ULUSLARARASI İKTİSAT POLİTİKASI

Gümrük vergileri yasa ile konuyorsa böyle tarifelere otonom tarife denir.

Tercihli sistem (preferential system) olarak da anılır ve sistemin birçok üyesi arasındaki ticareti teşvik etmek için düzenlenir. İngiliz Uluslar Topluluğu (Commonwealth) bu sistemi uygular.

Üç kolonlu tarife sistemlerinde üç ayrı vergi oranı vardır. Sistem çift kolonlu
tarife sistemine daha düşük oranlı bir verginin eklenmesiyle oluşur. Bu, tercihli
sistem (preferential system) olarak da anılır ve sistemin birçok üyesi arasındaki
ticareti teşvik etmek için düzenlenir. WTO üyesi olan Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) kaynaklı mallara uyguladığı tarifeler de bu gruba girer.

İthal bir otomobilin CIF (Cost, Insurance, Freight) fiyatı üzerinden %50 oranında vergi alınırsa bu advalorem, vergi ithal edilen her bir otomobil başına 5 bin TL olarak tahsil edilirse, bu spesifik gümrük vergisidir

Spesifik vergiler, bir malın düşük kalitelerini yüksek kalitelilerine oranla daha
fazla vergilendirdiği için sakıncalıdır.

Gümrük tarifeleri devlete önemli gelir sağlar. Gelir, gümrük tarifesi ile ithal edilen
ürün miktarının çarpımıyla bulunur.

Karma gümrük vergileri daha çok hammaddesi vergilendirilmiş mamul
mallara uygulanır. Spesifik vergi burada telafi edici vergi (compensatory duty)
niteliğindedir. Hammadde endüstrilerine vergi ile getirilen korumayı dengeler.
Advalorem vergi ise tamamlanmış malları üreten sanayi dalına koruma sağlar

Spesifik vergilerin sakıncalarına karşılık uygulanmasının kolay olması, malın fiziki birimi gibi objektif kriterlere dayanması ve anlaşmazlıklara fazla yol açmaması sebebiyle belli tür ithalatlarda tercih edilmektedir. Bu özellik advalorem vergilere ait değildir.

Baldwin’e göre belli sektörlerin korunması, üretken kaynakların yeterince etkili
dağılımına engel olur ve toplum refahında azalmalara yol açabilir. Bu sebeple
belirli bir zaman diliminde giderek hafifleyen gümrük koruması yerine, ikinci en
iyi politika (the second best policy) aracının seçilmesi ve üretim aşamasında bir
seferlik dolaysız teşvik (sübvansiyon) verilmesi daha doğrudur.

Bastable Testi’nde, gümrük korunmasından yararlanan sanayi dalının kısa sürede üretim maliyetlerinde önemli tasarruflar sağlaması ve öğrenme süresinin yüksek maliyetini azaltması gerekmektedir.Bastable, genç sanayiler argümanını serbest dış ticaretin bir istisnası olarak görmemiştir. Çünkü genç sanayilerin korunması için alınan önlemlerin yol açtığı zararlar, sağladıkları yararlardan fazla olmuştur.

ABD, 1930’lu yıllarda İtalya’dan ithal etmiş olduğu konfeksiyon ürünlerine
kota uygulamasına gitmişti.

GATT/WTO: GATT (General Agreement on Tariffs and Trade), II. Dünya Savaşı sonrasında uluslararası ticareti serbestleştirmek amacıyla imzalanmış olan Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması’dır. GATT, 1995 yılında Dünya Ticaret Örgütü (World Trade Organization-WTO)’nün kurulmasıyla birliktE Örgüt bünyesindeki temel anlaşmalardan biri olmuştur.

Gümrük vergileri yasa ile konuyorsa böyle tarifelere otonom tarife denir.

Advalorem vergiler, yüksek fiyatlı imalat sanayi ürünlerine, spesifik vergilere oranla daha etkili uygulanabilir. Çünkü tek bir advalorem oran yurt içi sanayine özellikle artan fiyatlar karşısında uygun bir koruma sağlayabilir.

Karma gümrük vergileri daha çok hammaddesi vergilendirilmiş mamul mallara uygulanır.

Ülkeler, üç sebeple advalorem vergiyi tercih etmektedirler. Öncelikle, değer esasına göre belirlenen advalorem vergi, adet ya da ağırlık esasına dayalı olarak belirlenen spesifik vergiye göre toplanabilecek gelirin tahmin edilmesini kolaylaştırır. İkinci olarak advalorem vergi, etkisi bakımından ucuz ürünlerde daha düşük, pahalı ürünlerde daha yüksek olması sebebiyle spesifik vergiye göre adalete daha uygundur. 

Üçüncü olarak uluslararası müzakerelerde tarife oranlarının karşılaştırılması, gümrüklerin advalorem olarak uygulamaları hâlinde daha kolay olabilmektedir.

Gümrük tarifelerinin koruyuculuğunda yurt içi üretimi arttırmak veya ithal ikamesine gitmek kıt kaynakların israfına yol açar. Çünkü her bir birim üretim artışı daha yüksek reel maliyetlerle gerçekleşir. Her ek birimin üretiminde kullanılan kaynakların verimliliği, bir önceki üretim seviyesinden daha düşüktür. Eğer ekonomide atıl kaynak yoksa (tam çalışma varsayımı) ithal ikamesini gerçekleştirmek için gerekli olan kaynaklar, marjinal verimi daha yüksek olan diğer sektörlerden (ihracat sektörü) çekilir. Bunun sonucunda verimi daha düşük olan sektörde üre- tim yapılır ve ekonomide reel bir kayıp söz konusu olur. Buna gümrük tarifelerinin koruma etkisi (protection effect) ya da üretim etkisi denir.

Gümrük tarife etkileri, üretim, tüketim, gelir ve yeniden dağıtım şeklinde görülür.

Optimum tarife: Büyük ülkede toplumsal refahı maksimize eden tarife düzeyidir.

Gelişme yolunda olan ülkelerde, gümrük tarifelerinin koruyuculuğunda kurulan bir sanayi dalının Mill-Bastable Testi’den başarı ile geçmesi zorunludur. Mill Testi’ne göre bu ülkelerde gümrük tarifesinin korunmasında kurulan sanayi dalı, teknik bilgi ve deneyim bakımından hızlı bir gelişim içinde bulunmalı ve gelişmiş ülkeler ile aralarında bulunan tarihsel engeli en kısa sürede kapatmalıdır. J. S. Mill koruyucu gümrükleri, serbest dış ticaretin bir istisnası olarak görmüştür. Mill’e göre koruma, gümrük tarifeleri ile teşvik edilen sanayinin bir süre sonra onsuz yapabileceğine dair haklı bir sebebin bulunduğunun varsayılabileceği; diğer bir deyişle bu sanayinin gelecekte koruma olmadan kârlı olacağının beklenebildiği durumlarla sınırlı olmalıdır.

Bastable Testi’nde, gümrük korunmasından yararlanan sanayi dalının kısa sürede üretim maliyetlerinde önemli tasarruflar sağlaması ve öğrenme süresinin yüksek maliyetini azaltması gerekmektedir. Bastable, korumacılık sanayi dalının bir süre sonra avantajlı duruma geleceğini ve sağlanan avantaj ile daha sonra uğranılan kayıpların karşılanabileceğini savunmuştur. Bastable, genç sanayiler argümanını serbest dış ticaretin bir istisnası olarak görmemiştir. Çünkü genç sanayilerin korunması için alınan önlemlerin yol açtığı zararlar, sağladıkları yararlardan fazla olmuştur.