TÜRKİYE SELÇUKLU TARİHİ - Deneme Sınavı - 12

Anadolu'daki Birinci Beylikler Dönemi ile ilgili olarak B seçeneğinde yer alan bilgi doğrudur.

Artuklularla ilgili olarak A seçeneğinde yer alan bilgi doğru değildir.

Cevap: E

Türklerin Anadolu’yu fethi askerî olarak, Çağrı Bey’in 1018 yılında Rum
(Anadolu)’a gerçekleştirdiği keşif akınıyla başlar; 1040 Dandânakân savaşıyla,
Büyük Selçuklu devletinin himayesinde göçlere istikamet veren bir aşamaya girer;
Malazgirt zaferiyle de fethin kalıcı hâle geldiği dönem başlar

Malazgirt Zaferi’nden sonra, kurulan ilk Türk beyliği olarak kabul edilen
Saltuklular, 1071-1202 tarihleri arasında, Erzurum merkez olmak üzere; Pasinler,
Tercan, İspir, Oltu, Tortum, Micingerd, Bayburt ve civarında hüküm sürmüşlerdir.
Beyliğin kurucusu, Malazgirt savaşında da katılmış olan Ebu’l Kasım Saltuk’tur.

Danişmendliler 1071 -1178 yılları arasında Sivas, Tokat, Amasya, Kayseri ve Malatya havalisinde hüküm süren Türkmen hanedanıdır.

Mengücükler, Malazgirt zaferinden sonra Erzincan, Kemah, Divriği ve Şebin Karahisar’ı
fethederek yaklaşık 1227 yılına kadar bu bölgede hüküm süren bir Türk beyliğidir.

Artuklular Malazgirt Zaferinden sonra Anadolu’nun fethine girişen büyük
Türkmen komutanlarından Artuk Bey’in oğulları Sökmen ve İlgâzi tarafından
XII. yüzyılın başlarından itibaren Hasankeyf ve Mardin, torunu Belek tarafından da Harput merkez olmak üzere üç şube halinde kurulmuştur. Güney Doğu
Anadolu bölgesinde asırlarca hüküm süren Artukoğulları, aynı zamanda Yukarı
Dicle Havzasına (Diyâr-ı Bekr) tarihinin en görkemli dönemini yaşatmışlardır.
Anadolu’nun Türkiye olma sürecinde ve Anadolu’da Türk-İslam medeniyetinin kurulmasında en büyük hizmeti onlar yapmışlardır. Nitekim Güney Doğu
Anadolu Bölgesinde bu dönemden günümüze ulaşan eserlerin neredeyse tamamının Artuklu dönemine ait olması da bunu doğrulamaktadır.

Malazgirt muharebesinden sonra Anadolu’da kurulan beylikler yukarıda anlatılanlardan ibaret olmayıp, onlar kadar etkili ve uzun ömürlü olmamakla birlikte bilhassa Güney Doğu Anadolu bölgesinde hâkimiyet süren başka beylikler de bulunmaktadır. Bunlar: 1098-1183 yılları arasında Âmid (Diyarbakır)’de Yınaloğulları, Siirt ve civarında yarım asra yakın (1095-1132) hakimiyet süren Kızılarslanoğulları ve 1086-1113 yılları arasında Harput merkezli Çubukoğullarıdır.

X. yüzyılın sonlarında başlayıp, XI. yüzyılda büyüyerek devam eden Oğuz göçü, mahiyeti icabı geri dönüşsüzdür. Bu yolculuk ne bir macera, ne de bir yağma akınıydı. Aileler çoluk-çocuk ve sürüleriyle birlikte ilerliyor; bir millet adetâ topyekün göç ediyordu

Azerbaycan son durağı Anadolu olan Oğuz göçlerini bu ülkeye sevk eden bir kanal
veya köprü vazifesi görmüştür

Bu beylikler daha çok Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde kurulmuş olup bunlar;
Saltuklular (Erzurum-Bayburt), Mengücükler (Erzincan-Şebin Karahisar-Divriği),
Danişmendliler (Sivas-Tokat-Amasya-KayseriMalatya), Ahlatşahşar (Van gölü çevresi),
Artuklular (Hasankeyf-Mardin-Harput), Dilmaçoğulları (Bitlis-Erzen, Batman ve yöresi),
Yınaloğulları (Diyarbakır), ve Kızılarslanoğulları
(Siirt ve çevresi) dır.

Dandânakân galibiyeti sonucunda Gazneliler engelinin yıkılmasıyla, Ceyhun kıyısında yığılmış olan ve yıllardır yurt arayışı içerisinde bulunan Oğuzlar/Türkmenler, kitleler halinde Horasan’a göç etmeye başladılar. Bu durum Selçuklu yöneticilerini bir çözüm bulmaya mecbur etmiş; Türkmenler bir yandan gazâ etmeleri, diğer yandan da bu toprakları fethedip yurt tutmaları düşüncesiyle, sistemli birşekilde Anadolu’ya yönlendirilmişlerdir. Devletin kuruluşundan kısa bir süre sonra, bu siyaset doğrultusunda birçok Selçuklu şehzâdesi ve Türkmen beyi önderliğinde Anadolu’ya akınlar düzenlenmiş, Malazgirt zaferinden sonra bu seferler bir hayli ivme kazanmıştı. Doğru cevap E'dir.

Anadolu Araplar tarafından Biladü’r-Rum olarak adlandırılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Ebulkasım, hanedandan birisi olmanın verdiği özgüvenle, bir emanetçi gibi değil, gerçek bir hükümdar gibi davranıyordu. Nitekim bir yandan Marmara kıyısında fethettiği Kios’ta bir donanma inşa ederken, Çaka Bey ve Peçeneklerle ittifak ederek Bizans’ı düşürme planları yapmaktaydı. Doğru cevap B'dir.

Birinci Haçlı Seferinde en büyük zararı gören Türkiye Selçukluları oldu. Başkent İznik’le birlikte Ege-Marmara kıyıları Bizans’ın eline geçmiş; Çukurova, daha sonra Bizans tarafından alınmakla birlikte haçlıların eline geçmiştir. Bu sefer sırasında haçlılara gönüllü yardım eden tek doğulu Hıristiyan grup olan Ermeniler, onların gölgesinde Torosların sarp geçitlerini tutarak merkezi Sis (kozan) şehri olmak üzere, bir baronluk kurmaya muvaffak oldular. Urfa-Antakya çevresi haçlılar tarafından tutulmuş bulunuyordu. Ayrıca Kılıç Arslan’ın tabisi sıfatıyla bu savaşlarda yer almış olmakla birlikte, herhangi kayba uğramayan Danişmend Beyi Gümüştegin, Sivas’tan Malatya’ya doğru topraklarını genişletmeye koyulmuştu. Bütün bunların sonucu olarak Türkiye Selçukluları Konya ve çevresinde sıkışıp kalmışlardı. Doğru cevap A'dır.

Haçlılar uğradıkları hezimetle 45 yıl sefer düzenleyememiş, Türklerin Anadolu'dan atılamayacağı görülmüştür.

Antakya prinkepsi Bohemond’un İstanbul’da ettiği vassallık yeminini hiçe sayması, haçlılarla aralarında olan hoşnutsuzlukları iyice su yüzüne çıkarmıştı. Nitekim Aleksios, Danişmend Gazi’ye Bohemond’u kendisine teslim etmesi için büyük bir meblağ teklif etmiştir. Doğru cevap D'dir.

Berkiyaruk’un yerine tahta geçen Muhammed Tapar bu olayları dikkatle takip ederken, Kılıç Arslan’ın taraftarı olduğu düşüncesiyle Musul valisi Çökermiş'i azledip yerine Çavlı’yı tayin etti. Doğru cevap C'dir.

1101 yılında gelen üç haçlı ordusunu imha etmiştir. Doğru cevap B'dir.