ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Beş duyumuzla varlığını saptadığımız dünyaya görgül (ampirik / empirical) dün­ ya adını veriyoruz. Antik Çağ’dan günümüze kalan yazılı yapıtlardan anladığımız kadarıyla görgül dünyanın ötesinde, duyularımızla varlığına işaret edemediğimiz aşkın (transandantal / transcendental) bir dünyanın mevcudiyeti kadar bunun mükemmeliyeti de Sokrat ve öğrencisi Platon ve onları izleyenler tarafından öne sürülmüştür.

İnsanlığın Filozof Krallar eliyle yönetilmesini öneren Platon, bu fikrini kabul eden Sicilya’nın Siracusa (Syracuse)kent devletini bir süre yönetmiş, ancak mutluluktan çok dünyada bir cehenneme çe­ virdiği bu kentten filozofça önsezisiyle ayaklanmadan önce kaçarak kurtulmuştur

On altıncı yüzyılda ortaya çıkan Niccolo Machiavelli’nin Prens adlı yapıtından itibaren giderek artan ölçüde görgül siyasal gerçeğe dayalı siyaset kuramı arayışı Siyaset Bilimi’nde ağrılık kazan­ dı. Nihayet yirminci yüzyılın ikinci yarısında önce Amerika Birleşik Devletleri’nde sonra da başta Avrupa olmak üzere tüm dünyada büyük ağırlık kazanmıştır.

Kavramlar bizim düşünce yapı taşlarımızdır. Onlar olmadan hangi nesneden(object) veya özneden (subject) bahsettiğimizi anlamak, bilmek ve dolayısıyla bir konuyu anlatmak ve onunla ilgili toplumsal bir iletişimde bulunmak olanaksızdır. Kavramlar zihnimizde, etrafımızda gördüğümüz, duyduğumuz, kokladığımız, tattığımız ve dokunduğumuz, hatta sadece düş olarak gördüğümüz veya sadece hayal ettiğimiz her şeye yapıştırdığımız etiketlerdir.

Bilimsel kavramlar olabildiğince muğlaklığa, anlaşılmazlık veya zihinsel bulanık­ lığa yol açmayacak bir sadelikte ifade edilebilmelidirler ki onları her duyan araş­ tırmacı onlardan aynı ve değişmez tek bir şeyi anlayabilsin. Bilimsel kavramların bu özelliğine Siyaset Bilimci Philip Shively kavramların tek boyutlu olması (uni- dimensionality) keyfiyeti adını vermiştir

Robert Dahl 1956 yılında yaz­ dığı Polyarchy adlı kitabında demokrasinin oldukça farklı anlamlar çağrıştıran bir içeriği olduğuna, bazıları için bireysel özgürlük, bazıları için rekabetçi, serbest ve hakça seçim, bazıları için bireyler arası eşitlik gibi anlamlar kazandığını belirterek demokrasi kavramının siyaset bilimi araştırmalarında kullanılmamasını öner­ miştir.

“Çok kişinin ortak yöneti­ mi” anlamına poliarşi (polyarchy) kavramını önermiştir. Ancak, Robert Dahl’ın bilimsel açıdan haklı olan eleştirilerine rağmen demokrasi kavramı bilimsel araş­ tırmalarda kullanılmaya devam etmiş ve Dahl’ın önerdiği poliarşi kavramı genel kabul görmemiştir. Her zaman makul önerilerin de toplumbilimleri toplulukları tarafından kabul görme şansı olmadığını da görmekteyiz.

Siyaset biliminde kullanılan bir­ çok kavram zihinsel olgulara, örneğin bireylerin bir durumla karşılaştıklarında başvuracakları davranışlar hakkındaki zihinsel hazırlıklar olarak tanımladığımız tutumlarla veya sahip olduğu değerlerle, inandıkları ideolojilerle ilgilidir. Bu zi­ hinsel hazırlıklar doğrudan algılanamazlar. Onun için bu zihinsel özelliklerin var olup olmadığını saptayacak göstergelere ulaşılmaya çalışılır. Bu amaçla ölçüm sü­ recinde bir dizi, birbirini mantıken ve sistemli olarak izleyen işlem yapılarak do­ laylı gözlem için gerekli ölçüm araçları geliştirilir. Bu sürece kavramın işlemsel (operasyonel) hale gelmesi veya kısaca işlemselleştirilmesi (operationalizati­ on) adı verilir. İşlemselleştirme ölçüm sırasında yapılan tüm işlemlerin tanımlan­ ması ve betimlenmesi (tasviri) ile oluşur.

Ünlü Fransız sosyologu Emile Durkheim’in intihar konusundaki kuramı toplumla bütünleşmemiş, dolayısıyla onun koyduğu yazılı ve yazısız kuralların dışında yaşayan bireylerin daha kolay intihar edebileceklerini öngörmektedir.

“Sınama ve yeniden sınama” (test - retest) yöntemi adı verilen bu güvenilirlik saptamasında aynı sorular aynı kişilere arada bu soruları tamamen anımsayamayacakları kadar bir zaman bırakarak sormaktır. Örneğin, bir gruba çeşitli tutum soruları, beklentiler, durum değerlendirmelerini içeren sorular ve bunların yanı sıra boy, kilo, sağlık durumu vb. kişisel özellikleri içeren sorular yılbaşında ve sonra yine aynı sorular yaz başında (altı ay kadar sonra) sorulur.

Bilimde kullanılan kavramlar edebiyatta ve hitabette olduğunun tam tersine olabildiğince yalın ve tekil anlama sahip olmak zorundadır. Aksi hâlde, bu kavramları kullanarak bilgi iletişimi olanaksız hâle gelir

Bilimde görgül gözlemlerle kavramlar arasındaki varsayılan ilişkilerin niteliği, biçimi, gücü vb. hakkında önermelerde bulunmak hedef­lenir. Bu tür önermelere denence (hipotez) adını veriyoruz.

Bilimsel kavramlar olabildiğince muğlaklığa, anlaşılmazlık veya zihinsel bulanıklığa yol açmayacak bir sadelikte ifade edilebilmelidirler ki onları her duyan araştırmacı onlardan aynı ve değişmez tek bir şeyi anlayabilsin. Bilimsel kavramların bu özelliğine Siyaset Bilimci Philip Shively kavramların tek boyutlu olması (unidimensionality) keyfiyeti adını vermiştir (1990: 30 - 43).

Sonuç durumundaki değişkenlere bağımlı değişken, neden konumundaki değişkenlere ise bağımsız değişken adını veriyoruz. Bu iki değişken türü arasındaki ilişkiye ise neden - sonuç ilişkisi veya nedensellik ilişkisi (illiyet rabıtası / causal relationship) adını veriyoruz ve matematiksel olarak Y = f (X) olarak gösteriyoruz.

En basit ölçme düzeyine nominal ölçüm düzeyi adını veriyoruz. Bu ölçüm düzeyinde bir eşyanın, olgunun, olayın, bireyin veya topluluğun varlığını belirten rakamsal bir etiketleme yapıyoruz. Burada yapılan bir olguyu sınıf­lara ayırmak, her sınıfa bir rakam tahsis etmek ve o sınıfa girmesi gereken her birime o rakamı raptetmekten ibarettir. Bunu yaparken gözlemlenen birimleri sadece tek bir sınıfa yerleştirmek ve her sınıfın diğerinden farklı olmasını sağlamak ve böylece her sınıfın kendisinden başka her sınıfı karşılıklı olarak dışlaması yeterlidir. Bu yöntem uygulanarak her gözlem birimi bir sınıfa yerleşecek biçimde rakamlandığında ve elimizde herhangi bir gözlem birimi kalmayıncaya kadar bu işleme devam edildiğinde nominal ölçüm gerçekleştirilmiş olacaktır

Aralıkların eşit olduğunu kabul ettiğimiz durumlarda artık sıralama ölçeğinden daha başka bir ölçeğe ulaşmış, aralık ölçeği (interval scale) kullanarak ölçüm yapmamız mümkün hâle gelmiş bulunmaktadır. Bu ölçek sıralama ölçeğinin tüm özelliklerine sahip olduğu gibi, ayrıca kategoriler veya gözlem birimleri arasındaki mesafelerin de eşit olduğu varsayımına dayanır.

Bir kavramın birden fazla anlamı varsa, hepsini aynı biçimde ölçmeye çalışmamız gereklidir. Ölçülmeyen anlamlar geçerlilik sorunları olarak araştırmamızı zedeleyecektir.

Ölçeklerin geçerliliğini kanıtlamakta kullanılan dört yol vardır.

Ünlü Fransız sosyologu Emile Durkheim’in intihar konusundaki kuramı toplumla bütünleşmemiş, dolayısıyla onun koyduğu yazılı ve yazısız kuralların dışında yaşayan bireylerin daha kolay intihar edebileceklerini öngörmektedir

Oransal ölçekler aralık ölçeğinin tüm özelliklerine ek olarak bir de ölçülen nitelikten hiç bulunmama anlamında “0” tanımına sahip olan ölçeklerdir. Bu ölçek düzeyinde tüm aritmetik hesaplar yapılabilir ve bu değişkenler kategorilerinin çokluğu yüzünden ya çocuk, ergenlik çağında, genç, orta yaşlı, yaşlı, ileri yaşlı gibi kategorilerde gruplandırılarak gösterilirler, ya da tüm aritmetik işlemler yapılmaya uygun oldukları için aritmetik ortalama alınarak gösterilirler