TÜRKİYE SELÇUKLU TARİHİ - Deneme Sınavı - 10

İzzeddîn Keykâvus’a yardım eden Türkmenler arasında Maraş çevresinde yaşayan,

Tahtacı denilen Ağaçeri Türkmenleri de vardı.

Hırslı bir devlet adamı olan Pervâne IV. Kılıç Arslan’ı Moğollara öldürtüp (1266) tahta onun çocuk yaştaki oğlu III. Gıyaseddîn’i geçirdi.

Mehmet Bey ve Siyavuş Türkmen kuvvetleriyle, Konya’yı kuşatıp 14 Mayıs 1277’de şehre girdiler. Siyavuş, Selçuklu tahtına oturtulup sultan ilân edildi. Toplanan Selçuklu Dîvânı’nda “Bundan sonra dîvânda, dergâhta, bârgâhta (saray gibi izinle girilen yer), mecliste ve meydanda Türkçe’den başka dil konuşulmaya” şeklinde bir karar alındı.

Menteşeoğulları, Eşrefoğulları, Karamanoğulları, İnançoğulları’ndan başka Germiyanoğulları, Pervâneoğulları, Sahip Ataoğulları, Saruhanoğulları, Candâroğulları, Karesi, Hamidoğulları ve Aydınoğulları diğer beyliklerdir.

Germiyanoğulları’nın Kütahya tarafına hangi tarihlerde göç ettikleri belli değildir. Ancak Alişiroğlu Hüsameddîn idaresinde Kütahya bölgesinde yaşamakta olan Germiyan Türkmenlerinin, taht davasına kalkışan Alâaddîn Siyavuş (Cimri)’u yakalayıp Sultan III. Keyhüsrev’e teslim ettikleri bilinmektedir (1278).

Candâroğulları Beyliği (İsfendiyaroğulları): XIII. yüzyılın son çeyreğinde Kastamonu, Sinop ve çevresinde hüküm süren beyliğin kurucusu Şemseddîn Yaman Candâr’dır.

Sahip Ataoğulları Beyliği, XIII. asrın ikinci yarısında Selçuklu veziri Sâhip Ata Fahreddîn Ali’nin oğulları tarafından Karahisar (Afyon) civarında kurulmuştur.

Hamidoğulları Beyliği, XIV. yüzyılın başlarından itibaren merkezi önce Uluborlu daha sonra Eğridir olmak üzere Isparta ve civarında (Göller bölgesinde) hüküm sürmüştür.

İltizâm, bir yerin vergilerinin elde edilecek gelirlere göre değil de, önceden takdir edilen ve peşin olarak ödenen bir miktar karşılığında birisinin tasarrufuna bırakılmasıdır.

XIII. asrın en önemli hadisesi hiç şüphesiz Asya kıtasının büyük bir bölümüyle Orta Avrupa’ya kadar yayılan Moğol istilâsı idi.Türkiye Selçuklu Devleti de Kösedağ’da hezimete (1243) uğrayarak bu olaydan nasibini almıştı.

Hatîroğlu isyanı başarısızlıkla neticelenmesine rağmen Ermenek, Mut, Silifke ve Anamur civarında yaşayan Karamanlı Türkmenleri, Moğollara karşı başlatılan isyan dalgasını devam ettirdiler.

Mehmet Bey ve Siyavuş kırmızı külahlı, çarıklı, siyah kilimli Türkmen kuvvetleriyle, Konya’yı kuşatıp 14 Mayıs 1277’de şehre girdiler.

Eşrefoğulları Beyliği, Lâdik Beyliği, Karamanoğulları Beyliği ve Pervaneoğulları Beyliği 1220’lerde başlayan Moğol istilâsının Türkistan'da yarattığı göç dalgalarıyla Anadolu'ya göç edenlerin bulunduğu uç beylikleri arasında yer almaktadır.

XIII. asrın ikinci yarısından itibaren Beyşehir, Seydişehir, Ilgın, Bolvadin ve Akşehir civarında, yaklaşık 40 yıl kadar hüküm sürmüş bir beyliktir.

1302 yılında Süleyman Bey ölünce yerine geçen Mübarizüddîn Mehmet, 1314 yılında Anadolu’ya gelen Emir Çoban’a itaat arzedenler arasında bulunuyordu.

Pervâneoğulları Beyliği Sinop, Bafra ve Samsun çevresinde varlığını sürdürmüştür.

Türkiye Selçukluları'nın yıkılışından sonra kurulan beylikler;

Saruhanoğulları Beyliği, Moğol istilasından sonra Anadolu'da kurulan beyliklerden birisidir.

Moğol istilasından sonra Anadolu'da kurulan beylikler;

İnançoğulları Beyliği
Eşrefoğulları Beyliği
Pervâneoğulları Beyliği
Sahip Ataoğulları Beyliği

Türkiye Selçukluları’nın yıkılışından sonra kurulan beylikler;

Taceddînoğulları Beyliği
Eretna Beyliği
Kadı Burhaneddîn Ahmed Beyliği
Dulkadıroğulları Beyliği
Ramazanoğulları Beyliği

Önceki ünitede anlatıldığı gibi, XIII. asrın en önemli hadisesi hiç şüphesiz Asya kıtasının büyük bir bölümüyle Orta Avrupa’ya kadar yayılan Moğol istilâsı idi.