TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ VE PARLEMENTO TARİHİ - Deneme Sınavı - 9

27 Mart 1994’te yapılan yerel seçimlere, SHP, DSP ve CHP’nin ayrı ayrı girmeleri ve solun ciddi bir yenilgiye uğraması, solun birleşmesini gündeme getirdi. Bülent Ecevit’in Genel Başkanı olduğu DSP’nin bütünleşme fikrine sıcak bakmamasına karşın, SHP ile CHP arasında birleşme görüşmelerinde başarıya ulaşıldı. DYP-SHP koalisyon hükümetinin hem Meclis içinde hem de dışında güç kaybettiği günlerde, SHP kurultayında CHP’ye katılım kararı alındı. Sosyal demokrat siyasal partilerin CHP bünyesinde birleşmeleri, hükümetin yapısında da değişikliğe yol açtı ve Başbakan Tansu Çiller, CHP’nin yeni Genel Başkanı Hikmet Çetin ile hükümet ortaklığı yapmak durumunda kaldı.

İlk aşamada 15 Mayıs 1982’de, 1980 sonrasının ilk siyasi partisi olarak Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) kuruldu. Bu partiyi Anavatan Partisi (ANAP), Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP), Halkçı Parti (HP) ve Refah Partisi (RP) gibi siyasi partiler takip etti.

Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu ve Bütçe Kanunu görüşmeleri CHP’de tek parti yönetiminden farklı gerekçelerle rahatsız olan bir grubun daha da belirginleşmesini sağladı. Bu grubun birlikte ve ortak bir şekilde hükümete yönelik ilk talebi hak ve hürriyetlerin genişletilmesi isteği yani “Dörtlü Takrir” ile oldu. Haziran 1945’te Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü’nün imzaladığı bu önerge, CHP Meclis Grup Başkanlığı’na verildi.Yanıt C’dir.

ANAP’ın birinci iktidar döneminde siyasi açıdan belki de en önemli olay, 12 Eylül askeri darbesi sonrasında siyasi yasaklı duruma düşen 1980 öncesinin siyasetçileriyle ilgili olarak yapılan halk oylamasıdır. Turgut Özal ve arkadaşları tarafından verilen Anayasa değişikliği önerisinin kabul edilmesi sonucunda, seçmen yaşı 21’den 19’a indirildi, 400 olan milletvekili sayısı 450’ye çıkarıldı ve siyasi yasakların kaldırılmasıyla ilgili olarak da halk oylaması yapılması kararı alındı. Turgut Özal ve ANAP’ın “hayır” propagandası yaptıkları halk oylaması, 6 Eylül 1987’de gerçekleştirildi ve yasakların kaldırılması %50.16’lık bir “evet” oy oranıyla kabul edildi. Böylece pek çok eski siyasetçi yaklaşık yedi yıl sonra, yeniden siyaset yapma imkânına kavuşmuş oldu.

Türk siyasi tarihinde, 27 Mayıs 1960 tarihindeki askeri müdahaleyle başlayan müdahaleler ve muhtıralar döneminin belki de önemli halkası, 12 Eylül 1980 Askeri Müdahalesidir. Özellikle 1975 yılından sonra hız kazanan öğrenci olayları, grevler, ağır ekonomik bunalımlar, siyasi istikrarsızlıklar, siyasi cinayetler ve toplumsal çatışmalar ülkeyi iç savaş ortamına getirmişti. Uzlaşma kültüründen yoksun sivil siyasetin çözüm üretmekte yetersiz kalması, toplumun en güvendiği kurum olan Silahlı Kuvvetlerden beklentilerini de arttırmıştı. Çorum’da, Malatya’da ve Maraş’ta yaşanan toplumsal olaylara, 1980 yılının yaz aylarında eski Başbakanlardan Nihat Erim’in ve DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler’in öldürülmeleri de eklenince Türkiye’nin geri dönülemez bir noktaya geldiği pek çok kişi tarafından anlaşılmıştı. Bütün bunlara karşın siyaset arenasındaki kısır tartışma ortamının devam etmesi, Silahlı Kuvvetlerin yönetime el koymasını kaçınılmaz bir hale getirmişti.

Çok partili hayatın ilk genel seçimlerinin 21 Temmuz 1946’da yapılmıştır. Yanıt E'dir.

SCP yabancı sermayenin girişinin engellenmesinin aksine programında yabancı sermaye girişinin önünün açılmasını savunmuş ve ekonomide liberal politika izlenilmesini savunmuştur. Doğru yanıt “E” şıkkıdır.

CHP’nin ilk kurultayı 1919 yılında yapılan Sivas Kongresi olarak kabul edilmiştir. Atatürk, 1927 yılında yapılan ikinci kurultayda yaptığı açılış konuşmasında  “Bütün Anadolu ve Rumeli’ye şamil olmak üzere ilk umumi kongremiz Sivas’ta akdedilmişti” diyerek tarihsel saptamayı yapmıştır. Doğru cevap “A” şıkkıdır.

Mustafa Kemal Paşa 1927 Kurultayı’nda değişmez genel başkan olmuştur. Doğru seçenek “A” şıkkıdır.

CHP’nin altı ilkesi 1931 Kurultayında tanımlanmıştır. Doğru cevap “B” şıkkıdır.

Atatürk’ün katıldığı son kurultay 1935 kurultayıdır. Doğru cevap “D” şıkkıdır.

İnönü için “Milli Şeflik” tanımı ilk kez Ali Naci Karacan tarafından kullanılmıştır. Doğru cevap “D” şıkkıdır.

1943 Kurultayında ilk kez partinin amacı belirtilmiştir. “Memleket­in si­yasal hayatının bütün teşkilatında kendi­ prensi­pleri­ni­ Türk mi­llet­ine sevdi­rmek ve kabul etti­rmek” bunun bi­ri­nci­ aracı olarak da yasal yollardan seç­im­ kazanıp TBMM’de çoğunluğu elde etmek ve Part­i Hükümet­’in­ kurmak CHP’ni­n amacı olarak belirlenm­işt­ir. Doğru cevap “E” şıkkıdır.

İlk Halkevi 19 Şubat 1932’de Ankara’daki eski Türk Ocağı binasında açıldı. Doğru cevap “B” şıkkıdır.

12 Temmuz Beyannamesi 1947’de yayınlandı. Temel amacı CHP ve DP arasında bir uzlaşı sağlanmasıdır. Beyannamede; meşru bir muhalefetin önemine dikkat çekilerek, iktidarın muhalefete hiç bir şekilde baskı yapamayacağı vurgulanıyordu. Ayrıca, Bayar’ın iddiaları makul görülerek, muhalefete sahip çıkılırken, Başbakan Peker’in iddiaları karşılıksız kalıyordu. Cumhurbaşkanı demokrasiye geçişte kararlı tutumuyla tavrını ortaya koyarken, iktidar ve muhalefet ilişkilerine de yeni boyut kazandırdı. Böylece Cumhurbaşkanı İnönü tavrını ortaya koymuş, siyasetin yeniden yapılandırılmasına yol açacak yeni bir süreci başlatmış oldu. 12 Temmuz Beyannamesi, siyasette büyük yankı buldu. Beyannamede açıkça bir hedef gösterilmese de CHP içerisinde sertlik yanlısı grubun öncüsü Başbakan Recep Peker’e yönelik bir eleştiri vardı. Ne var ki 12 Temmuz Beyannamesi DP’deki huzursuzlukları daha da artırdı. Beyannameyi ‘tarihi değeri olan bir iyi niyet ve ileri görüşlülük ifadesi’ olarak gördüğünü söyleyen DP Genel Başkanı Celal Bayar’a parti içinden tepkiler gelmeye başladı. Yanıt E’dir.

5 Aralık 1934’te Anayasa ve Seçim kanununda yapılan yasa değişikliği ile kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır. Doğru cevap “D” şıkkıdır.

Türkiye Cumhuriyeti 5 Mart 1945’te San Fransisco Konferansı’na resmen çağrılarak Birleşmiş Milletler Örgütü’nün kurucu üyeleri arasında yer aldı. Doğru cevap “C” şıkkıdır.

Yeni Seçim Yasa taslağı 16 Şubat 1950’de Meclis Genel Kurulu’nda görüşüldü, Millet Partisi’nin olumsuz oy kullanmasına karşın CHP ve DP’nin oylarıyla kabul edildi. Böylece çok partili hayatın gereğine ve olgun bir demokrasi anlayışına uygun bir şekilde CHP ve DP’nin desteğiyle kabul edilen seçim yasası yürürlüğe girdi. Yeni Seçim Yasası, temel ilkeleri bakımdan oldukça demokratikti. Yasa; gizli oy- açık sayım ve yargı denetimini getiriyordu. Yanıt A’dır.

14 Mayıs 1950 Genel Seçimleri'nde DP oyların %53'ünü alarak 408 milletvekili çıkarmıştır. Yanıt D'dir.