TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL MİRASI I

Byzas

Kilise

Sivrihisar Ulu Cami

iki

Tuşpa

Matar

Kybele

Zeus

Etrüskler

Toplanma Yeri

324 - 1453

Kayseri-Tomarza Panagia Kilisesi

Hagios Polyeuktos

Bilinçli olarak devlet tarafından oluşturulan tanrılar, günümüzde Boğazköy yakınlarındaki Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı'ndaki kaya kabartmalarında tasvir edilmişlerdir. Hurri kökenli Gökyüzü ve Fırtına tanrısı Teşup bu tanrıların başında
yer almaktadır.

Hititlerde iki farklı ölü gömme geleneği vardır. Bunlardan, kremasyon gömülerde ceset yakıldıktan sonra külleri urne olarak tanımlanan pişmiş toprak bir kap içinde toprağa gömülmekteydi, İnhumasyon gömülerde ise, çoğunlukla ölü, pithos denilen büyük bir kabın içine ya da taşlardan örülen sandık
tipindeki mezarlara yerleştirilerek toprağa gömülüyordu.

Günümüze gelen örnekleri çok iyi korunmamış olmakla birlikte Yukarı Anzaf, Toprakkale, Çavuştepe, Ayanis, Kayalıdere, Altıntepe gibi Urartu yerleşimlerinde tespit edilmektedir. Dönemin en büyük tapınağı Van Gölü havzasının güneyindeki Muşaşir’de yer alırdı. Belirli günlerde tanrılara adaklar sunulurdu. Bununla
birlikte Urartuların açık hava kutsal alanlarını da dinsel amaçlı kullandıkları ve bu alanlarda stellerin (dikilitaş) yer aldığı bilinmektedir. Bu alanlar için Van Kalesi'ndeki Analı Kız kutsal alanı güzel bir örnek oluşturur.

Doğa ile özdeşleşen Matar’a adakta bulunmak üzere yapılan kutsal alanlar ise çoğunlukla kırsal alanda, verimli toprakların civarında kurulmuştur. Bu alanların en karakteristik unsuru kayaya oyulmuş cepheler (fasadlar), basamaklı sunaklar ve nişlerdir. Özellikle kayalara oyulmuş cepheler Frig megaronlarının ön cephesini temsil edecek biçimde şekillendirilmiştir. Cephenin en önemli bölümü, tanrıça heykelinin ya da kabartmasının bulunduğu kapı biçimindeki merkezi kaya nişidir. Üçgen alınlık ve cephe, kabartma ve oyma tekniğinde geometrik ve bitkisel motiflerle bezenmiştir En etkileyici örnek, Eskişehir yakınlarındaki Yazılıkaya-Midas Şehri’ndeki Midas Anıtı’dır.

Lidyalılar, çok tanrılı inanca sahip olmakla birlikte öteki dünyanın varlığına inandıkları için ölülerini yakmadan, mezarların içine hediyeler koyarak gömü yapıyorlardı. Mezarlar toplumsal konuma göre farklı büyüklük ve gösterişte olabiliyordu. Doğal olarak krallar için inşa edilen anıtsal mezarlar, tümülüsler
görkemli örneklerdi. Seçkin sınıf için yapılan mezarlarda ölüler, taş odalar içindeki sedirlere yatırılarak gömü yapılıyor ve tıpkı Friglerin yaptıkları gibi toprak yığılarak yapay bir tepe (tümülüs) meydana getiriyorlardı. Mezar sahibinin makamına paralel olarak tepe yüksekliği belirleniyordu. Lidya tümülüsleri
arasında en ihtişamlısı kral Alyattes'e aittir

Bu dönemde kullanılan en basit mezar tipinde toprağa açılmış dikdörtgen çukura ölü konulur ve üstü toprakla kapatılıp, stel olarak adlandırılan dikdörtgen veya kare biçimli bir mezar taşı yerleştirilirdi. Stellerin üzerine ölen kişinin bilgileri, mesleği ve günlük yaşamına ilişkin sahneler işlenmiştir.

Çok tanrılı inanca sahip olan Roma döneminde çok farklı mezar tipleri görülür. Mezar çeşitliliğinin temel nedeni insanların sahip oldukları sosyal statülere göre gömülmeleriydi. Bu nedenle zenginler büyük ve gösterişli mezarları tercih ederlerdi. Dönemin mezar yapıları arasında anıt mezarlar önemli bir yer
tutar.