TÜRKİYE SELÇUKLU TARİHİ - Deneme Sınavı - 3

Bu arada Bizans imparatoru III. Aleksios Angelos, Süleymanşah’ın saltanat mücadelesi ve sonra da kardeşleriyle meşgul olmasından yararlanmak istedi. Bu maksatla, Selçuklu sultanının daha melikken fethettiği Samsun limanını geri almak üzere, altı gemiden müteşekkil bir donanma sevk etti. Konstantin Frankopulos adlı bir komutanın kumanda ettiği bu küçük deniz kuvveti, güya Giresun limanında batan bir gemiyle ilgili araştırma yapmakla görevlendirilmişti.

Kaynakların kendilerinden hiç söz etmediği Niğde ve Ereğli meliklerinin güçsüzlüğü; Elbistan meliki Tuğrulşah’ın ağabeyi Melikşah’ın baskısı karşısında Kilikya Ermeni hükümdarı II. Leon (1187-1219)’un himayesine girmesi, Türkiye Selçuklu Devleti’nin Ermeni ucunda zaaf içerisinde olduğunu gösteriyordu. 

Sultan Süleymanşah, Ermenilerin bu pervasızlığına son vermek üzere, 1199’da Kilikya seferine çıktı. 

Kilikya bölgesi Adana’ya kadar istilâ edildi; pek çok ganimet ve esir ele geçirildi. 

Süleymanşah’a karşı bir müttefik de bulamayan Leon, bu durumda çaresiz barış istedi. Yıllık vergi vermek ve bir görüşe nazaran, Selçuklu sultanı adına para kestirmek şartıyla Selçuklu Devleti’ne tâbi olmayı kabul etti.

II. Süleymanflah 1199-1200’de Aksaray’da kendi adına gümüş sikke kestirmiştir.

Eserler  Sultan Keyhüsrev döneminde artmaya başladı. Cami, hankâh, köprü gibi eserler yanında, Kayseri’de 1207 yılında kız kardeşi Gevher Nesibe adına yaptırdığı tıp medresesi, bütün ihtişamıyla günümüze kadar gelmiştir.

Eserler Sultan Keyhüsrev döneminde artmaya başlamıştır. Cami, hankâh, köprü gibi eserler yanında, Kayseri’de 1207 yılında kız kardeşi Gevher Nesibe adına yaptırdığı tıp medresesi, bütün ihtişamıyla günümüze kadar gelmiştir.

Sonuç olarak; Alaşehir savaşında üstün durumda bulunan Selçuklu ordusu, mağlub Bizans ordusunu kovalama- ya girişince, korumasız kalan Sultan I. Keyhüsrev’in şehid edildiği anlaşılıyor. Farklı kaynakların verdiği malumât birleştirildiğinde ortaya çıkan gerçeklerden biri de, Keyhüsrev’in gücüne mağruren zırhını çıkarıp, adetâ yalın kılıç düşman ordusunun merkezine hücum etmesidir. Böyle bir durumda ortaya çıkabilecek en büyük tehlike, hükümdarın öldürülmesi ve bozguna sebep olması ihtimalidir. Alaşehir savaşında yaşanan da bundan başka bir şey değildir.

II. Kılıç Arslan’ın, onbir oğlunu ülkenin çeşitli yerlerine melik olarak tayin etmesi, devletin henüz istikrara kavuştuğu bu dönemde dahilî bir buhrana sebebiyet vermişti. Oğullarının bazıları daha sultanın sağlığında, kendilerini
veliaht ilân ettirmek için babalarına baskı yapmaya başlamışlardır.

Keyhüsrev  Süleymanşah’a tahtını bırakmasından önce Melikşah ölmüştü. Aynı yıllarda Tuğrulşah Elbistan meliki. Mesud ise Ankara melikiydi. Kayserşah da Malatya melikiydi. Doğru cevap E’dir.

Seçeneklere bakıldığında II ve III de belirtilen olayların Keyhüsrev döneminde olduğu görülür.  I ve IV de belirtilen olaylar II. Süleymanşah zamanında gerçekleşmiştir.

Seçeneklerden A seçeneği harici diğerleri Süleymanşah dönemine ilişkindir. Ladin ve Honaz’ın fethi Keyhüsrev zamanında gerçekleşmiştir.

Latin işgâli üzerine İstanbul’dan kaçan Aleksios ve David Komnenos kardeşler, anneleri tarafından akraba oldukları Gürcü kraliçesinin de yardımıyla, Trabzon’dan Sinop’a kadar Karadeniz sahillerinde yerleşmişlerdi. Laskaris ise Batı Anadolu’daki Bizans yopraklarında hükümdarlığını ilan etmişti. Anadolu ticaret trafiğinin güneydeki en mühim giriş-çıkış kapılarından biri olan Antalya’nın idaresini, Aldobrandini adlı bir İtalyan ele geçirmişti. Bu durumda doğru seçenek B'dir.

Keyhüsrev’in,  teorik olarak kendisine ait saydığı Antalya’yı fethi Laskaris’i rahatsız etti. Ama Laskaris’in giderek güçlenmesi de Selçuklu sultanını kaygılandırıyordu. Bu arada Laskaris’in kayınpederi eski imparator III. Aleksios da, İznik tahtını elde etmek için harekete geçmiş bulunuyordu. Bunun için de İstanbul’da vaktiyle kendisini bir mülteci olarak ağırladığı Selçuklu sultanı Keyhüsrev’in yanına geldi. Sultan, Aleksios’a Laskaris’i yıpratmak ve bu sayede topraklarını genişletmek amacıyla olduğu kadar; İstanbul’da geçirdiği yılların kendisine yüklediği vefa duygusuyla da yardım etmek istiyordu. Laskaris’in ödemekle mükellef olduğu yıllık vergiyi göndermemesi de doğal olarak savaş sebebi sayılıyordu. Bu açıklamalar doğrultusunda doğru seçenek C'dir.

Sultan I. Gıyaseddin Keyhüsrev özellikle Melikşah ve Sultanşah arasındaki mücadelelere karışmayarak, Bizans’a yönelik bir siyaset takip etmeyi tercih etti. Meliklik döneminde Uluborlu merkez olmak üzere, Kütahya’dan Antalya sınırlarına kadar uzanan topraklarında Bizanslılarla hemhudut bulunuyordu. Keyhüsrev II. İsaakios’un zayıf imparatorluk döneminden (1185-1195) yararlanarak topraklarını fetihlerle genişletiyordu.

Görünürde Selçuklu sultanı, Mısır Eyyûbî hükümdarı Melik Adil’in Bizans imparatoruna hediye olarak gönderdiği iki atı, uzun yolculuk sırasında çok hırpalandıkları için alıkoymuştu. Atların telef olmaması içiniyi niyetle yapılmış olması mümkün ve özürle birlikte imparatora bildirilmiş olan konu, iki devlet arasında kriz yarattı. III. Aleksios Angelos’un da, buna karşılık Konya’dan İstanbul’a gitmekte olan bir tüccar kafilesini yakalayıp mallarına el koyması, Keyhüsrev’in kendi tebası olan tüccarların serbest bırakılması yolundaki teklifinin reddedilmesi savaşa sebebiyet verdi. Keyhüsrev 1196 yılında ordusuyla Menderes havzasına girdi. Bölgedeki bir çok yer tahrip edilip ahalisi esir alındı. Harekâta devam eden sultan, Ladik ve Honaz’ı da fethetti.

Süleyman Şah’ ın Gürcistan Seferi’nde Gürcü ordusunun nedereyse yenilmek üzereyken Süleymanşah’ın çetrdârı-nın düşmesinin bir anda kargaşaya sebep olduğu anlaşılmaktadır. Atının ayağı tökezlediği için çetrdârının düşmesi sultanın bir felakete uğradığı şeklinde anlaşıdı. Çünkü savaşlarda sultanın bulunduğu yer ve daha önemlisi, sultanın hayatta olduğu çetrden anlaşılırdı. Bunun üzerine Selçuklu ordusu telâş içerisinde dağılmaya başladı. Bizzât sultan komutanlarına isimleriyle seslenip, hayatta olduğunu duyurmaya çalıştıysa da orduyu toplamak mümkün olamadı. Çok sayıda ölü ve esir veren Süleymanşah ordusunun kalanlarıyla, fakat ağırlıklarını savaş meydanında bırakarak Erzurum’a doğru çekilmek zorunda kaldı (1202). Esir düşenler arasında, fedakârca bir hareketle düşman hakkında bilgi toplamak amacıyla, Gürcü ordusunun çok yakınlarına kadar sokulmuş olan Mengücek beyi Behramşah da bulunmaktaydı.

Bununla birlikte Thamara, Selçuklular kadar olmasa da büyük kayıplar verdiğinden savaştan sonra Selçuklu topraklarını işgâle tevessül edemedi. Dolayısıyla bu yenilgi Süleymanşah’ın iktidarını sarsacak bir etki de yaratmadı.

Kudüs Krallığını kurtarmak için yapılan çağrılara krallar iltifat etmese de, ordular İtalya’da toplanmaya başlamıştı. Ancak bu seferin Mısır’a yapılacak olması, bu ülkeyle yoğun ticaret ilişkileri olduğu için çıkarları zedelenecek olan Venediklileri rahatsız etmekteydi. Haçlılar, Venediklilere taahhüt ettikleri gemi ücretlerini ödeyemedikleri için İtalya kıyılarında bekletilmekteydiler. Bu sırada haçlılardan, Bizans’ta yaşanmakta olan taht kavgasına yardım etmelerinin istenmesi, seferin yönünü İstanbul’a çevirdi.

Antalya, Türkiye Selçukluları’nın Mısır’la ticaret ilişkileri açısından vazgeçilmesi mümkün olmayan bir limandı.

Sultan I. Keyhüsrev’in Kilikya Seferi neticesinde Ermeni kralı Leon ele geçirdiği esir ve ganimetleri iade etmek, tazminat ödemek, bir daha Selçuklu sınırlarını ihlâl etmemek ve tâbiyetini devam ettirmek şartıyla anlaşma yapmaya mecbur kaldı. C seçeneği bu anlaşma şartları arasında yer almaz.

I. Keyhüsrev Süleymanşah tarafından gerçekleştirilen kuşatmadan dolayı Konya halkının gittikçe daha fazla sıkıntıya katlanmak zorunda kaldığını, durumun giderek ağırlaşmakta olduğunu görerek ağabeyine bir teklif götürdü ve tahtı terketmeye karar verdi. Doğru cevap B seçeneğidir.

II. Kılıç Arslan'ın oğullarının bazıları daha sultanın sağlığında, kendilerini veliaht ilân ettirmek için baskı yapmışlardır.  Nitekim Sivas-Aksaray meliki olan Melikşah, kendisini zorla veliaht tayin ettirdikten sonra, sınırdaş olduğu kardeşlerinin topraklarını almak için mücadeleye başlamıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.