TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ VE PARLEMENTO TARİHİ

Bununla birlikte SCP’nin kuruluşunu hazırlayan asıl nedenler içerden kaynaklanıyordu. 1930 yılına gelindiğinde yedi yıllık Cumhuriyet yönetimi; siyasal, hukuksal ve toplumsal alanda yaptığı devrimlerle adeta kabuk değiştirmişti. Ne var ki bu değişim geniş halk kitlelerine benimsetilememiş, aksine kimi çevrelerin tepkili olmasına zemin hazırlamıştı. Buna, 1929 yılı sonundan itibaren kendisini iyice hissettiren ekonomik bunalım da eklenince toplumsal hoşnutsuzluk iyice artmıştı. Doğru cevap C'dir.

Ağaoğlu Ahmet, 1926’da sunduğu raporda hükümetin denetimsiz olmasının yaratacağı olumsuzluklara dikkati çekmişti. İçte ve dışta hükümete ve ülkeye yönelik giderek artan eleştiriler çok geçmeden Serbest Cumhuriyet Partisi (SCP)’nin kurulmasını ve Türkiye’nin ikinci kez çok partili demokrasiye geçmesini sağladı. Avrupa’nın Türkiye’deki yönetimi diktatörlük olarak tanımlaması en önemli dış nedendi. Doğru cevap E'dir.

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, eşit koşullarda yapılacak genel seçimlerde SCP’nin kazanabileceğini gördü ve ağırlığını CHP’den yana koydu. Fethi Bey ve SCP yöneticileri Cumhurbaşkanının başlangıçtaki tarafsızlığını bozması karşısında Mustafa Kemal ile karşı karşıya kalmak istemediler. Yaptıkları bir toplantının ardından 17 Kasım 1930’da partilerini kapattılar. Doğru cevap D'dir.

CHP; Sivas Kongresi’nde örgütlenen, “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti”nin siyasal parti halinde dönüşmesi ile kurulmuştur. Onu, tarihsel ve ulusal gereksinimler doğurmuştur. Sivas Kongresi’nden 9 Eylül 1923’e kadar Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 9 Eylül 1923’den 10 Kasım 1924’e kadar Halk Fırkası, 10 Kasım 1924’den 1931 yılına kadar Cumhuriyet Halk Fırkası, 1931 Kurultayı’ndan sonra da Cumhuriyet Halk Partisi adını almıştır. Doğru cevap A'dır.

CHP’nin ikinci Kurultay’ı TBMM seçimlerinin yenilenmesinden sonra 15-20 Ekim 1927 tarihleri arasında yapılmıştır. Kurultay’a 316’sı milletvekili, 62’si delege olmak üzere toplam 378 kişi katılmıştır. Bu kurultayın en önemli belgeleri Atatürk’ün “Büyük Nutku”, “Cumhuriyet Halk Fırkası Nizamnamesi (Tüzüğü)” ve “Umumi Riyasetin (Genel Başkanlığın) Beyannamesi”dir. Doğru cevap B'dir.

CHP’nin Üçüncü Büyük Kurultayı 10 Mayıs 1931’de toplanmıştır. 296’sı milletvekili, 103’ü delege olmak üzere toplam 399 üyenin katıldığı Üçüncü Büyük Kurultay’da CHP’nin ilkelerine devletçilik ve devrimcilik ilkeleri eklenmiş, Parti’nin temel düşüncelerini yansıtan altı ilke Kurultay tarafından kabul ve ilan olunmuştur.Doğru cevap C'dir.

Atatürk’ün vefatı üzerine toplanan CHP I. Olağanüstü Kurultayı Mustafa Kemal Atatürk'ü, Partinin “Ebedi” Başkanı olarak anarken CHP Genel Başkanlığına “Değişmez Başkan” sıfatıyla İsmet İnönü getirildi.Değişmez Genel Başkanlığa getirilen İsmet İnönü, 1930’lu yıllardaki totaliter rejimlerin başkanları tarafından kullanılan “Milli Şef ” unvanıyla anılmaya başlandı. Doğru cevap D'dir.

CHP yöneticileri; Mustafa Kemal Paşa’nın 20 Nisan 1931’de yayınladığı bildirisinde belirtilen “Halkçılık, Milliyetçilik ve İnkılâpçılık” ilkelerinin halk arasında yayılmasını, halkın bu yönde eğitilmesini ve özellikle Cumhuriyetin emanet edildiği gençlerin bu ilkeleri içtenlikle benimsemelerini zorunlu görüyordu. Halkevleri bu ilkeler üzerine temellendirilmiştir. Doğru cevap E'dir.

Milletvekili Seçim Yasası’nın kimi maddelerindeki “erkek” kaydının yerine de “kadın, erkek” kaydı eklenerek kadınların seçme ve seçilme hakkının önündeki tüm engeller kaldırıldı. Böylece Türk kadını Fransa, İsviçre, İtalya gibi pek çok Avrupa ülkesindeki hemcinslerinden önce seçme ve seçilme hakkına kavuşturuldu. 1935 seçimlerinde 17 kadın TBMM’de yer buldu, ara seçimlerde bir kadın milletvekili seçildi. Böylece 18 kadın milletvekili ile Türk demokrasisi önemli ve büyük bir adım daha atmış oldu.Doğru cevap B'dır.

Türkiye Cumhuriyeti Batı’nın çok partili demokratik ülkeleri arasında yer almasını sağlayan adımlarını atarak demokratik gelişimini olgunlaştırmak konusundaki kararlılığını ortaya koydu. Önce Milli Kalkınma Partisi’nin ardından Demokrat Parti’nin 1946’da Türk siyasal yaşamında yer almasının ardından 1950’de yapılan seçimler sonrasında kansız olarak iktidarı Demokrat Parti’ye teslim ederek muhalefet görevini üstlendi. Doğru cevap D'dir.

Sivas Kongresi’nden 9 Eylül 1923’e kadar Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 9 Eylül 1923’den 10 Kasım 1924’e kadar Halk Fırkası, 10 Kasım 1924’den 1931 yılına kadar Cumhuriyet Halk Fırkası, 1931 Kurultayı’ndan sonra da Cumhuriyet Halk Partisi adını almıştır.

Doğru cevap C'dir.

Partinin ilk tüzüğü ise 1923 yılında hazırlanmıştır. Tüzük, Mustafa Kemal Paşa’nın 7 Ağustos - 9 Eylül 1923 tarihleri arasında seçim çevrelerinden gelen milletvekilleri ile yaptığı görüşmeler sonucunda ortaya çıkmıştır.

Doğru cevap B'dir.

1927 Tüzüğü’nün 7. maddesi genel esasların hiçbir şekilde değiştirilemeyeceğini hükme bağlamıştır. Böylece Mustafa Kemal Paşa değişmez genel başkan olmuştur.

Dördüncü Büyük Kurultayın 13 Mayıs 1935’teki toplantısında “Kamâlizm (Kemalizm)” ilk kez CHP Programı’na girmiştir.

Doğru cevap E'dir.

Bu tarihten sonra kadınlara siyasal haklar tanınması için ilk büyük adım 3 Nisan 1930’da atıldı. Belediyeler Yasası ile seçme ve seçilme konusunda kadın-erkek ayrımı kaldırıldı. 18 yaşını bitiren her Türk vatandaşı kadın da belediye seçimlerinde oy kullanabilecekti. Seçilme için gerekli yaş sınırı da 25 olarak saptandı. Yasanın kabul
edilmesinin ardından yapılan seçimlerde Türk kadını ilk kez oy kullandı.

Doğru cevap C'dir.

Mustafa Kemal Paşa, liberal bir politika izleyecek olan yeni partinin ismini Serbest Cumhuriyet Partisi olarak belirledi. Fethi Bey de aynı zamanda CHP genel Başkanı olan Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’den adil davranacağı ve tarafsız kalacağı konusunda güvence aldı. 9 Ağustos’tan itibaren de gazetecilere kuracağı partinin programı hakkında bilgiler verdi.

Doğru cevap A'dır.

Yusuf Akçura, Mehmet Emin, Hüseyin Fikret, Ahmet Ferid, Emin Bülend, Ahmet Ağaoğlu,
Fuad Sabit ve Remzi Osman’ın girişimleriyle 25 Mart 1912 yılında kurulan Türk Ocağı olmuştu. Derneğin ana ilkesi “Türk milliyetçiliğinin oluşması ve gelişmesini sağlamak”tı.

Doğru cevap D'dir.

CHP’nin ilk kurultayı 1919 yılında yapılan Sivas Kongresi olarak kabul edilmiştir. Atatürk, 1927 yılında yapılan ikinci kurultayda yaptığı açılış konuşmasında “Bütün Anadolu ve Rumeliye şamil olmak üzere ilk umumi kongremiz Sivas’ta aktedilmişti” diyerek bu tarihsel saptamayı yapmıştır.

Doğru cevap B'dir.

CHP, çok partili siyasal yaşamın başladığı 1946 yılına kadar 6’sı olağan, 1’i olağanüstü olmak üzere 7 Büyük Kurultay toplamıştır. 1919, 1927, 1931, 1935, 1939, 1943 kurultayları olağan, 1938 kurultayı olağanüstü kurultaydır.

Doğru cevap C'dir.

CHP’nin Programı’nın ikinci kısmı ise “ana vasıflar”a ayrılmış, “Cumhuriyet Halk Partisi; a-Cumhuriyetçi, b- Ulusçu, c- Halkçı, ç- Devletçi, d- Lâik, e-Devrimcidir” denilerek ilkeler Türkçeleştirilerek tanımlanmıştır.

Doğru cevap D'dir.