TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ VE PARLEMENTO TARİHİ

İnsanları diğer canlı türlerinden ayıran en önemli özellik aklını ve dilini kullanarak toplu halde yaşamalarıdır. Bunu “aile” ile başlatmışlar, “kabile” yaşantısıyla sürdürmüşler ve en son olarak da devlet haline gelmişlerdir. İlk kez Mezopotamya’da MÖ. 4 binlerde görülmüştür.

Avrupa’da Aydınlanma Dönemi’nin düşünürleriyle birlikte tekrar gündeme getirilmiştir. 17. yüzyılda İngiltere’de ortaya çıkmıştır.

Sistem, yönetime katılma hakkına sahip yurttaşların bir meydanda toplanarak sorunları görüşmesi ve oylarını vermesi esasına dayanır.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Parlamenter sistemin belirgin özelliği ulusal iradenin temsil edildiği yer olan ve seçimle oluşan parlamentoya karşı yürütme gücünü oluşturan hükümetin sorumlu olmasıdır.

Britanya Adası’nda 11. yüzyıla gelinceye değin güçlü yönetimler oluşturulamamıştır. Feodal sistem burada da egemen olmuştur. Ancak Normanların burayı işgal etmesinden sonra güçlü bir siyasal yapı ortaya çıkmaya başlamıştır.

15. yüzyıl ortalarına kadar ne Lordlar ne de Avam Kamarası üyelerinin yasa önerme hakları vardı.

1872’de seçmenleri baskılardan kurtarmak için oyların gizli verilmesi ilkesi benimsendi.

İki dereceli bir seçimle oluşan ve Ulusal Konvansion adı verilen yeni meclis 20 Eylül 1792’de toplandı. 21 Eylül’de krallığı kaldırarak Cumhuriyet’i ilân etti.

Demokrasi; Yunanca Demos (halk) ile Kratos (iktidar) sözcüklerinin bir araya gelmesinden oluşmuş bir kavramdır. Halkın iktidarı, halkın hâkimiyeti anlamına gelmektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Doğrudan demokrasi, demokrasinin doğduğu dönemde İlkçağın kent devletlerinde uygulanmıştır. Sistem, yönetime katılma hakkına sahip yurttaşların bir meydanda toplanarak sorunları görüşmesi ve oylarını vermesi esasına dayanır. Kent devletinden çıkılarak devletlerin geniş alanlara yayılması ve kapsadığı insan sayısının çoğalması bu uygulamayı olanaksız kılmıştır. Bu uygulamada 20 yaşın üzerinde, mülk sahibi erkekler yurttaş sayılmıştır. Kadınlar, köleler, yabancılar yurttaş sayılmadıkları için yönetime katılma hakları da yoktu. Yurttaş olma özelliğine sahip insanlar belirli yerde toplanarak yasama görevine doğrudan katılıyorlardı. Dolayısıyla yurttaşlar yasal düzenlemeler yanında kamu görevlilerinin belirlenmesinde de aktif rol oynuyorlardı. Yürütme görevini ise kendi aralarından belirledikleri bir grup insan yapıyordu. İlkçağ demokrasilerini en iyi yansıtan yer Atina idi. Doğru cevap B seçeneğidir.

Bu tip demokrasiler, doğrudan demokrasi ile temsili demokrasi arasında bir modeldir. Her iki tipin özelliklerini de içerir. Bunda da özgür, adil ve düzenli seçimler temel unsurdur. Halk kendilerini temsil edeceklere yetki vermektedir. Ancak kimi zaman yurttaşlar söz söyleme, karar verme yetkisini temsilcileri yerine kendisi kullanmaktadır. Bunu da “Halk Oylaması (Referandum)”, “Halk Vetosu” ve “Halk Girişimi” gibi çeşitli adlar altında yapmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Her siyasal sistemin olduğu gibi klasik demokrasinin de ana unsurları vardır. Bu unsurların eksikliği demokrasinin varlık nedenini sakatlamaktadır. Ancak bu unsurların bir anda ortaya çıktığını söylemek de zordur. Zaman içinde bu unsurlar belirginleşmiştir. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

Doğru cevap D seçeneğidir.

Demokrasi devleti yönetecek kişilerin yetkilerinin sınırlandırılmasını öngörür. Sınırsız yetkiyle donatılmış yöneticilerin olduğu yerde demokrasiden söz edilemez. Yetkiler genellikle anayasa dediğimiz pozitif hukuk metinlerinde belirlenmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Demokrasi özgürlük rejimidir. Demokrasiyi diğer sistemlerden ayıran en temel unsur özgürlüklere verdiği değerdir. Klasik demokrasideki özgürlük yaklaşımı bireyseldir. Haklar ve özgürlükler bireyin doğuştan sahip oldukları vazgeçemeyeceği, devredemeyeceği haklar ve özgürlüklerdir. O nedenle de demokrasideki amaç bireyleri ideal özgürlüğe ulaştırmaktır. Yöneticiler bunun için çaba gösterirler. Doğru cevap A seçeneğidir.

Demokrasi ülkeyi yönetenlerin yönetme yetkisini görünmez soyut güçlerden değil, somut güçlerden yani yönettiği halktan almasını öngören bir sistemdir. Bunun göstergesi ise seçimdir. Seçim, klasik demokrasinin temel dayanağıdır. Halk, iradesini seçim sandıklarında gösterir. Bu nedenle seçme hakkı, seçim özgürlüğü ve seçimin düzgün yapılması klasik demokrasinin önemli göstergeleridir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Meclis Hükümeti Sistemi’nde tüm yetki mecliste toplanmıştır. Hükümet üyeleri meclisçe belirlenir. Hükümet üyeleri tek tek meclisçe seçilir ve tek tek ya da toplu olarak meclise karşı sorumludur. Bu nedenle meclis istediği zaman hükümet üyelerinden birini ya da tümünü görevden alabilir. Başbakan yoktur. Meclis, hükümetin aldığı kararların uygulanmasını durdurabilir, değiştirebilir. Bu nedenle hükümet Meclisin çizdiği sınırlar içinde hareket etmek zorundadır. Yürütme ile yasama arasında görüş farklılığı oluştuğunda yürütme yasamaya uymak zorundadır. Yasama hükümeti düşürebilir, ama hükümet meclisi feshedemez. Devlet başkanlığı yoktur. Meclisçe seçilen bir kişi bu görevi yerine getirir. Meclis sürekli çalışma halindedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

İngiltere’de bir yandan kralın yetkileri sınırlandırılarak parlamentonun etkinliği artırılırken öte yandan da bireyin temel haklarını güvenceye alacak belgelerin kronolojik sırası aşağıdaki gibidir:

Doğru cevap A seçeneğidir.

İnsanların doğuştan itibaren insan olmalarından kaynaklanan vaz geçemeyeceği, devredemeyeceği ve paylaşamayacağı hakları ve özgürlükleri vardır. Bunların korunması ve geliştirilmesi devletlerin temel görevidir. Haklar ve özgürlüklerin en iyi korunduğu ve geliştirildiği sistem ise demokrasidir. Demokrasi bireylerden oluşan toplumların iradesine ve ortak akla dayanmaktadır. Toplumların gelişmişlik düzeyi demokrasilerin de düzeyini belirlemiştir. İnsanlık tarihinde insana yaraşır siyasal sistemin demokrasi olduğu artık kabul edilen bir gerçektir. Doğru cevap C seçeneğidir.