ULUSLARARASI TİCARET HUKUKU - Deneme Sınavı - 9

Türk kamu düzenine aykırılık sebebiyle vazgeçilebilmesi için, söz konusu aykırılığın açık bir aykırılık olması gerekir. Hangi konuların Türk kamu düzeni müdahalesine sebebiyet vereceğinin önceden belirlenmesi mümkün değildir. Dolayısıyla her uyuşmazlıkta ayrıca incelenmesi gerekir. Bununla birlikte, örneğin yabancı sözleşme statüsünde zamanaşımı süresinin hiç öngörülmemesi ya da çok uzun ya da çok kısa zamanaşımı süresi öngörülmesi veya hile ve tehdit nedeniyle sözleşmenin feshine imkân tanınmaması yahut fahiş sayılacak ölçüde yüksek ya da ağır cezai şarta izin verilmesi hâllerinde Türk kamu düzenine açık aykırılıktan bahsedilebileceği ifade edilmektedir .

Kanunlar ihtilâfı hukuku kurallarının büyük bir kısmı, somut uyuşmazlığın esasına ilişkin çözüm getirmeyen ancak söz konusu uyuşmazlığa hangi devlet hukukunun uygulanacağını gösteren kurallardır. Bu tür kanunlar ihtilâfı hukuku kuralları “bağlama kuralı” olarak adlandırılırlar.

MÖHUK m. 9, f.1’de hak ve fiil ehliyetine ilgilinin millî hukukunun uygulanmasını öngören kural yalın bağlama kuralı niteliğindedir. Söz konusu kuralda bağlama konusu “hak ve fiil ehliyeti” ve tek bağlama noktası “vatandaşlık/ tâbiiyet”tir.

Boşanmaya uygulanacak hukuk MÖHUK m. 14, f.1 hükmüne tabidir. Söz konusu hüküm uyarınca “[b]oşanma ve ayrılık sebepleri ve hükümleri eşlerin müşterek millî hukukuna tâbidir. Tarafların ayrı vatandaşlıkta olmaları hâlinde müşterek mutad mesken hukuku, bulunmadığı takdirde Türk hukuku uygulanır”. Somut uyuşmazlıkta hâkim, eşlerden her ikisinin de Alman vatandaşı olduğunu dikkate alacak ve uygulanacak hukuku Alman hukuku olarak tayin edecektir.

Türk hukukunda atıf MÖHUK’un 2. maddesinin 3. fıkrasında hükme bağlanmıştır. Anılan hükme göre “[u]ygulanacak yabancı hukukun kanunlar ihtilâfı kurallarının başka bir hukuku yetkili kılması, sadece kişinin hukuku ve aile hukukuna ilişkin ihtilâflarda dikkate alınır ve bu hukukun maddi hukuk hükümleri uygulanır”.

MÖHUK’ta kamu düzenine aykırılık 5. maddede düzenlenmiştir. Anılan hüküm uyarınca “[y]etkili yabancı hukukun belirli bir olaya uygulanan hükmünün Türk kamu düzenine açıkça aykırı olması hâlinde, bu hüküm uygulanmaz; gerekli görülen hâllerde, Türk hukuku uygulanır”. Dolayısıyla yabancı unsurlu bir uyuşmazlıkla karşılaşan Türk hâkiminin görevi, önce kanunlar ihtilâfı hukuku kuralları aracılığıyla uygulanacak hukuku tayin etmek ve sonrasında söz konusu hukukun uygulanmasının Türk kamu düzenine açık aykırılık teşkil edip etmediğini değerlendirmektir.

MÖHUK m. 5’te de hükme bağlandığı gibi, yabancı devlet hukukunun uygulanmasının Türk kamu düzenine “açıkça” aykırı olması durumunda söz konusu hukukun uygulanmasından vazgeçilecektir. Bu çerçevede, yabancı devlet hukukunun uygulanması durumunda Türk ahlak ve adap anlayışına, Anayasa’daki temel hak ve özgürlüklere, Türk hukukunun temel ilke ve değerlerine tahammül edilemez bir aykırılığın ortaya çıkacak olması hâlinde söz konusu hukukun uygulanmasından vazgeçilir.

MÖHUK m. 5 uyarınca, kamu düzeni “olumsuz etki” veya “önce olumsuz sonra olum­lu etki” olmak üzere iki tür etki doğurabilir. Yabancı devlet hukukunun olaya uygulanan hükmünün Türk kamu düzenine aykırı olması durumunda, söz konusu hükmün uygu lanmasından vazgeçilir. Buna “kamu düzeninin olumsuz etkisi” denir.

İşçi ya da tüketicinin korunmasına ilişkin kurallar, çocukların korunmasına ilişkin kurallar, gümrük ve kambiyo rejimine ilişkin kurallar, Türk parasının korunmasına ilişkin kurallar, kültür ve tabiat varlıklarının korunmasına ilişkin kurallar doğrudan uygulanan kurallara örnek olarak verilebilir.

Taraflar arasındaki yabancı unsurlu sözleşmenin tüketici sözleşmesi niteliğinde olması durumunda, söz konusu sözleşmeye uygulanacak hukuk MÖHUK m. 26 uyarınca tayin edilecektir.

MÖHUK m. 9, f. 1 uyarınca “[h]ak ve fiil ehliyeti ilgilinin millî hukukuna tâbidir”. Dolayısıyla sözleşme taraflarının ehliyetine ilişkin bir uyuşmazlıkta, vatandaşlıkları dikkate alınmak suretiyle millî hukukları tespit edilecek, söz konusu hukukun yabancı bir devlet hukukunu işaret etmesi durumunda atıf da dikkate alınacaktır. Örneğin, taraflarından birinin Alman vatandaşı, diğerinin Türk vatandaşı olduğu bir sözleşme ilişkisinde, Alman tarafın ehliyetine ilişkin bir uyuşmazlık gündeme gelirse, kişinin ehil olup olmadığının tayininde Alman hukuku uygulanır.

Milletlerarası Özel Hukuk yabancılık unsuru taşıyan işlem ve ilişkilerden doğan uyuşmazlıklarda yetkili mahkemenin ve uygulanacak hukukun tayini ile yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizini konu alan hukuk alanıdır. Milletlerarası Özel Hukuk kural olarak kaynağı itibariyle bir iç hukuk alanını ifade eder. Milletlerarası Özel Hukukun uygulama alanına giren uyuşmazlıklar yabancı bir ya da birden çok hukuk düzeniyle bağlantılıdır. Diğer bir ifadeyle yabancı unsurludur. Doğru cevap B'dir.

Kanunlar İhtilafı Hukuku kurallarının büyük bir kısmı '' Bağlama Kuralı ''niteliğindedir. Bağlama Kuralları taraflar arasındaki uyuşmazlığa esastan çözüm getirmeyen, ancak hangi devlet hukukunun uygulanacağını gösteren kurallardır. Bu anlamda Bağlama Kuralları gösterici nitelikte kurallardır.Her Bağlama Kuralı:

1. Bağlama konusu

2. Bağlama noktası

3. Uygulama emrinden oluşur.

Bağlama konusu uyuşmazlığa sebep olan, çözümlenmesi gereken hayat ilişkisinin kendisidir. Bağlama noktası bağlama konusunu belli bir devlet hukukuna bağlayarak çözümlenmesini sağlayan maddi vakialardır. Doğru cevap B'dir.

Tabiiyet, gerçek kişileri, tüzel kişileri ve şeyleri ( hava araçları ve deniz gemileri ) bir devlete bağlayan hukuki ve siyasi bağdır. Vatandaşlık ise sadece gerçek kişilerin bir devletle olan hukuki ve siyasi bağını ifade eder. Bu sebeple gerçek kişiler bakımından '' tabiiyet  ve vatandaşlık '' aynı anlamda kullanılmakla birlikte, tabiiyet sadece gerçek kişileri değil tüzel kişiler ve şeyleri de içeren daha geniş kapsamlı bir kavramdır. Doğru cevap E'dir.

Mutad Mesken Milletlerarası Özel Hukuk'ta özellikle kişinin hukuku ve aile hukukuna ilişkin bağlama kurallarında yer verilen bağlama noktalarından biridir. Ancak '' Mutad Mesken '' kavramı pozitif düzenlemelerde tanımlanmıştır. Mutad Mesken, kişinin hayat ilişkilerinin merkezi niteliğinde olan ve gerçek ve fiili duruma uygun bulunan yer ( fiili ikametgah ) olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Yabancı uyruklu uyuşmazlıklarda, Türk kanunlar ihtilafı kuralları uyarınca uygulanacak hukuk tayin edilir. Hakimin görevi, uygulanacak hukuk olarak tayin ettiği devlet hukukunu soyut uyuşmazlığa uygulamaktır. Bununla birlikte birbirinden farklı 2 durum uygulanacak hukukun uygulanmasını engelleyebilir. Bu durumlardan;

1. Kamu düzeni: Uygulanacak hukuk olarak tayin edilen yabancı devlet hukukunun uygulanması, ancak kamu düzenine aykırı olmadıkça mümkündür. 

2. Doğrudan uygulanan kurallarda kamu düzeni gibi yabancı devlet hukukunun uygulanmasını engeller.

Söz konusu kurallar, bir devletin hukuki, ekonomik ve sosyal menfaatlerinin ya da toplumun menfaatlerinin korunmasını amaçlayan kurallar olup uyuşmazlığın yabancı unsurlu olup olmadığına bakılmaksızın uygulanır. Doğru cevap E'dir.

Milletlerarası Özel Hukuk'un ( MÖHUK ) 24. maddesinin birinci fıkrasında sözleşmeden doğan borç ilişkileri alanında '' irade serbestisi prensibi '' benimsenmiştir. Söz konusu prensip uyarınca taraflar, aralarındaki sözleşmeden doğan uyuşmazlıklara uygulanacak hukuku seçme imkanına sahiptir. Söz konusu seçim imkanlarından yararlanan taraflar diledikleri bir devlet hukukunu uygulanacak hukuk olarak seçebilirler. Söz konusu hukukun taraflarla ya da aralarındaki sözleşmeyle bağlantılı bir hukuk olma şartı yoktur. Bu anlamda MÖHUK madde 24 sözleşme taraflarının hukuk seçimi imkanını sınırlandırmamıştır. Doğru cevap D'dir.

Karakteristik edim bir sözleşmeye özelliğini veren, o sözleşmeyi karakterize eden edimdir. Sözleşmelerin büyük bir çoğunluğundan taraflardan birinin edimi paradır. Bu sebeple, karakteristik edim para edimi olarak kabul edilmez. Karakteristik edim, para ediminin karşısındaki edimdir. Dolayısıyla bir sözleşmedeki karakteristik edim borçlusu para edimini ifa edecek tarafın karşısındaki taraftır. Doğru cevap C'dir.

Hak ehliyeti, medeni haklardan yaralanma ehliyetidir. Kişi hak ehliyetine sahip olmadıkça hak ve borçlara sahip olma ehliyetinden yararlanamaz. Fiil ehliyeti ise, medeni hakları kullanma ehliyeti, bir diğer ifadeyle kişinin hukuki sonuç doğuran hukuki işlemlerde bulunma ehliyetini ifade eder. Doğru cevap B'dir.

Fiili idare merkezi; tüzel kişinin veya kişi ya da mal topluluğunun işlerinin fiilen yönetildiği, yönetim ve denetim organlarının bulunduğu yeri ifade eder. Doğru cevap C'dir.