TÜRKÇE BİÇİM BİLGİSİ

Ontolojik zaman; eylemlerin gerçekleştiği, tecrübe ettiğimiz, algıladığımız, yaşadığımız zamandır. Gramatikal zaman ise olayların zaman sırasını ifade etmek için bazı dil araçlarıyla anlattığımız ‘dilsel zaman’ı ifade eder. Ontolojik zaman, dilsel ögelere bağlı olmaksızın tecrübe edilen zamandır; gramatikal zaman ise ontolojik zamanın dil birimleriyle ifade edilebilir hâle gelmesidir. Doğru cevap B’dir.

Gösterim noktası olarak sadece konuşma anının alınması durumunda konuşma anından önce (geçmiş), konuşma anıyla eş zamanlı (şimdi) ve konuşma anından sonra (gelecek) olmak üzere üç tür zaman ayrımından bahsedilebilir. Doğru cevap A’dır.

”Gelmişsiniz” Türkçede mutlak geçmiş zamanı bildiren biçimbirimlerden biridir. Doğru cevap D’dir.

mXş biçimbiriminin çekimi şu şekildedir;

gel-miş-im

gel-miş-sin

gel-miş

gel-miş-iz

gel-miş-siniz

gel-miş-ler

Doğru cevap C’dir.

-DX biçimbirimi çekimleri şu şekildedir; 

gel-di-m

gel-di-n

gel-di

gel-di-k

gel-di-niz

gel-di-ler

Doğru cevap A’dır.

“Toplantı 14.30’da yapılacak“ varsayım, tahmin, plansız gelecek bildirmek için kullanılmaz. Soşru cevap D’dir.

Odaklılık (focality), eyleme bakılan noktadaki görüntüleme alanının darlığı ve buna bağlı psikolojik yoğunlukla, eylemsel hareketlilikle ilgili ölçüsel bir parametredir. Doğru cevap A’dır.

Türkçede sınırlar arası bakışı işaretleyen biçimbirimleri şunlardır;

–(X)yor, -mAktA ve –(X/A)

Doğru cevap C’dir.

“-mXş” Türkçede sınır sonrası bakışı işaretleyen biçimbirimidir. Doğru cevap E’dir.

Türkçede sınır öncesi bakışı işaretleyen biçimbirimleri şunlardır;

-AcAk

-DX

Doğru cevap A’dır.

Ontolojik zaman; eylemlerin gerçekleştiği, tecrübe ettiğimiz, algıladığımız, yaşadığımız zamandır. Doğru yanıt B'dir.

Gramatikal zaman; olayların zaman sırasını ifade etmek için bazı dil araçlarıyla
anlattığımız ‘dilsel zaman’ı ifade eder. Doğru yanıt A'dır.

Ali geldi. ve Ali geliyordu. cümlelerinin her ikisinde de eylemler, konuşma anı öncesini, geçmiş zamanı bildirir. Ancak ikincisinde ilkinde olmayan bir özellik daha vardır. Eylemin geçmiş zamanda sürdüğü ifade edilir. Bu ikinci özellik, görünüş kategorisiyle ilgilidir. Doğru yanıt E'dir.

Görünüş; kılınış üzerinde işlem yapar ve onu belirli bakış açılarıyla görünür hâle getirir. Kanıtsallık, konuşurun cümlesinde ifade ettiği bilgiyi hangi kaynaklardan elde ettiğini gösteren, bilginin kaynağına göndermede bulunan bir dilbilimsel kategoridir. Konuşur, ifade ettiği bilgiyi farklı kaynaklardan edinmiş olabilir; örneğin doğrudan ve şahit olarak, eylemin sonuçlarını duyu organlarıyla algılayarak, ikinci veya üçüncü el kaynaklardan duyarak, sebep-sonuç ilişkisi kurarak elde etmiş olabilir. Konuşur bilginin kaynağını ve bilgiyi hangi yollarla elde ettiğini, farklı biçimbirimleri tercih ederek cümlesine de yansıtır. Doğru yanıt C'dir.

-mXş ile ifade edilen geçmişte ise konuşurun, anlattığı eyleme dair bilgiyi edinme biçimi ‘dolaylı’dır. Konuşur bilgiyi i. başkasından duymuş olabilir, örneğin Okullar tatil edilmiş. ii. Eylemin sonuçlarını duyularıyla algılayarak elde etmiş olabilir, örneğin (Dışarı çıktığında yerlerdeki su birikintilerini gören birinin söylediği) Yağmur yağmış. iii. Sebep-sonuç ilişkisi kurarak, tecrübeleriyle veya mantıksal yolla çıkarabilir, örneğin Çok yanılmışım., Yanlış bir karar vermişim. Doğru yanıt B'dir.

"İşte geliyor." cümlesinde ise konuşma zamanı ile eylem zamanı eş zamanlıdır yani birbiriyle kesişir. Doğru yanıt D'dir.

"Sanatçı 1996 yılında, geçirdiği bir trafik kazası sonucu genç yaşta hayatını kaybediyor." cümlesinde -(X)yor biçimbirimi, şimdiki zamanı değil geçmiş zamanı bildirmiş; böylece zaman kayması meydana gelmiştir. Doğru yanıt E'dir.

"Arkadaşlarını doğum gününe davet edecekti." cümlesinde geçmiş zamanda öngörülülük söz konusudur; eylemin geçmişteki bir noktada, henüz bir öngörü ya da plan hâlinde olan durumu belirtilmiştir. Doğru yanıt B'dir.

"Montunun önünü kapat istersen, üşürsün." cümlesinde –sA biçimbiriminin hem koşul hem de dilek bildirme işlevi yoktur, emir kipi vardır. Cümle emretme niyetiyle söylenmez; basit bir isteme, teklif, öneri vb. bildirir. Oysa emir kipinde buyurucunun üstünlüğüne dayanan güç ilişkisi vardır. Doğru yanıt A'dır.

Emir, zorunluluk/gereklilik, izin; dış kaynaklı etkenlere ve otoritelere bağlı olarak gerçekleştiği için yükümlülük kipliğini; istek, gönüllülük, dilek ve yeterlilik ise içsel etkenlerden kaynaklandığı için dinamik kipliği yansıtır.
Derhal içeri girin! (emir)
Ödevimi bitirmeliyim. (gereklilik)
İçeriye girebilirsiniz. (izin)
Güzel bir evim olsa… (dilek)
Ayşe piyano çalabilir. (yeterlilik)
Yarın size geleyim. (gönüllülük)

Doğru yanıt C'dir.