TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ VE PARLEMENTO TARİHİ

Ahmet Necdet Sezer’in başkanı olduğu Anayasa Mahkemesi, hakkında kapatılması talebiyle dava açılmış olan RP ile ilgili kararını 16 Ocak 1998 tarihinde açıkladı. Buna göre Anayasa Mahkemesi, Refah Partisi’ni demokratik ve laik cumhuriyet ilkelerine aykırı davranarak devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü ve millet egemenliği ilkelerini çiğnediği ve irticai faaliyetlerin odağı olduğu gerekçesiyle kapatmakla kalmadı, aynı karara bağlı olarak Genel Başkan Necmettin Erbakan ile birlikte partinin diğer ileri gelen isimleri olan Şevket Kazan, Ahmet Tekdal, Şevki Yılmaz, Hasan Hüseyin Ceylan, İbrahim Halil Çelik’in milletvekilliklerini, Şükrü Karatepe’nin ise Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanlığını düşürerek söz konusu kişilere siyaset yasağı getirdi. Gerekçeli kararın 22 Şubat 1998 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmasıyla Refah Partisi’nin siyasal yaşamı resmen sona ermiş oldu.

20 Ekim 1991 tarihinde yapılan genel seçimlerde beş siyasal parti yüzde onluk barajı aşarak Parlamentoya girmeyi başardı. DYP’nin %27.03 oy oranıyla 178 milletvekili, ANAP’ın %24.01 oy oranıyla 115 milletvekili, SHP’nin ise %20.75 oy oranı ile 88 milletvekili çıkardığı seçimlerde, Necmettin Erbakan’ın genel başkanı olduğu RP%16.88 oy oranı ile 62 milletvekili, Bülent Ecevit’in Genel Başkan olmasıyla yükselişe geçen DSP ise %10.75’lik oy oranıyla 7 milletvekili ile TBMM’de temsil hakkı elde ettiler. Böylece iki dönem sonra Türkiye’de yeniden koalisyonlu günler başlamış oldu. 12 Eylül yönetiminin, 1982 Anayasası ve seçim yasasıyla yerleştirmeye çalıştığı iki partili parlamento ve tek partiye dayanan iktidar modeli uygulaması, ancak 8 yıl sürmüş oldu. Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın DYP Genel Başkanı Süleyman Demirel’i hükümeti kurmakla görevlendirmesi üzerine yapılan görüşmeler sonrasında uzlaşma sağlandı ve DYP ile SHP arasında koalisyon hükümeti kuruldu. SHP’nin Genel Başkanı Erdal İnönü de Başbakan Yardımcısı olarak ilk kez hükümette yer aldı. Böylece 1980 öncesinde siyasal açıdan bir araya gelemeyen ve ülkenin temel sorunları üzerinde uzlaşamayan merkez sağ ve merkez sol arasında geniş tabanlı bir hükümet kurulmuş oldu. Bu hükümetin de temel gündemini, önceki iki hükümet gibi, ekonomik sorunların üstesinden gelmek ve Güneydoğu Anadolu’daki PKK terör örgütünün yıkıcı faaliyetlerini önlemek oluşturdu.

27 Mart 1994’te yapılan yerel seçimlere, SHP, DSP ve CHP’nin ayrı ayrı girmeleri ve solun ciddi bir yenilgiye uğraması, solun birleşmesini gündeme getirdi. Bülent Ecevit’in Genel Başkanı olduğu DSP’nin bütünleşme fikrine sıcak bakmamasına karşın, SHP ile CHP arasında birleşme görüşmelerinde başarıya ulaşıldı. DYP-SHP koalisyon hükümetinin hem Meclis içinde hem de dışında güç kaybettiği günlerde, SHP kurultayında CHP’ye katılım kararı alındı. Sosyal demokrat siyasal partilerin CHP bünyesinde birleşmeleri, hükümetin yapısında da değişikliğe yol açtı ve Başbakan Tansu Çiller, CHP’nin yeni Genel Başkanı Hikmet Çetin ile hükümet ortaklığı yapmak durumunda kaldı.

İlk aşamada 15 Mayıs 1982’de, 1980 sonrasının ilk siyasi partisi olarak Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) kuruldu. Bu partiyi Anavatan Partisi (ANAP), Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP), Halkçı Parti (HP) ve Refah Partisi (RP) gibi siyasi partiler takip etti.

ANAP’ın birinci iktidar döneminde siyasi açıdan belki de en önemli olay, 12 Eylül askeri darbesi sonrasında siyasi yasaklı duruma düşen 1980 öncesinin siyasetçileriyle ilgili olarak yapılan halk oylamasıdır. Turgut Özal ve arkadaşları tarafından verilen Anayasa değişikliği önerisinin kabul edilmesi sonucunda, seçmen yaşı 21’den 19’a indirildi, 400 olan milletvekili sayısı 450’ye çıkarıldı ve siyasi yasakların kaldırılmasıyla ilgili olarak da halk oylaması yapılması kararı alındı. Turgut Özal ve ANAP’ın “hayır” propagandası yaptıkları halk oylaması, 6 Eylül 1987’de gerçekleştirildi ve yasakların kaldırılması %50.16’lık bir “evet” oy oranıyla kabul edildi. Böylece pek çok eski siyasetçi yaklaşık yedi yıl sonra, yeniden siyaset yapma imkânına kavuşmuş oldu.

Türk siyasi tarihinde, 27 Mayıs 1960 tarihindeki askeri müdahaleyle başlayan müdahaleler ve muhtıralar döneminin belki de önemli halkası, 12 Eylül 1980 Askeri Müdahalesidir. Özellikle 1975 yılından sonra hız kazanan öğrenci olayları, grevler, ağır ekonomik bunalımlar, siyasi istikrarsızlıklar, siyasi cinayetler ve toplumsal çatışmalar ülkeyi iç savaş ortamına getirmişti. Uzlaşma kültüründen yoksun sivil siyasetin çözüm üretmekte yetersiz kalması, toplumun en güvendiği kurum olan Silahlı Kuvvetlerden beklentilerini de arttırmıştı. Çorum’da, Malatya’da ve Maraş’ta yaşanan toplumsal olaylara, 1980 yılının yaz aylarında eski Başbakanlardan Nihat Erim’in ve DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler’in öldürülmeleri de eklenince Türkiye’nin geri dönülemez bir noktaya geldiği pek çok kişi tarafından anlaşılmıştı. Bütün bunlara karşın siyaset arenasındaki kısır tartışma ortamının devam etmesi, Silahlı Kuvvetlerin yönetime el koymasını kaçınılmaz bir hale getirmişti.

Türk siyasi tarihinde, 27 Mayıs 1960 tarihindeki askeri müdahaleyle başlayan müdahaleler ve muhtıralar döneminin belki de önemli halkası, 12 Eylül 1980 Askeri Müdahalesidir. Özellikle 1975 yılından sonra hız kazanan öğrenci olayları, grevler, ağır ekonomik bunalımlar, siyasi istikrarsızlıklar, siyasi cinayetler ve toplumsal çatışmalar ülkeyi iç savaş ortamına getirmişti. Doğru cevap D dir.

Çorum’da, Malatya’da ve Maraş’ta toplumsal olaylar yaşanmıştır. Doğru cevap A dır.

Askeri müdahaleden hemen sonra ülke yönetimini, Genelkurmay Başkanı
Orgeneral Kenan Evren’in başkanlığında oluşan Milli Güvenlik Konseyi üstlendi. Doğru cevap C dir.

Anayasanın bu denli yüksek bir oyla kabul edilmesinde; 1980 öncesindeki
kaotik ortamın halkta derin izler bırakmasının, eski siyasi iktidarlara olan güvensizliğin
devam etmesinin, basın-yayın organlarının sıkı bir denetim altında
tutulmasının, Anayasa hakkında yorum ve değerlendirme yapma yasağının getirilmesinin
etkili olduğu söylenebilir. Doğru cevap B dir.

Bütün yasaklara ve sıkı denetimlere rağmen eski siyasi partilerin geleneğinden
gelen siyasal oluşumların önüne tümüyle geçilemedi ve kısa zamanda siyasi parti
kurma aşamasına geçildi. İlk aşamada 15 Mayıs 1982’de, 1980 sonrasının ilk siyasi
partisi olarak Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) kuruldu. Doğru cevap E dir.

Büyük Türkiye Partisi’nin, feshedilmiş bir partinin (Adalet Partisi) devamı olduğu gerekçesiyle Güvenlik Konseyi kararı ile kapatılması, 12 Eylül yönetiminin 1980
öncesindeki siyaset anlayışının geri gelmesini önleme konusunda ne denli kararlı
olunduğunu gösterdi. Doğru cevap A dır.

Turgut Özal, yeni siyaset anlayışı ve üslubuyla 1983-1993 yılları arasına damgasını
vuracak ve etkilerini halen devam ettiren uygulamalara önderlik edecektir. Doğru cevap C dir.

17 Nisan 1993 tarihinde Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın ani
ölümü, siyasetin zirvesinde ciddi bir dalgalanmaya ve taşların yerinden oynamasına
neden oldu. 16 Mayıs’ta TBMM’de yapılan oylamada yeterli oy çoğunluğuna
ulaşan Süleyman Demirel Cumhurbaşkanı seçildi ve yeni bir dönem başladı. Doğru cevap B dir

Laiklik tartışmalarının, devlet-mafya ilişkilerinin,
milletvekili istifalarının, iktidar-muhalefet çatışmalarının yoğun olarak yaşandığı
bir dönemde, 28 Şubat 1997’deki Milli Güvenlik Kurulu toplantısında Türk siyasi
tarihine damgasını vuracak kararlar alındı. Doğru cevap E dir

Abdullah Gül tarafından kurulan 58. Hükümetin görevde olduğu günlerde
Siirt’te seçimler yapıldı ve Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Recep Tayyip
Erdoğan, Siirt Milletvekili olarak parlamentoya girdi. Doğru cevap D dir.

Türk siyasi tarihinde, 27 Mayıs 1960 tarihindeki askeri müdahaleyle başlayan müdahaleler ve muhtıralar döneminin belki de önemli halkası, 12 Eylül 1980 Askeri Müdahalesidir. Özellikle 1975 yılından sonra hız kazanan öğrenci olayları, grevler, ağır ekonomik bunalımlar, siyasi istikrarsızlıklar, siyasi cinayetler ve toplumsal çatışmalar ülkeyi iç savaş ortamına getirmişti. Uzlaşma kültüründen yoksun sivil siyasetin çözüm üretmekte yetersiz kalması, toplumun en güvendiği kurum olan Silahlı Kuvvetlerden beklentilerini de arttırmıştı. Çorum’da, Malatya’da ve Maraş’ta yaşanan toplumsal olaylara, 1980 yılının yaz aylarında eski Başbakanlardan Nihat Erim’in ve DISK Genel Başkanı Kemal Türker’in öldürülmeleri de eklenince Türkiye’nin geri dönülemez bir noktaya geldiği pek çok kişi tarafından anlaşılmıştı. Bütün bunlara karşın siyaset arenasındaki kısır tartışma ortamının devam etmesi, Silahlı Kuvvetlerin yönetime el koymasını kaçınılmaz bir hale getirmişti.

Parlamento ile hükümetin feshedildiği, siyasî parti ve sendikaların faaliyetlerinin durdurulduğu Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren tarafından kamuoyuna açıklandı. Darbeden çok kısa bir süre sonra 12 Eylül 1980 öncesi olayların izle­rini ortadan kaldırmak için sorumlu görülen kişilerin yargılanmasına hemen başlandı ve caydırıcı olması için kısa yargı süreçlerinde idam dâhil, çok ağır cezalar verilerek hemen infaz edildi. Askeri darbe sonucunda Kızılay ve Çocuk Esirgeme Kurumu dışındaki bütün dernekler ile siyasal partiler kapatıldı. Diğer yandan basın-yayın kuruluşları ile sendikalar ve eski siyaset­çiler üzerindeki baskılar daha da arttı. Milli Güvenlik Konseyi siyasi partilerin eski yöneticilerinin demeç vermelerini ve yazı yazmalarını yasakladı. Aynı za­manda eski siyasetçileri övme, yerme ve eleştirmeye de yasak getirdi. Bu arada daha önce faaliyetleri durdurul­muş olan siyasal partilerin feshedildiğine dair kanun, 16 Ekim 1981’de Milli Güvenlik Konseyi tarafından onaylandı.