TURKİSH LANGUAGE I

Yeryüzündeki bütün dillerde cümlenin temel ögeleri yüklem ve öznedir (Eker, 2006). Doğru cevap A şıkkıdır

Cümlenin öznesi “benim dedem” iyelik eki almış bir sözcük öbeğidir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Bu cümlede "Mozart" sözcügü belirli bir kişiyi ifade etmesine karşın cümlede belirtme durum eki olmadan kullanılmıştır. Bir türü karşılayan ve yükleme hali eki almayan nesneler belirtisiz nesne olarak adlandırılır. Doğru cevap C şıkkıdır

Cümlede sözcük öbeklerinden bağlama öbeği, kısaltma öbeği, tekrar öbeği, ad ve sıfat tamlamaları, zarf-fiil öbeği, edat öbeği zarf görevinde olabilir. Doğru cevap E şıkkıdır.

'Anadolu' ve 'üniversite' sözcüklerinin her ikisi de addır. Bu nedenle verilen sözcük öbeği ad tamlamasıdır ve sözcüklerden sadece bir tanesi ek almıştır. Bu özellikleri nedeniyle 'Anadolu Ünivesitesi' sözcük öbeği belirtisiz ad tamlamasıdır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

'Kapının' ve 'kolu ' sözcüklerinin her ikisi de addır. Bu nedenle verilen sözcük öbeği ‘ad tamlamasıdır’ ve sözcüklerin her ikisi de ek almıştır. Bu özellikleri nedeniyle ‘kapının kolu' sözcük öbeği belirtili ad tamlamasıdır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Verilen örnekte ilk ad ‘-ki’ eki almıştır. Aitlik öbeğine örnek olarak verilmiştir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Altı çizilen ifadede ’şişman’ sıfat, ‘adam’ ise addır ve sıfat tamlamasıdır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Cümle tek yargı bildirdiği ve tek yükleme sahip olduğu için basit cümledir. Doğru seçenek E’dir.

Soruda verilen ifade birleşik cümlenin özelliklerini belirtmektedir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Kurallı cümlelerde yüklem cümlenin sonunda olmalıdır. Bu Türkçe söz diziminin en temel kuralıdır. Yüklemi sonda bulunmayan cümlelere Devrik Cümle denmektedir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Belirtili ad tamlaması: İlk sözcüğün ilgi eki –(n)In + ikinci sözcüğün iyelik eki –sI
almasıyla oluşan ad tamlamasıdır. 

B seçeneğinde pencere -nin ilgi eki cam - ı iyelik eki almıştır. Diğer seçeneklerde sözcükler ilgi eki almamıştır ve belirtisiz isim tamlaması oluşturmuştur. Doğru yanıt B

Belirtisiz ad tamlaması: İlk sözcüğün ek almayıp ikinci sözcüğün iyelik eki –sI
almasıyla oluşan ad tamlamasıdır.
Örnek: Vişne reçelini çok severdi.
Odanın içini gül kokusu kaplamıştı.
Dedem tam bir insan sarrafıydı.

Takısız ad tamlaması: Her iki sözcüğün de ek almadığı ad tamlamasıdır. Bu tür ad
tamlamalarında tamlanan ögenin niteliği, benzetme ve/ya neden yapıldığını belirtilir.

Örnek: Kendisine yün kazak örmüştü.
Tahta kapıdan içeri girince ilk onu gördü.
Vitrinde gördüğü elmas yüzükle geçmişe daldı.

Demir kapı beyaza boyanmıştı. 

A, B, C ve E seçenekleri takısız isim tamlaması, D seçeneği ise belirtisiz isim tamlamasıdır. Doğru yanıt D

Takısız ad tamlaması: Her iki sözcüğün de ek almadığı ad tamlamasıdır. Bu tür ad
tamlamalarında tamlanan ögenin niteliği, benzetme ve/ya neden yapıldığını belirtilir.

Örnek: Kendisine yün kazak örmüştü.
Tahta kapıdan içeri girince ilk onu gördü.
Vitrinde gördüğü elmas yüzükle geçmişe daldı.

Sıfat Tamlaması
Adı nitelemek ve/ya belirtmek amacıyla oluşan sözcük öbeğidir. Sıfat tamlamasının oluşumunda birden fazla sıfat bir adı niteleyebilir ya da belirtebilir. Tamlayan (sıfat) da tamlanan (ad) da bir sözcük öbeği olabilir. Sıfat tamlamaları cümlede ad, sıfat ve zarf görevlerinde bulunabilir.
Örnek: Mavi deniz, sıcak güneş ve dost sohbeti... İşte tatil.
Beyaz badanalı, kırmızı kiremitli evler yol boyunca dizilmişti.
Kadın pazardan üç kilo elma aldı.

Çalışkan çocuk sınavda tüm soruları doğru yanıtlamıştı. 

Doğru yanıt A

Bağlama Öbeği
En az iki eş ögenin bağlaç ile bağlanmasıyla oluşan sözcük öbeğidir. Eğer bağlanan ikiden fazla öge varsa bağlaç son iki öge arasına girer. Bağlama öbeği, cümlede ad, sıfat ve zarf görevinde bulunabilirler.
Örnek: Kardeşim ve teyzem yarın İstanbul’a gidecekler.
Çalışkan fakat hırslı bir kişiliği vardı.
Ne para ne şöhret mutlu etmişti.
Zengin mi fakir mi belli değildi.

A, C, D ve E seçeneklerinde gibi, için...diye, arabayla, rağmen edat öbeği B seçeneğinde "fakat" bağlama öbeğidir. Doğru yanıt B

Eylemle yapılan birleşik eylemler: “eylem+ zarf-eylem + yardımcı eylem” şeklinde
oluşturulan birleşik eylemlerdir. “bil-, ver-, gel-, gör-, kal-, dur-, yaz-, koy-”
yardımcı eylemleri ile oluşturulan birleşik eylemlerde eylem ile yardımcı eylem
arasına “ –A, -I , -U” bazen de “-ıp /-ip” zarf-eylemleri girer.
Örnek: Duydukları karşısında sokağın ortasında öylece kalakaldı.
Okulların tatil olduğunu ancak gün sonunda öğrenebilmişti.
Ailede yıllardır süregelen kavgaların bitmesi için çok uğraştı.

A, B, C ve D seçeneklerinde adla yapılan birleşik eylem, E seçeneğinde eylemle yapılan birleşik eylem vardır. Doğru yanıt E

Sıfat-Fiil Öbeği
Sıfat-fiil eklerinin eyleme eklenmesiyle oluşan sözcük öbeğidir. Sıfat-fiil öbeği, cümlenin
bütün ögelerini oluşturabilir. 
Örnek: Büyük sınava hazırlanan öğrencileri gördükçe üzülürüm.
Yaşanacak güzel günlerimiz var.
Herkes gördüğü bu güzellik karşısında büyülenmişti.

Doğru yanıt A

5. Özne bir sözcük olabileceği gibi bir sözcük öbeğinden de oluşabilir.
Örnek: Müdürün odasının kapısı, aniden açılır.
Cümlenin öznesi “müdürün odasının kapısı” birden fazla sözcükten oluşan iç içe girmiş
belirtili ad tamlaması (sözcük öbeği) ile yükleme bağlanmaktadır.
Doğru yanıt C

Özne, bir kişi veya nesne olabileceği gibi soyut bir kavram da olabilir.
Örnek: Sevgi, doğanın ikinci güneşidir.
Cümlenin öznesi olan “sevgi” sözcüğü soyut addır.

Doğru yanıt A

Şartlı Birleşik Cümleler: Temel cümleye şart ifadesine dayalı bir yan cümle ile
bağlanmış cümlelerdir. Türkçede –sA şart eki almış yan cümle, temel cümleyi şart,
zaman, tahmin, benzetme gibi anlamlarla tamamlar ve çoğu zaman zarf işlevinde
temel cümleden önce gelir.
Örnek: Bu sefer de geç gelirse / bir daha beklemem.
yan cümle / temel cümle
Onu seviyorsan, ayrılamayacaksan / bunu Ona söylemelisin.
yan cümle / yan cümle / temel cümle

Doğru yanıt E