemaatçi yapılarda idare şekli mutlakiyet, meşrutiyet, cumhuriyet, hangisi olursa olsun sonuç hep aynı; siyasi baskı ve sosyal yoksulluktur. Bundan dolayı, yönetim biçiminin ya da yasaların değişmesiyle gerçek bağımsızlığa kavuşulamaz. Yönetim hayatında yapılacak reformlar hep yüzeysel ve sonuçsuz kalmaya mahkumdur. Ülkenin kurtuluşu tanzimat, Islahat, meşrutiyetle değil, toplumsal yapının değişmesine bağlıdır.

Doğru cevap: Ziya Gökalp

Frederic Le Play

Doğru cevap: Ademimerkeziyetçi Yönetim

Prens Sabahattin’in en önemli eserinin adı “Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?” dir.

Prens Sabahattin’e göre Türkiye’nin eğitim ve yönetim gibi iki temel sorunu bulunmaktadır. 

Sosyoloji Gökalp aracılığı ile üniversiteye girmiş, üniversitede bir araştırma enstitüsüne ve süreli yayına kavuşarak kurumsallaşma yolunda önemli bir adım atmıştır. Gökalp’in yetiştirdiği ve teşvik ettiği bilim insanları onun bilimsel eğilimleri doğrultusunda birçok sosyal bilim alanını üniversitede faal hale getirmişlerdir. Gökalp sosyoloji dışında, diğer sosyal bilim alanlarının kuruluşunu teşvik etmekle kalmamış, sosyolojide de önemli isimler yetiştirmiş, onlar aracılığı ile Sosyolojizm ekolünü çok uzun yıllar ülkede egemen kılmıştır. Ziya Gökalp, evrimci, ilerlemeci, ve determinist bir sosyoloji ve toplum anlayışı ile Türk toplumunu, Doğu uygarlığından Batı uygarlığına, imparatorluktan ulus devlet aşamasına dönüştürme yolunda çalışmıştır.