TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL MİRASI II

II. Teodosios’un 439’da inşa ettirdiği kara surları Tekfur Sarayı ve Anemos Zindanı’nı içine alan küçük yerleşim sitesini çevreleyen surlarla birleştirilerek, daha sonra devamla Haliç’e uzanmıştır.

İmparator I.Iustinianos Dönemi (hd 527-565)’nde, askerî mimarlık alanında önemli gelişmeler kaydedildi.

1934 yılında yapılan bir incelemede, üstünde 25 kapı ve 123 kulesi bulunan Haliç Surları’nın uzunluğu 5420 m olarak belirlenmiştir.

İstanbul’un önde gelen kültür varlıklarından olan Kara
Surları’nın inşasına İmparator II. Teodosios Dönemi (hd 408-450)’nin ilk yıllarında başlanmıştır

Surlarla kuşatılmış kentin dört yöne açılan dört kapısı vardır: Kuzeydeki Dağ Kapısı
(Harput Kapısı), batıdaki Urfa Kapısı (Rum Kapısı), güneydeki Mardin Kapısı (Tell
Kapısı), doğudaki Yeni Kapı (Su veya Dicle Kapısı).

Rumeli Hisarı İstanbul’un fethi hazırlıkları sırasında Boğaz’ın kontrolünu sağlamak amacıyla Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılmıştır.

Rodos Şövalyeleri 1415 yılında Osmanlı Padişahı I. Mehmet’in izniyle
kaleyi inşa etmeye başladılar.

1960’lı yıllara kadar harap durumda boş kalan Bodrum Kalesi, bu yıllarda restore edilerek Türkiye’nin ilk
ve tek “Sualtı Arkeoloji Müzesi” olarak kullanılmaya başlamıştır.

Adıyaman ilinde, Kahta-Gerger yolunda, Kahta Çayı üzerinde bulunan Cendere
Köprüsü, Anadolu’daki en sağlam Roma Dönemi köprüsüdür.

Malabadi Köprüsü, yazıtında belirtildiğine göre 1147 yılında Artukoğlu İlgazi Temurtaş tarafından
yaptırılmıştır.

Bugün İstanbul Surları denilince Tarihi Yarımada’yı çepeçevre kuşatan surlar anlaşılmaktadır. Fakat bu surlardan önce ve sonra yapılan surlar da bulunmaktadır. Bunlardan bir kısmı Bizans Dönemi’nde kent genişledikçe yıkılmış, yok olmuşur. Günümüze gelemeyen bu surların, sadece inşa sırasına göre isimlerini vermek yeterli olacaktır: Bizantion Surları (MÖ VI. yüzyıl); Septimius Severus Surları (MS 193-211); Constantinus Surları (324-337).

Marmara Surları: İstanbul’un deniz surlarının diğer bölümünü Marmara Denizi kıyısında inşa edilmiş surlar oluşturur. Bunlar, Sarayburnu’ndaki Top Kapısı ile Kara Surları’nın güneyindeki bitiş noktası (Yedikule’nin güneyi) arasındaki surlardır. Surların uzunluğu 8 500 m’dir. Beden duvarlarının yüksekliği 12,00- 13,00 m arasında değişir, kulelerin yüksekliği ise 20,00 m’dir. Surların üstünde 188 kule ve 36 kapı yer almaktadır. Depremlerle aldığı hasarların yanında 1871-1872 yıllarında Marmara kıyısında demir yolu inşa edilirken tam sekiz yerinden yıkılarak büyük bir tahribata uğramıştır. Büyük tahribatlara rağmen, deniz surlarının bazı kapılarının ismi bugün bile yöre ismi veya semt ismi olarak yaşamaya devam etmektedir. Bunlara örnek olarak, Balıkhane Kapısı, Ahır Kapısı (Ahırkapı), Küçük Ayasofya Kapısı, Kumkapı, Yeni Kapı, Davutpaşa Kapısı, Samatya Kapısı ve Mermerkule Kapısı gösterilebilir.

Surlarla kuşatılmış kentin dört yöne açılan dört kapısı vardır: Kuzeydeki Dağ Kapısı (Harput Kapısı), batıdaki Urfa Kapısı (Rum Kapısı), güneydeki Mardin Kapısı (Tell Kapısı), doğudaki Yeni Kapı (Su veya Dicle Kapısı).

Yeni Kapı: Daha basit bir mimari anlayışla düzenlenmiş olan, kentin doğusundaki Yeni Kapı “Kral Köşkü” olarak adlandırılan bir kule tarafından korunmaktadır. Kapıya bir rampadan geçerek ulaşılmaktadır. Kapıdaki yazıtta inşa tarihi 1145 olarak belirtilmiştir. Dik bir yamacın üstünde yükselen Kral Köşkü (kule), kapının hemen kuzeyinde bulunmaktadır.

Kalede bezeme öğesine sadece B kulesindeki, kenarı 1,20 m olan kare şeklindeki panolarda rastlanmaktadır. Bu, tuğlalarla yapılmış panoların birinin ortasında kufi yazı ile Arapça “Allah”, diğerinin ortasında ise “Muhammed” yazılıdır.

Fatih Dönemi’nde, içkalenin kuzey-güney doğrultusunda inşa edilen beden duvarı ve kulelerle genişletildiği görülmektedir. Bu dönemde yapılan diğer iki inşa etkinliği ise caminin batı duvarına bitişik olan namazgah platformu ile kalenin güney ve doğu beden duvarlarını güçlendiren üçgen kesitli payandadır.

Antik Halikarnassos kenti Akropolü’nün bulunduğu buruna inşa edilen Bodrum Kalesi’nin bulunduğu yerde, daha önce Bizans ve Selçuklular tarafından inşa edilmiş küçük bir kale bulunuyordu. Rodos Şövalyeleri 1415 yılında Osmanlı Padişahı I. Mehmet’in izniyle kaleyi inşa etmeye başladılar ve inşaat etkinliklerini egemenliklerinin sona erdiği 1522’ye kadar sürdürdüler.

Kulelerin planları dikdörtgen ve yarım sekizgen biçimindedir. İlk altı kulenin planları dikdörtgen ile başlayarak sırayla bir dikdörtgen bir yarım sekizgen şeklinde devam eder. İlk dokuz kulenin mekânları dörtgen planlıdır. 8 ve 9 no.lu kuleler çapraz tonoz, diğer kulelerin hepsi sivri tonoz örtülüdür. Yukarıda belirttiğimiz gibi, kente bakan kulelerin cepheleri senkendazlar, kitabeli yuvarlak rozetler, pencere çevresindeki diş sıraları ile daha bezemeli güzel bir görüntü sunmaktadır. Ayrıca kente bakan 2 no.lu kulenin cephesindeki Eyyubi ve Memluk mimarisinin üç dilimli kemeri dikkat çekmektedir. Kente dönük kulelerden 4 ve 6 no.lu yarım sekizgen planlı iki kulenin üst bölümünde, kulenin üç yüzünde şerit halinde Kanuni Sultan Süleyman’ın onarım kitabesi bulunmaktadır. Kalenin ilk döneminden kalan, boyutu ve biçimi farklı olan 11 no.lu kulenin içinde herhangi bir mekân bulunmamaktadır. 12 no.lu kule de 11 no.lu kule gibi İslam Dönemi kulelerinden farklı bir görünümdedir.

İngiliz araştırmacı Sinclair’in kalenin şapeli olabileceğini belirttiği, 19 no.lu mekân 18 no.lu mekânın doğusunda ve ona bitişiktir.

Ülkemizde tek örnek olan Irgandi Köprüsü’nün benzeri, üstünde dükkan bulunan diğer üç köprü Floransa, Venedik ve Lofça (Bulgaristan)’da bulunmaktadır.