ULUSLARARASI İLİŞKİLER KURAMLARI II - Deneme Sınavı - 19

İngiliz Okulu, 1950’lerde başlamış olup; daha çok London School of Economics
(LSE) kökenli, temel çalışma konuları ağırlıklı olarak “uluslararası toplum” olan
İngiliz ekolüne yakın araştırmacıları ve çalışmalarını kapsamaktadır. Kavram ilk
kez Roy E. Jones tarafından 1981 yılında Review of International Relations dergisinde yayımlanan “The English School of International Relations: A Case for
Closure” adlı makalede kullanılmıştır. (Johns, 1981:1).

Herbert Butterfield, Martin Wight ve Hedley Bull Okul’un kurucu ve öncüleri olarak kabul edilmektedir.

Okul’un 1980’li yıllardaki başlıca temsilcileri ise Robert Jackson, John Vincent, Timothy Dunne ve Nicholas Wheeler olmuş, Okul 1990’lı yıllarda özellikle Barry Buzan ve Richard Little gibi araştırmacıların çalışmaları ile yeniden popüler hâle gelmiştir.

İngiliz Okulu’nun ilk oluşum ve gelişim dönemlerinde daha çok devlet-sistemleri, sistem-anarşi ilişkisi, uluslararası toplum, uluslararası toplumda düzen ve düzen-adalet ikilemi üzerine çalışmalar önem kazanırken İngiliz Okulu’nun 1980’lerdeki temsilcileri uluslararası sistemde değişen dinamiklere de paralel olarak daha çok bireyin ve devletin haklarının birbirlerine karşı üstünlüğü, insan hakları ve insani müdahale konularına yoğunlaşmışlardır.

Hugo Grotius 1583-1645 yılları arasında yaşamış hukuk felsefecisidir. Grotius’a göre
bütün insanlığı kapsayan, değişmez nitelikte doğal hukuk kuralları vardır. Grotius hukuku kilise kurallarından arındırarak laik bir temele oturtmuştur ve uluslararası hukukun kurucusu olarak kabul edilir.

Özellikle Herbert Butterfield, Martin Wight ve Adam Watson’ın üzerinde önemle durduğu nokta İngiliz Okulu’nun Vestfelyacı ve Avrupa-merkezli tarih anlayışından kurtularak
farklı özellikteki devlet sistemleri üzerine eğilmesinin gerekli olduğudur. Nitekim Watson “The Evolution of International Society” adlı eserinde oldukça geniş bir tarihsel süreci ve coğrafyayı kapsayacak biçimde devlet sistemleri ve bu sistemlerin uluslararası topluma dönüşme süreçlerini inceleyerek Avrupa-merkezli tarih anlayışından uzaklaşarak Avrupa sistemi dışında var olmuş devlet sistemlerine odaklanmıştır. (Watson, 1992)

Herbert Butterfield, Martin Wight, Adam Watson ve Hedley Bull İngiliz Okulu’nun
kurucuları sayılırken Robert Jackson, John Vincent, Timothy Dunne ve Nicholas
Wheeler 1980’lerdeki, Barry Buzan ve Richard Little ise 1990’lardaki temsilcileri olarak
görülmektedir.

Hedley Bull uluslararası düzeni “uluslararası toplumun öncelikli ve temel ihtiyaçlarını
sağlayacak ve idame ettirecek eylem kalıbı” olarak tanımlamıştır.

Martin Wight uluslararası toplumun kurumları olarak diplomasi, ittifaklar, tahkim ve savaşı görürken Hedley Bull için uluslararası toplumun kurumları güçler dengesi, savaş, uluslararası hukuk, diplomasi ve büyük güçlerdir.

Bu bağlamda Adam Watson’un geliştirdiği sarkaç metaforu öne çıkmaktadır. Watson’a göre anarşi olarak tanımlanan ve egemen devletlerden oluşan uluslararası toplum uluslararası ilişkilerin tek aktörü değildir. Sarkacın bir ucunda uluslararası toplum yer alıyorsa diğer ucunda da egemen toplulukların bir emperyal merkez tarafından yönetildikleri imparatorluklar yer almaktadır. Bu iki aşırı uç arasında da geçiş aşamaları (hegemonya, dominyon) bulunur. Dolayısıyla sarkaç uluslararası toplumdan imparatorluğa doğru kayarken topluluklar giderek daha fazla hakim gücün etkisine girerler. Bu sarkacı her ne kadar metafor olarak nitelendirse de Watson’ın dünya tarihi boyunca toplulukların bu iki uç (anarşi ve
imparatorluk) arasında savrulduğunu ortaya koyması önemlidir. Dahası Watson, sarkacı aşırı uçlardan uzak tutmaya çalışan sistemsel baskılardan da bahsederek, konuya farklı bir bakış açısı getirmiştir. (Watson, 1992: 14-15)

1980’lerin sonlarından günümüze kadar ki bu dönem, feminizmin tarihsel gelişim çizgisinde “Üçüncü Dalga Feminizm” olarak adlandırılmaktadır. Bu dönemdeki tartışmaların temel amacı, kadın hareketlerinin daha geniş bir tabana yayılmasını sağlamaktır. Bunun yanı sıra, kadını sınırlayan ve baskı altında tutan mikro konularla da ilgilenildiği, toplumsal değişimi sağlayacak, bilinçlenmeyi arttıracak eylemlerin ve eğitimin yaygınlaşması üzerinde durulduğu görülmektedir. Doğru yanıt D'dir.

Uluslararası ilişkiler disiplininin, sosyal bilimlerin diğer alanlarına oranla toplumsal cinsiyet konularına yönelik daha ilgisiz tutumu ve bu konudaki tartışmaların dışında kalması feminizmin uluslararası ilişkiler alanının dışında kalmasına neden olmuştur. Buna ek olarak, uluslararası ilişkilerde erkek alanı olarak görülen ve “yüksek politikayı” (high politics) oluşturan uluslararası güvenlik, devlet yönetimi ve askerî politikayla kadın alanı olarak kabul edilen ve “alçak politika” (low politics) kapsamında değerlendirilen aile hayatı, bireylerarası ilişkiler, yerel meseleler arasında bir ayrımın yerleşmiş olmasıdır. Feministlerin uluslararası ilişkiler alanında yeterince yer bulamamasının bir başka nedenini ise Tickner, mevcut uluslararası ilişkilerin, sistemi “hiç çocuğun doğmadığı ve hiç kimsenin ölmediği devletlerden oluşan bir yapı” olarak ele alması olarak belirtmektedir. Yani uluslararası sistem devletlerden oluşan bir yapı olarak kabul edilmekte ve devlet içindeki aktörler dikkate alınmamaktadır. Böyle bir algılama içerisinde feministlerin kendilerini ifade etmeleri de mümkün olamamaktadır. Ancak az da olsa Margaret Thatcher, Golda Meir, Madeleine Albright gibi dış politikanın üst sıralarında kadınlarıolduğu görülmektedir. Doğru yanır E'dir.

Geleneksel uluslararası ilişkiler yaklaşımı analiz düzeyleri olarak birey, ulus (devlet) ve uluslararası sistemi ele almaktadır. Irk, etnisite ve sınıf gibi farklılıklarla birlikte toplumsal cinsiyet farklılıklarına dayalı analiz birimlerine ise yer  vermemektedir. Feministler ise devletlerin uluslararası alandaki davranışlarının açıklanabilmesinde devlet içindeki birimlerin de dikkate alınmasını, özellikle toplumsal cinsiyetin bir analiz birimi olarak sürece dâhil edilmesini vurgulamaktadır. Doğru yanıt A'dır.

Feministler içerisinde özellikle liberal feminist grubun, insan hakları konusunda en somut çalışmaları ortaya koydukları görülmektedir. Liberaller, ırk, milliyet, sınıf, din, etnik köken ve cinsiyet farklılıklarına bakılmaksızın tüm insanların temel insan haklarına sahip olduğunun ve global düzeyde kapsayıcı bir güvenliğin sağlanabilmesi için de öncelikle güvenliğin temelde bir insan hakları sorunu olarak tanınması gerektiğinin altını çizmektedirler. Liberaller sadece medeni ve siyasal hakların değil, ekonomik ve sosyal hakların da güvenliğin sağlanmasındaki önemine dikkat çekmekte, kadınların insan haklarının güvence altına alınmasının gerçek güvenliğin sağlanmasındaki önemi üzerinde durmaktadırlar. Doğru yanıt B'dir.

Liberal feministler, toplumsal cinsiyet kavramını dış politika analizlerinde açıklayıcı bir değişken olarak kullanmaktadırlar. Örneğin bu konudaki çalışmalarda, cinsiyet eşitliği ile devletlerin uluslararası alanda güç kullanımı arasında temel bir ilişki olduğu ileri sürülmekte ve cinsiyet eşitliğinin artmasıyla paralel bir biçimde uluslararası alandaki uyuşmazlıklarda devletlerin şiddete başvurmalarının azalacağı ifade edilmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Jacqui True, feminizmin üç farklı biçiminden söz etmektedir. Bunlardan biri “deneysel feminizm” dir (empiric feminism). Geleneksel bilgi anlayışının erkek yanlısı olduğunu iddia eden deneysel feminizm, cinsiyet ayrımının olmamasını ve uluslararası yapılanmalarda kadınlara da yer verilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Deneysel feministler, uluslararası ilişkiler alanındaki araştırmaların cinsiyet konularında objektif olmadığını, maskülen değerlerin ağır bastığını savunmaktadırlar. Bundan dolayı da gerçeklik olarak ifade edilenlerin aslında erkek dünyasının bir yansıması olduğunu belirtmektedirler. İkinci yaklaşım “analitik feminizm” dir ve toplumsal cinsiyeti, uluslararası ilişkilerin yapısal yönlerinin açıklanmasında kuramsal bir kategori olarak kullanmaktadır. Üçüncü yaklaşım ise “normatif feminizm” dir ve sosyal ve politik değişimleri ele alan bir kuramsallaştırma projesi üzerine odaklanmaktadır. Doğru yanıt C'dir.

“Postyapısalcı feministler” dil içerisinde kodlanmış anlamlar üzerinde odaklanmaktadırlar. Bizim gerçekliği anlamamızın dili kullanımımızla bağlantılı olduğunu iddia etmekte ve güçlü/zayıf, kamu/özel, rasyonel/duygusal gibi dilsel yapıların erilliğin dişillik üzerindeki yetkisine hizmet ettiğini belirtmektedirler. Uluslararası ilişkilerde de yurttaş/yurttaş olmayan, düzen/anarşi, gelişmiş/gelişmemiş gibi yapıların dünyanın nasıl dilsel olarak bölündüğüne ilişkin önemli veriler olduğunu ifade etmektedirler. Doğru yanıt E'dir.

Jacqui True'nun üç farklı feminizm biçiminden biri olan Analitik feminizm toplumsal cinsiyeti, uluslararası ilişkilerin yapısal yönlerinin açıklanmasında kuramsal bir kategori olarak kullanan feminizm türüdür. Doğru yanıt A'dır.

Doğrudan şiddet, A’nın B’ye zarar, üzüntü ve ıstırap yaratmak niyetiyle uyguladığı fiziksel saldırı şeklinde tanımlanmaktadır. Kasten veya bilerek ölüm veya diğerlerinin ıstırabı gibi sonuçları olan açlık veya hastalık gibi şiddet politikaları da uygulanabilir. Böyle politikalar eşitsiz yapı ve ezici güç ilişkileriyle beslenen dolaylı şiddetin bir çeşidi olarak tarif edilir. Toplumsal cinsiyetçi bakışla kadınların veya kız çocuklarının, sık sık az beslenme gibi nedenlerle istenmeyen ölümleri, kadınların ekonomik hukuki ve kültürel ayrımcılığa tabi tutulmaları, iş alanında cinsiyet ayrımı, politik ve kültürel hareket alanlarının sınırlı olması, eğitim oranlarındaki düşüklük vb. örneklerde de görüleceği gibi yapısal şiddetin açık kurbanları oldukları görülmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Tickner, Morgenthau’nun Politics Among Nations (Uluslararası Politika) adlı eserinde açıkladığı realizm ile ilgili altı prensibini feminist bakış açısıyla yeniden formüle ederek de realizme ilişkin temel birtakım eleştiriler getirmektedir. Öncelikle Morgenthau’nun “objektif yasalar” (genel olarak toplum gibi, politikanın da, kökenleri insan doğasında bulunan objektif yasalarca yönetildiği) kavramını ele alan Tickner, bunun kültürel olarak erkeklik temelinde gelişen bir kavram olduğunu ve insan doğasının objektif kuralları olarak belirtilenlerin aslında yanlı (erkek temelli) olduğunu, oysaki insan doğasının hem maskülen hem de feminen özelliklerinin bulunduğunu belirtmektedir. İkinci prensip çerçevesinde Tickner, “ulusal çıkar” kavramını ele almakta ve bunun çok boyutlu bir kavram olarak sadece güç ile açıklanamayacağını çünkü günümüz küresel dünyasında ulusal çıkarların, nükleer savaş, ekonomik gelişme, çevresel tahribat gibi birbirine bağlı küresel sorunların çözümü çerçevesinde daha çok işbirliğine dayalı olarak gelişmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Üçüncü olarak ‘güç’ kavramının, evrensel olarak geçerli baskın ve maskülen özelliklere sahip anlamıyla değil, feminenlikle de ilişkili yönleri bağlamında ele alınması üzerinde durmaktadır. Ayrıca Tickner, politik eylemlerden ahlaki değerleri ayırmanın imkânsız olduğunu, bütün politik eylemlerin ahlaki anlamlarının da bulunduğunu, amaç çatışmanın azaltılması ise ortak noktalarda buluşmak gerektiğini, kamu alanının kendi başına özerk bir alan olmadığını ve kadının katılımını dışlayan bir alan olmasından dolayı da sorgulanması gerektiğini belirtmektedir. Son olarak da politik özerkliği reddederek, özerkliğin Batı kültürlerinde maskülenlikle bağlandığından bu yana disiplinin dünya görüşünün de maskülen bir yapıya dayandığını ve kadınların ilgi ve katkılarını da içeren yeni bir politik özerkliğin tanımlanması gerektiğini vurgulamaktadır. Doğru yanıt C'dir.