TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ VE PARLEMENTO TARİHİ - Deneme Sınavı - 8

Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün sağduyulu ve DP Genel Başkanı Celal Bayar’ın ağırbaşlı yaklaşımları iktidar değişiminin başarılı bir şekilde gerçekleşmesini sağladı. 22 Mayıs 1950’de açılan IX. Dönem TBMM, önce yeni Meclis Başkanı’nı Refik Koraltan olarak belirledi. Ardından Cumhurbaşkanlığı görevine DP’nin adayı Celal Bayar seçildi. Son olarak Cumhurbaşkanı Celal Bayar yeni hükümeti kurma görevini Adnan Menderes’e verdi ve yeni kabine kuruldu. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, DP’nin Genel Başkanlığı’ndan ayrılarak Menderes’i sadece Başbakanlık görevine değil aynı zamanda DP Genel Başkanlığı’na da getirdi. Böylece tek parti döneminde uygulanan bir gelenek daha yıkılarak Cumhurbaşkanının hiçbir partiye hukuken bağlı olmadan, tarafsız olması ilkesi hayata geçti. Yanıt C’dir.

1954 Seçimleri DP’ye büyük güç ve aşırı özgüven verdi. Siyaseten zirveye ulaşan DP’nin gerilemesi ve demokratik gelenekten uzaklaşması da bu noktada başladı. Seçimin ardından DP, bu durumun sorumlusu olarak gördüğü muhalefete karşı daha otoriter, daha sert bir politika izlemeye yöneldi. DP, izleyeceği otoriter eğilimin ilk işaretlerini 1954 seçimlerini kaybettiği iki vilayeti cezalandırarak gösterdi. Cumhuriyetçi Millet Partisi’nin seçim kazandığı Kırşehir ili ilçe haline getirmiştir. Yanıt D’dir.

1950-1960 DP iktidarı döneminde, pek çok muhalefet partisi faaliyet gösterdi. Bunlar; Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Millet Partisi (MP), Köylü Partisi (KP), Cumhuriyetçi Millet Partisi (CMP) ve Hürriyet Partisi’ydi. Yanıt B’dir.

Askeri müdahaleyle DP’liler tutuklandılar ve yargılanmak üzere Yassıada’ya
gönderildiler. On bir aylık bir mahkeme neticesinde DP’nin önde gelen 15 ismi
hakkında idam kararı çıkarken 402 sanık da çeşitli cezalara çarptırıldı. Milli Birlik
Komitesi 15 kişilik idam kararından Başbakan Adnan Menderes, Maliye Bakanı
Hasan Polatkan ve Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu’nun idam kararlarını onayladı. Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın da içinde yer aldığı 12 kişinin idam kararı da
ömür boyu hapse dönüştürüldü. Yanıt A'dır.

27 Mayıs Darbesi 1960 yılında gerçekleşmiştir. Yanıt C'dir.

Türk siyasi tarihinde, 27 Mayıs 1960 tarihindeki askeri müdahaleyle başlayan müdahaleler ve muhtıralar döneminin belki de önemli halkası, 12 Eylül 1980 Askeri Müdahalesidir. Özellikle 1975 yılından sonra hız kazanan öğrenci olayları, grevler, ağır ekonomik bunalımlar, siyasi istikrarsızlıklar, siyasi cinayetler ve toplumsal çatışmalar ülkeyi iç savaş ortamına getirmişti. Doğru cevap D dir.

Çorum’da, Malatya’da ve Maraş’ta toplumsal olaylar yaşanmıştır. Doğru cevap A dır.

Askeri müdahaleden hemen sonra ülke yönetimini, Genelkurmay Başkanı
Orgeneral Kenan Evren’in başkanlığında oluşan Milli Güvenlik Konseyi üstlendi. Doğru cevap C dir.

Anayasanın bu denli yüksek bir oyla kabul edilmesinde; 1980 öncesindeki
kaotik ortamın halkta derin izler bırakmasının, eski siyasi iktidarlara olan güvensizliğin
devam etmesinin, basın-yayın organlarının sıkı bir denetim altında
tutulmasının, Anayasa hakkında yorum ve değerlendirme yapma yasağının getirilmesinin
etkili olduğu söylenebilir. Doğru cevap B dir.

Bütün yasaklara ve sıkı denetimlere rağmen eski siyasi partilerin geleneğinden
gelen siyasal oluşumların önüne tümüyle geçilemedi ve kısa zamanda siyasi parti
kurma aşamasına geçildi. İlk aşamada 15 Mayıs 1982’de, 1980 sonrasının ilk siyasi
partisi olarak Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) kuruldu. Doğru cevap E dir.

Büyük Türkiye Partisi’nin, feshedilmiş bir partinin (Adalet Partisi) devamı olduğu gerekçesiyle Güvenlik Konseyi kararı ile kapatılması, 12 Eylül yönetiminin 1980
öncesindeki siyaset anlayışının geri gelmesini önleme konusunda ne denli kararlı
olunduğunu gösterdi. Doğru cevap A dır.

Turgut Özal, yeni siyaset anlayışı ve üslubuyla 1983-1993 yılları arasına damgasını
vuracak ve etkilerini halen devam ettiren uygulamalara önderlik edecektir. Doğru cevap C dir.

17 Nisan 1993 tarihinde Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın ani
ölümü, siyasetin zirvesinde ciddi bir dalgalanmaya ve taşların yerinden oynamasına
neden oldu. 16 Mayıs’ta TBMM’de yapılan oylamada yeterli oy çoğunluğuna
ulaşan Süleyman Demirel Cumhurbaşkanı seçildi ve yeni bir dönem başladı. Doğru cevap B dir

Laiklik tartışmalarının, devlet-mafya ilişkilerinin,
milletvekili istifalarının, iktidar-muhalefet çatışmalarının yoğun olarak yaşandığı
bir dönemde, 28 Şubat 1997’deki Milli Güvenlik Kurulu toplantısında Türk siyasi
tarihine damgasını vuracak kararlar alındı. Doğru cevap E dir

Abdullah Gül tarafından kurulan 58. Hükümetin görevde olduğu günlerde
Siirt’te seçimler yapıldı ve Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Recep Tayyip
Erdoğan, Siirt Milletvekili olarak parlamentoya girdi. Doğru cevap D dir.

Türkiye II. Dünya Savaşına katılmamasına rağmen, etrafını saran bu büyük savaşın etkilerini her alanda hissetti. Tek parti yönetimiyle idare edilen ülkemizde büyük ekonomik sorunlar çıktı. Ülkede siyasal idareye karşı memnuniyetsizlik ve sisteme karşı muhalefet iyice belirginleşti. Toplumda büyük oranda bir değişim ve dönüşüm talebi başladı. II. Dünya Savaşı sonrasında ortaya çıkan uluslararası şartlar, Türkiye’nin iç ve dış politikasını derinden etkiledi. Bu yıllarda Türkiye’nin en önemli dış meselesi, Türk Sovyet ilişkilerinin bozulması hatta iki ülkeyi savaşın eşiğine kadar getirmesiydi. Avrupa’da demokratik cepheyi temsil eden ülkelerin, totaliter ve tek partili rejim sahibi ülkelere karşı savaşı kazanmış olması, serbest seçim esasına dayalı demokrasilerin yaygınlaşmasına sebep oldu. Tek parti idareleri iyice gözden düştü ve terk edilmeye başlandı. Türkiye’nin tercihini Batı ittifakından yana yapması aynı zamanda Batı’daki yeni değişimi ve gelişimi peşinen kabul etmesi, iç siyasetteki dönüşümü bir an önce gerçekleştirmesi anlamına geliyordu. Batı dünyasının kapısını çok partili demokrasi açacaktı. Aksi takdirde uluslararası alanda yalnız kalma ihtimali kuvvetlenecek ve Sovyetler Birliği karşısında oldukça zor duruma düşülebilecekti. Doğru cevap B'dir.

Türkiye Cumhuriyeti, Terakkiperver Cumhuriyet Partisi’nin 1925 yılında kapatılması ile tek partili düzene geri dönmüştü. Ancak CHP’ye, örgütüne ve hükümetin yetersizliklerine yönelik eleştiriler dinmemişti. Örneğin Ağaoğlu Ahmet, 1926’da sunduğu raporda hükümetin denetimsiz olmasının yaratacağı olumsuzluklara dikkati çekmişti. İçte ve dışta hükümete ve ülkeye yönelik giderek artan eleştiriler çok geçmeden Serbest Cumhuriyet Partisi (SCP)’nin kurulmasını ve Türkiye’nin ikinci kez çok partili demokrasiye geçmesini sağladı. Doğru cevap A'dır.

Ülkenin var olan olumsuzluk ve hoşnutsuzluklardan yıpranmasını istemeyen, hükumetin denetlenmesini gerekli gören ve toplumdaki hoşnutsuzluklara Meclis kanalıyla ve Mecliste çözüm aramak isteyen Mustafa Kemal Paşa, çözümü yeni bir partinin kurulmasında buldu. Partinin başkanlığı için de hükumetin devletçi politikalarını benimsemeyen Fethi Bey’i tercih etti. Doğru cevap E'dir.

Yedi yıllık Cumhuriyet yönetiminde devrimin kök salamadığı, ülkenin ekonomik koşulları nedeni ile toplumsal hoşnutsuzluğun arttığı, buna karşın hükumetin benimsediği politikaların geniş halk kitlelerince benimsenmediği bir ortamda kurulan Serbest Cumhuriyet Partisi (SCP), yalnız yoksul halk kitlelerinin değil, devrime karşı çevrelerin de sığındığı saçak altı oldu. Fethi Bey’in ve partinin etkin isimlerinin SCP’nin güdümlü bir parti olmadığını kanıtlamak istercesine etkili bir muhalefet yapmaları, kısa süre önce içinden çıktıkları Cumhuriyet Halk Partisi’nin politikalarına sert eleştiriler getirmeleri ve halktan da kendilerini hızla iktidara taşıyacak kadar olumlu yanıt bulmaları Partinin sonunu getirdi. İktidarın; yönetme gücünü yitirme korkusu ile iktidar olma olgunluğundan yoksun davranması, muhalefetin sergilediği tavır ile devrim karşıtlarına göz kırptığı izlenimi yaratması Cumhuriyet rejiminin yara alacağı kaygısını doğurdu ve Türkiye’nin güdümlü de olsa başlayan çok partili demokrasisinin ikinci kez sonlanmasına neden oldu. Doğru cevap D'dir.

Cumhuriyet Halk Partisi; Sivas Kongresi’nde örgütlenen, “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti”nin siyasal parti halinde dönüşmesi ile kurulmuştur. Onu, tarihsel ve ulusal gereksinimler doğurmuştur. Sivas Kongresi’nden 9 Eylül 1923’e kadar Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 9 Eylül 1923’den 10 Kasım 1924’e kadar Halk Fırkası, 10 Kasım 1924’den 1931 yılına kadar Cumhuriyet Halk Fırkası, 1931 Kurultayı’ndan sonra da Cumhuriyet Halk Partisi adını almıştır. Doğru cevap C'dir.