ULUSLARARASI İLETİŞİM - Deneme Sınavı - 9

Soruda verilen örneğin sözlü kültür insanına ilişkin hangi özelliği ifade ettiği sorulmaktadır. Sözlü kültür insanı soyut ve çözümsel düşünmek yerine konumsal bir biçimde düşünür. Günümüz insanı “cinayet bir suçtur ve cezalandırılır” diye düşünürken, sözlü kültür insanı bunun yerine “bir adam bir başka adamı öldürürse, o da öldürülür” şeklinde kavramlardan arındırılmış haliyle ifade eder. Sorunun çözümünde sözlü kültüre ilişkin özellikler bilinmeli ve verilen örneğin sözlü kültüre ilişkin hangi özelliği açıkladığı tahmin edilmelidir.

Soruda matbaanın icadıyla basın alanında yaşanan gelişmeler sorulmaktadır. Basının yaygınlaşması ve güçlenmesi sanayi devrimi ile birlikte hızlanan yüksek hızdaki otomatik makinaların geliştirilmesi sayesinde olmuştur. Yazılı mektuplardan basılı haberlere geçişe, matbaacılık alanındaki gelişmeler olanak sağlamıştır. Basılı malzemelerin artması köklü kültürel değişimlere de neden olmuştur. En önemli kitle iletişim araçlarından biri olan basın, kamuoyunun oluşmasında ve yansıtılmasında etkilidir. Demokratik rejimlerin güvencesi vatandaşların eleştirel katılımlarıdır. Matbaanın icadı ve gazeteciliğin doğuşuyla birlikte vatandaşın bu konudaki sözcüsü basın olmuştur. Bilgi, yeniden kullanılabilen ve yerinden çıkarılabilen hareketli harflerle donatılmış basımevleri, basılı malzemeler sayesinde daha önce olmadığı kadar hızla yayılırken diğer yandan bilgilerin kontrolü ve denetimi de yine basımevlerinde başlamıştır. Sorunun çözümünde matbaanın bulunmasıyla basın alanında yaşanan gelişmeler bilinmeli ve ayırt edilebilmelidir.

Soruda, verilen demokrasi anlayışının hangi toplumsal gelişimin bir sonucu olduğu sorulmaktadır. İnternetin sayısal kültürü şekillendirirken ortaya çıkaracağı en önemli değişiklik temsili demokrasiyi ortadan kaldıracak olmasıdır. Halkı oluşturan her bir bireyin yönetim ve karar sürecine doğrudan katılması anlamına gelen doğrudan demokrasi süreci internet sayesinde gerçekleşecektir. Doğrudan demokrasiye geçiş süreci yine toplumu bilgi toplumu olmaya ve bu çağın gereklerini yerine getirecek beceri ve donanıma göre şekillendiren, eğitim veren sınırlı sayıdaki ülkede geçerli olacaktır. Sorunun çözümünde sayısal iletişimin toplumsal gelişmeye olan etkileri bilinmeli ve çıkarımda bulunulmalıdır.

Soruda bilgi toplumu olabilmede bireylerin hangi beceriye sahip olması gerektiği sorulmaktadır. Bilgi toplumundan söz edebilmek için toplumun bir takım becerilere sahip olması gerekmektedir. Nasıl cahillikten kurtulmanın yolu okuma, yazma öğrenmekse bilgi toplumu olabilmenin yolu da doğru ihtiyaçların belirlenmesi, bu ihtiyaçlara uygun bilgiye erişimin sağlanması ve bilginin doğru değerlendirilmesi gibi özelliklere sahip olmak diğer bir ifade ile bilgi okur yazarı olabilmektir. Sorunun çözümünde bilgi toplumuna ilişkin beceriler bilinmeli ve ayırt edilebilmelidir

Soruda yeni medyayı geleneksel medyadan ayıran temel kavramlar sorulmaktadır. yeni medya, bilgisayar, akıllı cep telefonları, internet, oyun konsolları, sayısal müzik çalarlar, tablet bilgisayarları kapsamaktadır. Yeni medya,  gazete, radyo, televizyon ve sinemadan oluşan geleneksel medyadan etkileşim, eşzamansızlık, kitlesizleştirme gibi özellikleriyle ayrılmaktadır. Sorunun çözümünde yeni medya ve geleneksel medyanın özellikleri bilinmeli ve ayırt edilebilmelidir.

 

Soruda sosyal medyanın ortaya çıkmasına neden olan teknoloji sorulmaktadır. Web 2.0 teknolojilerinin gelişmesiyle ortaya çıkan sosyal medya kavramını kişiler, organizasyonlar, topluluklar arasında etkileşimli iletişim kurulmasını sağlayan web veya mobil tabanlı yeni iletişim ortamı olarak tanımlamak mümkündür. Sorunun çözümünde web teknolojileri bilinmelidir.

Soruda sosyal ağların  hangi projelere örnek olduğu hangi şıkta doğru olarak verildiği sorulmaktadır. Wikipedia ve ekşi sözlük gibi ortak işbirliği projeleri, blogspot, twitter gibi blog ve mikroblog projeleri, youtube gibi özel içerik projeleri, facebook gibi sosyal ağlar,  World of Warcraft gibi sanal oyun projeleri ve Second Life gibi sanal sosyal dünya projeleri olarak altı başlık altında toplamak mümkündür. Sorunun çözümünde sosyal ağlara ilişkin olan projeler bilinmeli ve ayırt edilebilmelidir.

Soruda verilen tanımın hangi kavrama ilişkin olduğu sorulmaktadır. Anayasal demokrasilerin temel taşlarından biri olan ve bir düşünce, inanç, kanaat, tutum veya duygunun barışçı yoldan açığa vurulması veya dış dünyada ifade edilmesinin serbest olması ifade özgürlüğü olarak adlandırılmaktadır. Sorunun çözümünde tanım bilinmelidir.

Teknolojik belirleyiciliği savunan yazarlar, iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin modern endüstri toplumlarının oluşmasının başlıca ön şartı olduğunu belirtmektedirler. Bununla birlikte, yazarların ne derecede belirleyiciliği savundukları hiçbirinde açıkça ortaya konmamıştır. Eleştirmenler bazen, insanın kontrolüne ve kültürel çeşitliliğe olanak tanıması açısından teknolojik belirleyiciliği iki seviyede incelemektedirler: güçlü teknolojik belirleyicilik ve zayıf teknolojik belirleyicilik.

Kanadalı bir iktisatçı olan Harold Innis, iletişimde Toronto Okulu geleneğinin kurucusu sayılmaktadır. Innis, toplumsal değişimin kaynağı olarak teknolojik yenilikleri göstermektedir. Toplumsal biçimlerdeki değişimler (aile, örgütler) Innis’e göre iletişim teknolojilerindeki değişimlerin bir fonksiyonudur. Teknolojik araçların çoğu insanın fiziksel yeteneklerini geliştirmek çabası içindir; iletişim teknolojisi düşüncenin, bilincin, insanın ender kavramsal yeteneklerinin uzantısıdır. Bu nedenle, geniş anlamda simgesel temsil biçimlerini içeren iletişim araçları gerçekte düşüncenin (beynin) uzantısıdır.

İnsanın teknoloji ile uzuvlarının uzantılarını yaratmasından yola çıkan McLuhan, her yeni teknoloji ile vücudumuzun uzantısı haline getirdiğimiz araçların aslında birer mesaj
olduğunu söyleyen “araç mesajdır” sloganını ortaya atmıştır. Düşünüre göre aracın kendisi içeriğinden önemlidir. Örneğin elektrik ışığı McLuhan’a göre saf enformasyondur. Bir kelimeyi veya ismi ifade etmek için kullanılmadığı sürece mesaj içermeyen bir araçtır. Her aracın içeriği aslında başka bir araçtır. Yazının içeriği konuşma,
basının içeriği sözcük, telgrafın içeriği basındır

İşitsel enformasyonun fazla olduğu bir diğer araç ise radyodur. McLuhan radyoyu da insanın sinir sisteminin bir uzantısı olarak görmektedir. Radyonun tüm dünyaya ulaşan
yapısı, bizi küresel bir köy olmaya yakınlaştırmaktadır. Sıcak bir araç olan radyoda insanlar yoğun işitsel enformasyon edinirken bunu görselleştirerek tamamlamaktadırlar.
Radyoda olanın tersine, sinemada ise görsel enformasyon yoğun olduğu için daha sonra sinemaya sesin girmesi sağlanmıştır. Bu kitle iletişim araçları içerisinde McLuhan, dünyayı küresel bir köye çevirebilecek en önemli aracın soğuk bir araç olan televizyon olduğunu düşünmektedir. Bunun nedeni her kitle iletişim aracının kendine ait karakteristiği ve anlatımı olduğunu düşünen McLuhan’ın, televizyonun insanlarda tam bir bağlanma özelliği taşıdığına inanmasıdır (Oskay, 1982:217).

McLuhan’a göre kitle iletişim araçları, yani medya insan duyularının kamusal alana uzantısıdır. Bununla beraber her yeni teknoloji insan duyularından birini veya bir grubunu güçlendirerek diğerlerinin önüne çıkarır ya da izole olmasını sağlar (McLuhan, 2001:25). Bir teknoloji her hangi bir duyumuzu dışarıdaki sosyal dünyaya açılan bir uzantı olarak kullanmaya başladığında, tüm duyularımızın kullanımı arasındaki orantıda bir değişim yaşanır, bir duyu diğer duyulara göre daha önemli olmaya başladığında, diğer duyular körelen, estetikliğini kaybeden (unaesthetized) bir duruma düşerler. Bu önem kaybı ise bir anlamda duyunun kimlik kaybı gibi düşünülebilir (McLuhan, 2001:25).

McLuhan’ın sınırlı bir toplumsal değişim öngördüğü düşünüldüğünde bu görüşleri çerçevesinde kitle iletişim araçlarının insanların nasıl düşüneceklerini belirlediği varsayımı öne sürülebilir. Bu bağlamda, düşünür bütün medyanın bir yeniden yapım olduğunu ileri sürmektedir. Kitle iletişim araçları bütünüyle bir arada hareket ettiklerinde bilinçliliğimizi, ruhsal anlamda yeni evrenler yaratacak şekilde değiştirebilirler (McLuhan ve Povers, 2001:145).

Sovyet medya kuramı, medyanın toplumun şekillendirilmesinde olumlu bir rol oynadığı düşüncesinden hareket etmektedir. Bu çerçevede, Sovyet Medya Kuramına göre
medyanın gayri resmi bir şekilde sosyal kontrol yapabilmede ve toplumda istenilen sosyoekonomik amaçlara ulaşılmasında önemli bir etkisi olduğu söylenebilir. Marx’ın görüşleri basının tarihi tarafsız ve objektif bir gerçeklikle yansıtmasını öngörmektedir. Bu durum kişisel yorumların etkisini azalttığından dolayı, özgürlükçü (liberal) basın sistemlerinden
farklı olarak, basında istikrarlı haber değerinin ortaya çıkmasını sağlar.

Otoriter medya kuramı çerçevesinde çalışan medya kamuya ait veya özel mülkiyete sahip olabilir. Otoriter kuram, Gutenberg’in Avrupa’da matbaa devrimini başlatmasıyla beraber gelişmeye başlamıştır (Biagi, 1999: 365-367). Bunun nedeninin, 1850’li yıllara kadar medyanın aristokratların (zengin sınıfın) elinde olduğunu söylemek mümkündür. Aristokratların elinde bulunan finansal ve siyasal güç, neyin yayınlanması gerektiği konusunda söz sahibi olmalarını sağlamıştır. Bununla birlikte, siyasal gücün devletin (iktidarların) eline geçmesiyle, medyayı kontrol etmek isteyen taraf genellikle iktidarlar olmuştur. Bu bağlamda otoriter (baskıcı) kuram teriminin, basının önleyici, engelleyici devlet gücünün bir aracı olarak kullanıldığı, yansız ve tepkisiz olmasının beklendiği dönemlerde ortaya çıkan uygulamalar için kullanıldığı söylenebilir (McQuail, 1994: 120).

Sosyal Sorumluluk Kuramı medyanın topluma karşı sorumluluğunu yerine getiremediği durumlarda, iktidarın medyaya Ekonomik destektopluma karşı sorumluluklarını yerine getirmesi konusunda müdahale etmesini öngörmektedir. Bu bağlamda, Özgür Basın Kuramı ve Sosyal Sorumluluk Kuramı arasındaki en önemli fark ortaya çıkmaktadır. Özgür Basın Kuramı medyanın iktidarın müdahalesi olmadan görevini iyi bir şekilde yapabileceğini öngörürken, Sosyal Sorumluluk Kuramı ise medyanın toplumun çıkarları doğrultusunda hareket etmediği dönemlerde gözetim altında bulundurulması gereğini savunmaktadır(Biagi, 1999:365-367).

Medya sistemlerini ele alan yukarıdaki dört değişik kuramsal yaklaşımın yanında, Gelişme Kuramı veya Üçüncü Dünya Kuramı olarak da bilinen ve gelişmekte olan ülkelerdeki
medya yapılanmasını inceleyen bir başka kuram daha bulunmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde medyanın sahipliği çoğunlukla devlet elinde bulunmakla beraber, özel sektör
yatırımları da bulunabilir. Gelişmekte olan ülke sınıfı içerisindeki ülkelerde medya, söz konusu ülkelerin sosyal ve ekonomik amaçlarına ulaşmakta, milli birlik ve beraberlik düşüncesinin topluma aşılanması alanlarında kullanılmaktadır.

Farklı toplum ve devlet yapılarında medya sistemlerinin, birbirinden farklı yönetim felsefeleri ve amaçları doğrultusunda şekillendiğini söylemek mümkündür. Bu bağlamda, geçmişten günümüze kitle iletişim teknolojilerinde yaşanan değişimlerin, medyanın kullanımını ve amaçlarını da etkilediği düşünülebilir. Kitle iletişim araçlarının hızlı gelişimi medyanın yapısını ulusal/yerel düzeylerden küresel bir yapılanma içine taşımıştır. Kitle iletişim araçlarının dünyayı küresel bir köy haline getirmesiyle birlikte medya şirketleri de uluslararası çok ortaklı medya devlerine dönüşmüştür.

McQuail (1994: 135) ise Demokratik Katılımcı Kitle İletişim Araçları Kuramının ilkelerini şu şekilde sıralamaktadır:
• Tek tek vatandaşlar ve azınlık grupları medyayla etkileşim kurma hakkına (iletişim
hakkına), kendi istek ve ihtiyaçlarına göre medya hizmeti alabilme hakkına sahiptirler.
• Medyanın içeriği ve organizasyonu merkezileştirilmiş politika veya hükümetin bürokratik kontrolüne tabii olmamalıdır.
• Medya, özellikle medya organizasyonları, profesyoneller veya medya müşterileri
için değil izleyicileri için var olmalıdır.
• Gruplar, organizasyonlar ve yerel toplumlar kendi medyalarına sahip olmalıdır.
• Küçük ölçekli, karşılıklı etkileşim ve katılım içeren medya yapıları, geniş çaplı, tek
yönlü ve profesyonelleştirilmiş medyadan daha iyidir.
• İletişim araçlarına ilişkin belirlisosyal ihtiyaçlar, ne bireysel tüketici talepleriyle, ne
de devlet ve devletin başlıca kurumları tarafından yeterince açıklanabilir.
• İletişim profesyonellere bırakılamayacak kadar önemlidir.