TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ VE PARLEMENTO TARİHİ

İlk kez Mezopotamya’da MÖ. 4 binlerde görülen devlet, kısa sürede diğer coğrafyalara da yayılmıştır.

Demokrasi çeşitli dönemlerde çeşitli şekillerde tanımlanmış ise de en yaygın tanımını Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Abraham Lincoln yapmıştır. Buna göre demokrasi,
halkın, halk tarafından halk için yönetilmesidir.

I. James’in ölümü üzerine tahta çıkan I. Charles da (1625-1649) oluşmuş bulunan kuralları hiçe saydı. Parlamentonun onayı olmadan vergi koymak istemesi bu
kez parlamentonun tepkisine yol açtı. Fransa ile girdiği savaşın kötü gidişi de bu
tepkiyi tetikledi. Kral tepkileri önleyebilmek için birkaç kez parlamentoyu kapattı
ise de parlamento her açılışında eski kararında direndi. Bunun üzerine Kral parlamento ile anlaşmak zorunda kaldı ve 1628’de Haklar Dilekçesi(Petition of Rights)
olarak tarihe geçen belgeyi kabul etti.

Bundan yararlanan parlamento 1689’da Haklar Beyannamesi’ni krala imzalattı.

Kurucu Meclis bu bildiriden sonra da çalışmalarını sürdürdü ve Fransa’nın ilk
anayasasını yaptı (1791).

Üçüncü Cumhuriyet Dönemi (1870-1946)

Son derece geniş yetkilerine karşın Louis Napolyon, cumhurbaşkanlığı ile
yetinmedi. O imparator olmak istiyordu. Bunun için halkın oyuna başvurdu.
7.800.000 kişi Napolyon’un imparator olması için oy kullandı. O da 2 Aralık
1852’de, III. Napolyon olarak imparatorluğunu ilân etti. Böylece Fransa’da yeniden geriye dönüş süreci başlamış oldu.

1 Haziran 1958’de parlamento General de Gaulle’eyi hükümet başkanlığına getirdi ve Ona yeni bir anayasa yapma yetkisi verdi. Hazırlanan Anayasa 28 Eylül
1958’de halk oylamasına sunuldu. Halkın %80’i kabul oyu verdi. Böylece Fransa’da
5.Cumhuriyet dönemi başladı.

XVIII. Louis ölünce yerine devrim karşıtı kardeşi X. Charles geçti. Louis’in
dengeli politikasını bir kenara iterek mutlak monarşiyi yeniden inşa etmeye kalktı.

Napolyon, I. Napolyon
unvanını aldı. Savaşların iyi gitmemesi Napolyon’un Elbe adasına sürülmesi üzerine Fransa’da yeniden krallığa dönüldü.
Monarşiye Dönüş
XVI. Louis’in kardeşi XVIII. Louis adıyla Fransa tahtına oturdu.

Parlamentoca yapılmış bir düzenleme karşısında belirli sayıda
yurttaşın, belirli bir süre içinde bir araya gelerek bu düzenlemenin yürürlüğe girebilmesi
için halkoyuna başvurulmasını istemesi ve bu isteğin uygulanmasını ifade eden kavram halk vetosudur.

Antik Yunan'daki Atina Devleti doğrudan demokrasiye örnek olarak verilebilir.

Halk girişimi yarı doğrudan demokrasilerde halkın belli ölçülerde yasa önerisinde bulunma hakkını ifade eden kavramdır.

Yetkilerin sınırlandırılması, temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması, çoğunluğun yönetme hakkı, seçme ve seçilme hakkı ve yasal muhalefet klasik demokrasinin ana unsurları arasındadır.

Nispi temsil sisteminde siyasal partiler seçimlerde aldıkları oyları oranınca milletvekili çıkarırlar.

Parlamenter sistemin beşiği İngiltere'dir.

Parlamentoya karşı yürütme gücünü oluşturan hükümetin sorumlu
olduğu Parlamenter sistemdir.

Başkanlık sistemlerinde başkanın yada onun atadığı hükümet üyelerinin yasama organından güvenoyu alma zorunluluğu bulunmamaktadır.

İngiltere'de II. Charles tarafından 1679'da imzalanan ve kişi güvenliğini kapsayan belge Habeas Corpus Act adlı belgedir.

Fransa'da İkinci Cumhuriyet dönemi 1848-1870 yılları arasında yaşanmıştır.