TURKİSH LANGUAGE I

Söz varlığı, bir dildeki, bir eserdeki sözcüklerin, deyim ve atasözlerinin bütünü.
Söz dağarcığı, söz hazinesi, kelime serveti gibi adlarla da anılmaktadır.

Terim; bilim, sanat, spor, meslek dalıyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcük.

Geçmişte de Türkçeye karşı kayıtsızlığın, duyarsızlığın yaşandığı bir dönemde Karamanoğlu Mehmet Bey, “Şimden gerü divanda, dergâhta, bargâhta, çarşıda ve bazarda Türkçeden başka dil konuşulmaya” diyerek ferman çıkarmış; Âşık Paşa, ünlü eseri Garibname’de Türkçe bilin- cinin oluşmamasından"Türk diline kimsene bakmaz idi Türklere hergiz gönül akmaz idi." dizelerini dile getirerek yakınmış; Mesihî de döneminde ilginin Arap ve Acem diyarlarından gelenlere, dolayısıyla Arapça ve Farsça yazanlara yöneldiğini Mesihî gökden insen sana yer yok Yüri var gel Arabdan ya Acemden sözleriyle vurgulamıştı.

Radyo ve televizyon yayımlarının yaygınlaşması, dinleme ve izleme oranlarının yük- selmesi Türkçe açısından olumlu ve yararlı bir gelişme olması gerekirken yeni sorunlar ortaya çıkarmıştır. Söyleyiş bozuklukları, cümle düşüklükleri, yanlış sözcük kullanma, Türkçenin söz varlığında bulunmayan yabancı sözcüklere yer verme, kaba dil ve argo gibi olumsuzluklar radyo ve televizyon yayınlarında sınırsızca yapılınca bu yanlışlar toplu- mun, özellikle de genç kuşakların diline yerleşmiştir. Yayımcılığın kısır bir söz varlığıyla yapılması ise bir başka sorundur.

Türkiye’deki kullanıcılarının dünya ortalamasına göre üst sıralarda bulunduğu göz önüne alındığında sosyal medya, Türkçenin kullanımı açısından yeni ve yaygın bir ortam olarak öne çıkmaktadır. Sınırlı sayıda harfin kullanılabildiği ortamlarda sözcüklerde ünlü harfleri yazmadan yalnızca ünsüzlerle yazışma, büyük harf ile ilgili kurallara aykırılık, sözcüklerin yazımında özensizlik gibi olumsuzluklar dikkat çekmektedir. Kısa mesajlar- daki karakter sınırlaması bahanesiyle ünlü harfleri kullanmadan yazma eğiliminin her- hangi bir karakter sınırlaması olmayan akıllı telefonlardaki iletişim uygulamalarında da sürdürülmesi dikkat çekicidir. Cep telefonlarından kısa mesaj gönderirken, sanal ortam- daki söyleşi programlarını kullanırken başvurulan bu kural dışı yazışma biçimleri sosyal medyada daha hızlı yayılmaktadır. Sanal söyleşide iki kişi arasında kalan yazışma, sosyal medyada paylaşımla yüzlerce, binlerce kişiye ulaşmaktadır.

Bir sözcüğün ölçünlü söylenişi, genel kabul görmüş, yaygınlaşmış biçimidir. Ölçün dışı kul- lanımlar hemen kulakları tırmalar. Örneğin nasip sözündeki /a/ sesinin uzatılarak nāsip, edebiyātımız sözündeki uzun /ā/ sesinin ise kısa söylenmesi söyleyiş yanlışıdır. Dekan sözü- nün son hecesinin kalın söylenmesi gerekirken dekân biçiminde ince, hikâyedeki /a/ sesinin ince olmasına karşın kalın söyleyişi bir başka yanlıştır.

Hiç kuşkusuz Türkçe daha önce de Batı dillerinden sözcükler almıştı. Örneğin Os- manlı Devleti’nin Venedik ile ilişkileri dolayısıyla İtalyancadan abluka, acente, antika, bando, damacana, iskele, madalya, tabela gibi sözcükler alıntılanmıştı. Anadolu’da yaşa- yan Rumlardan alay, avlu, dalyan, efendi, lahana, liman, sandal, yakamoz vb. sözcükler Türkçeye geçmişti. Tanzimat dönemiyle birlikte Batı dünyasıyla daha sıkı ilişkiler sonu- cunda da dönemin Avrupa’sında geçer dil olan Fransızcadan abone, adres, anket, diplomat, direkt, pasaport, polemik, vagon gibi pek çok sözcük Türkçeye girmişti.

Türkçenin karşı karşıya bulunduğu sorunların çözümü için öncelikle toplumda Türkçe bilincinin yaygınlaştırılması ve dilin öneminin kavratılması gerekmektedir. Eğitim siste- mimiz Türkçeyi sevdirecek, benimsetecek nitelikte yeniden düzenlenmelidir. Radyo ve televizyon kuruluşları, basın yayın organları; toplumda Türkçe bilincinin geliştirilmesi, doğru ve güzel Türkçenin yaygınlaştırılması konusunda etkin olabilirler. Eğitim kurum- larından sonra bu konuda en büyük sorumluluk radyo ve televizyon kuruluşlarına, basın yayın organlarına düşmektedir. Kitle iletişim araçlarında bozuk dil kullanımı nasıl bir anda yaygınlaşıyorsa doğru ve güzel Türkçe kullanımı da bir anda yaygınlaşacaktır. Bu konuda ödüllendirici olmak gerekir. Türk Dil Kurumu, RTÜK gibi kurumların topluma örnek olacak biçimde doğru ve güzel Türkçeyi kullanan yazar, gazeteci, tiyatrocu, spiker ve sunucuyu ödüllendirmeye devam etmesi yararlı olacaktır. Bununla birlikte dilin kul- lanıldığı alanlarda yasal boşlukların giderilmesi, kuralların belirlenmesi yararlı olacaktır. Örneğin şirket adının tescil edilmesi uygulaması iş yeri ve ürün adlandırını da kapsayacak biçimde genişletilebilir.

Türk Dil Kurumu, Atatürk’ün “Ülkesini, yüksek istiklâlini korumasını bilen Türk milleti dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.” sözünü kendisine ilke edinerek dilimizi yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarma mücadelesini vermektedir. Türk Dil Kurumunun yabancı kaynaklı sözlere karşılık önerdiği sözlerden birkaçına bakalım: anc- horman karşılığında ana haber sunucusu, arboretum karşılığında ağaç parkı, viyadükiçin köprü yol, mobbing için bezdiri; selfie için özçekim, mortgage tutsat vb...

Daha kaliteli ürünler sattıklarını göstermesi ve evrensel olduklarını vurgulamak istemeleri iş yerlerinin yabancı sözcük tercih etme gerekçeleri arasında gösterilebilir ancak bunu Türkçenin daha zayıf bir dil olduğunu düşünmelerinden dolayı yaptıkları söylenemez.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Türk Dil Kurumu tarafından 1945’te çıkarılan ilk baskı Türkçe Sözlük’te yaklaşık  32 bin, 2011 yılında çıkarılan sözlükte ise 122 bin dolayında sözcük vardır. Yani aralarında yaklaşık 90 bin sözcüklük fark vardır.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Egzoz, kirpik, makine ve meyve sözcükleri de sıklıkla yazım yanlışı yapılan sözcükler arasında olsa da seçeneklerde doğru yazılmıştır. Kurdele sözcüğü ise kurdela biçiminde yazılmıştır.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

İskele, madalya, tabela ve antika sözcükleri Türkçeye İtalyancadan geçmiştir. Vagon sözcüğü ise Fransızcadan geçmiştir.

Doğru yanıt C'dir.

Avlu, efendi, yakamoz, alay sözcükleri Türkçeye Anadolu'daki Rumlardan geçmiştir. Süveter ise Türkçeye İngilizceden geçmiştir. İngilizcesi sweater olan bu sözcük Türkçeye geçerken Türkçe ses yapısına uygun biçimde dönüşerek dile girmiştir.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Özür dilerim, kahve içmek, hoşça kal, sağlıcakla kal Türkçe ifade kalıplarıdır. Kendine iyi bak ise İngilizceden çevrilerek kullanılan bir ifade kalıbıdır. 

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Türkçe “tutsat” sözcüğü İngilizce mortgage sözcüğüne karşılık olarak türetilmiştir.

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Dersi izleyen öğrencilerin yabancı dil düzeyinin düşüklüğü, dersi veren öğretim üyesinin dil düzeyinin yetersizliği, yabancı bilim insanlarının yazdığı eserlerin okutulması yabancı dille öğretim yapılan derslere ilişkin sorunlar arasındadır. Kaynak sayısının Türkçeden çok daha fazla olabilmesi ise sorun değildir. Kaldı ki genellikle bu durum kaynak sınırlılığı şeklinde yaşanmaktadır.

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Okullarda Türkçe II. Meşrutiyet ile birlikte zorunlu ders hâline getirilmiştir.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Dikey, beşgen ve yamuk Atatürk’ün yazdığı Geometri kitabında yeni türeterek kullandığı kavramlardandır. Şekil ise Arapça bir sözcüktür. 

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Türkçede bazı sözcüklerin yanlış söylenmesi ve yazılması, bazı sözcüklere yanlış anlamlar yüklenmesi; konuşma dilinde ve yazı dilinde cümledeki ögeler arasındaki uyumsuzlukların yol açtığı anlatım bozukluklarının yanı sıra olur olmaz her yerde yabancı kökenli sözcüklere yer verilmesi, iş yerlerinde, ürünlerde yabancı adlar kullanılması ge- nellikle dilin bir sorunu olarak algılanmaktadır.