TÜRKİYE EKONOMİSİ

1930-1939 dönemini Türkiye’nin ilk sana­yileşme dönemi olarak nitelemek mümkündür (Sanayinin toplam ulusal gelir içindeki payı 1929 yılında %9,9 iken, 1939 yılında %18,3’e çıkmış­tır). Dünya ekonomisinin 1929 Bunalımı’nın yıkıcı etkileriyle uğraştığı bu dönemde, Türkiye dışa ka­panarak, devlet eliyle ulusal sanayileşme hamlesi­ni başlatmıştır.

Türkiye’de 1950’den sonra uygulanan liberal ekonomi politikaları yerini, 1961 yılından sonra planlı kalkınma hareketi ile devletin geniş ölçüde denetim önlemleri aldığı müdahaleci bir politikaya bırakmıştır. Planlı kalkınma döneminde, sanayi lo­komotif sektör olarak belirlenmiş ve ekonomik den­genin kurulması, ekonomik ve sosyal kalkınmanın birlikte gerçekleştirilmesi, hızlı bir büyüme ve sana­yileşmeye öncelik verilmesi gibi uzun vadeli hedefler belirlenmiştir.

1963 yılında uygulanmaya başlanan beş yıllık kalkınma planları, kamunun ithal ika­meci sanayileşme stratejisini (1980 yılına kadar olan dönemde) uygulamasına aracılık etmiştir.

Türkiye, 2001 yılında 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile birlikte 2001-2023 dönemini kapsayan Uzun Vadeli Stratejisi’ni (Vizyon 2023) belirle­miştir. Bu kapsamda 2001-2023 döneminde yıllık ortalama büyüme hızının %7 dolayında olması ve büyümenin yaklaşık %30’unun toplam faktör ve­rimliliğinden kaynaklanması, böylece 1998 yılında 3.200 dolar olan kişi başına gelirin 2023 yılında AB ülkeleri düzeyine yaklaştırılması hedeflenmiş­tir. Türkiye’nin, dönem sonunda ulaşacağı 1,9 tril­yon dolar civarında hasıla düzeyi ile dünyanın ilk on ekonomisi arasına gireceği öngörülmüştür

Tablo 2.6 ve 2.7’de, 1968 yılından 2017 yılına kadar olan dönemde, Türkiye’de üç temel sektörün (tarım, sanayi ve hizmetler) GSYH’dan aldıkları payların gelişimi gösterilmektedir. Türkiye ekonomisinin yapısındaki değişime bakıldığında, hizmetler sektörünün giderek büyüdüğü görülmektedir. Buna karşılık, tarım sek­törünün özellikle 1980 sonrasındaki politika değişikliklerine bağlı olarak giderek küçüldüğü, adeta yapısal çözülme yaşadığını söyleyebiliriz. Söz konusu dönemde, Türkiye’de sanayi sektörünün üretim gücü artma­sına rağmen, GSYH’daki payı neredeyse değişmemiştir. Buna karşılık hizmetler sektörünün GSYH’daki payı giderek artmaktadır.

Gelir eşitsizliği ve yoksulluk birbirlerini besle­yen iki önemli sorun olarak her çağda toplumların gündeminde yer almalarına rağmen, Sanayi Dev­rimi sonrası ortaya çıkan sanayi kapitalizmi döne­minde özel bir önem kazanmıştır

Lorenz Eğrisi: Gelirin hanehalkı veya fert yüzdelik gruplarına göre dağılımındaki eşitsizliği göstermekte kullanılan grafiktir.

Türkiye’de 2006-2017 döneminde bölgesel düzeyde Gini değerleri sunulmuştur. Gelir eşitsizliğin en çok arttığı bölge İstanbul’dur. Akdeniz bölgesi Gini katsayısının en yüksek olduğu ikinci bölgedir. 2017 yılında Kuzeydoğu Anadolu, Doğu ve Batı Karadeniz bölgeleri Gini katsayısının en düşük olduğu bölgelerdir.

Mutlak yoksulluk, hanehalkı veya bireyin yaşa­mını sürdürebilecek asgari refah düzeyini yakalaya­maması durumudur. Bir insanın hayatta kalabilmesi için gerekli minimum kalori miktarını almaya yö­nelik harcamayı gerçekleştiremeyen kişiler mutlak yoksul olarak tanımlanır

1927 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk banknotları basılarak dolaşıma çıkarılmıştır.

Birinci Beş Yıllık Sanayi Plan kapsamında dokuma, maden, kâğıt ve selüloz, toprak ve seramik ve kimya sanayilerinde faaliyet gösterecek 23 fabrika ülkenin çeşitli bölgelerinde kurulmuştur.

Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı'nın temel stratejisi, halkın ihtiyaç duyduğu temel malların yurt içinde üretilmesi olmuştur. Böylece döviz tasarrufu sağlanması, dış ticaret açığının küçültülmesiyle birlikte ulusal paranın değer kaybetmesinin önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Ayrıca, sanayileşme için gerekli olan nitelikli işgücü ve mühendislerin yetiştirilmesi hedeflenmiştir.

İnşaat sektörü temel hedefler arasında bulunmamaktadır.

Kalkınma süreci içinde durum ve şartlara göre, bireysel girişimin yanı sıra kamu yararının söz konusu olduğu alanlarda devlete de görev yükleyen Atatürk’ün devletçilik ilkesi, ekonomik alanda “karma ekonomi” kavramıyla ifade edilebilir.

Türkiye, 2001 yılında 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile birlikte 2001-2023 dönemini kapsayan Uzun Vadeli Stratejisi’ni (Vizyon 2023), 2001-2023 döneminde yıllık ortalama büyüme hızının %7 (yüzde yedi) dolayında olmasını ve büyümenin yaklaşık %30 (yüzde otuz)’unun toplam faktör verimliliğinden kaynaklanmasını,  böylece 1998 yılında 3.200 dolar olan kişi başına gelirin 2023 yılında AB ülkeleri düzeyine yaklaştırılması hedeflenmiştir. Türkiye’nin, dönem sonunda ulaşacağı 1,9 trilyon dolar civarında hasıla düzeyi ile dünyanın ilk on ekonomisi arasına gireceği öngörülmüştür.

Türkiye hali hazırda Dünya Bankasının kişi başına gelir üzerinden yaptığı sınıflandırmaya göre, üst-orta gelir grubunda yer almaktadır.

Ulusal gelir artışından ortaya çıkan fayda ve fırsatların toplumun farklı kesimlerine dengeli şekilde dağıtıldığı bir ekonomik büyüme, kapsayıcı büyüme olarak adlandırılır.

Türkiye değerleri için ise 1'e çok yaklaşılmış olmamasına rağmen, değerler 1'e doğru büyümektedir ve eşitsizliğin arttığını göstermektedir. Verilen değerler şekil 2.12'den alınmıştır.

Fonksiyonel gelir dağılımı, gelirin sosyoekonomik gruplar veya sosyal sınıflar arasındaki dağılımındaki eşitsizlik düzeyini gösterir. Gelirin emek gelirleri (ücret, maaş, yevmiye) ile emek dışı gelirler (kâr, faiz, kira gelirleri) arasındaki bölüşümüdür.

Göreli (nispi) yoksulluk, bireylerin, toplumun ortalama refah düzeyinin belli bir oranının altında olması durumudur. Buna göre, toplumun genel düzeyine göre belli bir sınırın altında gelir ve harcamaya sahip olan birey veya hanehalkı göreli yoksul olarak tanımlanır.

Soru Türkiye'de Göreli yoksulluk başlığının altındaki verilerden derlenmiştir: Ülkemiz açısından da Tablo 2.14’te eğitim seviyesi arttıkça, yoksulluk oranlarının düştüğü görülmektedir... Tablo 2.15’teki verilere bakıldığında, hanehalkı büyüklüğü arttıkça, yoksulluk oranının yükseldiği dikkat çekmektedir. (Yetişkin sayısının az, bağımlı çocuk sayısının fazla olduğu hanelerde yoksulluk oranı da yükselmektedir.)... 2006 yılında %18,6 olan yoksulluk, 2017 yılında %13,5 seviyesine gerilemiştir. Yoksulluk sınırını medyan gelirin %60’ı olarak aldığımızda ise bu oranlar yükselmekte, 2017 yılı için %20,1 değerini almaktadır....  Düzey 2 bölgelerine göre yoksulluk oranlarına baktığımızda, yoksulluk oranlarının Batı Marmara ve Akdeniz bölgelerinde yüksek olduğu görülmektedir. Doğu Marmara, Doğu Karadeniz ve Ege bölgeleri ise yoksulluğun düşük olduğu bölgelerdir (Tablo 2.16). 

"Türkiye'de, genel olarak 2006 ve 2017 arasında yoksulluk oranı artmıştır" ifadesi yanlıştır. 2006-2017 karşılaştırmasında medyan gelir %60 alındığında yoksulluk arttığı görülmektedir. Soruda kullanılan "genel olarak" ifadesi tablo değerlereine göre doğru değildir. Seçeneklerde kullanılan diğer ifadeler doğrudur.