UYGUR TÜRKÇESİ

Metinde geçen “neçükin” kelimesinin kök ve eklerine şöyle ayrılır:

Uygurca transliterasyonu olan sözlerin doğru transkripsiyonu  şeklindedir.

Metinde geçen “bulunçusuz” kelimesinin kök ve eklerine şu şekilde ayrılır:

A seçeneğindeki birkiye “biricik” kelimesinde isimden isim yapma, B’deki körmez “kör” kelimesinde ise sıfat-fiil, D’deki erin “adamla” kelimesinde  araç durumu  ve E’deki yaraġay mu “uygun olur mu?” kelimesinde ise gelecek zaman eki bulunmaktadır.  Ancak C’deki ķanturġalı “kandırmak için” kelimesinde -ġalı  zarf-fiil eki vardır.  Bu kelime şu şekilde kök ve eklerine ayrılır:

“satıġçı erenler tirilip içgerü ötüg birdiler ķamaġın edgü ögli tiginke ķulluķ barır biz” cümlesinde geçen “ötüg” kelimesi “rica istek, istirham, müracaat” anlamlarına gelmektedir.

Yalnızca A seçeneğindeki birkiye “biricik” kelimesinde +kiye isimden isim yapma eki bulunmaktadır. B’ seçeneğindeki yekler “şeytanlar” kelimesindeki +ler isimden isim yapma eki değil, yalnızca çokluk ekidir. C’deki urup “vurup” kelimesinde -(u)p zarf-fiil, D’deki oduġ “uyanık” kelimesinde -ġ  fiilden isim, E’deki sınur “kırılır, parçalanır” kelimesindeki -ur ise geniş zaman ekidir.

Yalnızca C seçeneğindeki ögli “düşünen” kelimesi ö- fiiline -gli sıfat-fiil eki getirilerek türetilmiştir. Diğer seçeneklerdeki üçünç “üçüncü” kelimesi -(ü)nç isimden isim yapma, tegzinç “girdap” kelimesi tezgin- fiiline -ç fiilden isim yapma, ötüg  “rica, istek” kelimesi öt- fiiline -(ü)g fiilden isim yapma ve igrik “çember biçimli” ise igir- fiiline -(i)k fiilden isim yapma eki getirilerek türetilmiştir.

Metinde barıp, yetip ve tapa kelimelerinde zarf-fiil ekleri bulunmaktadır.

Metinde yalnızca ķolın ve içgerü kelimelerinde durum ekleri vardır. Bunlar da sırasıyla +(ı)n, +ge yönelme, +rü yön durum ekidir.

Yalnızca B seçeneğindeki kirigseyür men “gitmek istiyorum” kelimesinde fiilden isim yapma eki bulunmaktadır.  A seçeneğinde ig- fiiline -(i)d-, C’de ak-fiiline sırasıyla -(ı)t- ve -ar-, D’de kir- fiiline  -gür- ve E’de eş- fiiline -il- fiilden fiil yapma ekleri getirilmiştir. Ayrıca A seçeneğinde şart, diğer dört seçenekte ise geniş zaman çekimi ekleri bulunmaktadır.

B seçeneğindeki kirigseyür men kelimesi şöyle kök ve eklerine ayrılır:

atlıġ-lar inçe tip ötünti

üküş ‘çok’ < ük- ‘yığmak, biriktirmek’ -(ü)ş [fiilden isim yapım eki]

Doğuya ve batıya mal satmaya mal almaya gidilirse (kişi) zengin olur.

taluy ögüz

ķantur- ‘kandırmak, doyurmak’ < ķan- ‘kanmak, doymak’ -tur [ettirgenlik eki] -ġalı
[zarf-fiil eki]

birü umadı: veremedi: bir ‘vermek’ -ü u- ‘muktedir olmak’ [yardımcı fiili zarf-fiil eki ile asıl fiile bağlanmış birleşik fiil çekimi] -ma [olumsuzluk eki] -dı [3. tekil kişi belirli geçmiş zaman eki]

ķorķınçıġ adaķa kirip ölgeysiz

bus-

Birçok canlı gidip öldü.

emanet ediyorum